Moşe, insanın nasıl iyi bir şekilde yaşlanabileceği konusunda örnek alınabilecek bir modeldir.
İnsan ömrünün uzamasıyla birlikte bu da, birçoğumuz için önemli olan ve biraz da bize meydan okuyan bir mesele haline gelmiştir. Bir yandan yaşlanırken yine de genç kalmanın yolu nedir? George Vaillant, Aging Well ve Triumphs of Experience adlı kitaplarında, Moşe’nin örneğiyle yakından ilgili olan iki boyutu tanımlamaktadır. İlki, Vaillant’ın generativity (üretkenlik) olarak adlandırdığı boyuttur; başka bir deyişle: gelecek neslin ihtiyaçlarıyla ilgilenmek. Üretkenliğin işareti çoğunlukla, yeni ve genellikle gönüllü projeler üstlenmek veya yeni beceriler öğrenmektir. Kişinin yeniliklere açık olması ve başka kişi veya şeylere ilgi ve önemseme göstermesiyle kendisini belli eder. Moşe’yle ilgili diğer kilit öge, Vaillant’ın, keeper of meaning (anlam koruyucusu) haline gelmek olarak adlandırdığı kavramdır. Vaillant’ın bununla kastettiği, yaşla birlikte gelen bilgeliktir. Bir anlam koruyucusu olmak, geçmişin değerlerini geleceğe teslim etmek demektir. Yaş, biraz geride durmamıza ve anın atmosferi veya geçici moda veya kalabalığın çılgınlığı tarafından sürüklenmememize olanak sağlayan derinlemesine düşünme ve kendimizi ortamdan ayırma kabiliyetini beraberinde getirir. Bu bilgeliğe, özellikle de muazzam başarıların insanlara oldukça genç bir yaşta gelebildiği hızlı tempolu çağımızda ihtiyacımız vardır.
Bütünüyle Moşe’nin hayatının son ayı içinde geçen Devarim kitabı hakkında çarpıcı olan şey, bu yaşlı, ama hâlâ tutku ve azim dolu liderin, kendisini nasıl da üretkenlik ve anlam koruyuculuğu görevlerine odakladığını ortaya koyuyor olmasıdır. Olağanüstü yaşamındaki başarıları yad eden içsel bir anılar âlemine çekilmek, Moşe için gayet kolay bir seçenek olabilirdi. Veya aklını başarısızlıklarına – ve her şeyin ötesinde, halkı götürmek için kırk yılını harcadığı ülkeye asla fiziksel olarak giremeyeceği gerçeğine – takıp, bir kukumav kuşu misali oturup vaktini kendisine acımakla geçirebilirdi. Moşe bunların hiçbirini yapmamıştır. Bunun yerine, hayatının son günlerinde dikkatini gelecek nesle yöneltmiş ve yeni bir role soyunmuştur. Artık kurtarıcı ve kanun verici Moşe olmaktan çok, geleneksel olarak tanındığı isimle, Moşe Rabenu; “Hocamız Moşe” olarak anılmasını sağlayan görevi üstlenecektir. Bazı açılardan bu, Moşe’nin en büyük başarısıdır. Moşe, genç Yisrael mensuplarına kim olduklarını, nereden gelmiş olduklarını ve kaderlerinin ne olduğunu anlatmıştır. Onlara kanunlar vermiş ve bunu yeni bir yolla yapmıştır. Vurgu artık, Şemot’ta olduğu gibi Tanrı ile buluşma veya Vayikra’da olduğu gibi korbanların üzerinde değil, sosyal bağlamları yönünden kanunların üzerindedir. Adaletten, fakirlere ilgi göstermekten, işçilere dikkatimizi vermekten ve yabancıya yönelik sevgiden bahsetmiştir. Yahudi inancının temellerini, Tanah’ın diğer herhangi bir kitabında olduğundan çok daha sistematik bir şekilde düzene sokmuştur. Onlara Tanrı’nın atalarına olan sevgisini anlatmış ve onları da bu sevgiye tüm kalpleriyle, tüm ruhlarıyla ve tüm kuvvetleriyle karşılık vermeye teşvik etmiştir. Antlaşmayı yenilemiş ve halka, Tanrı’ya sadık kaldıkları takdirde tadını çıkaracakları nimetleri ve aksi halde başlarına gelecek olan lanetleri hatırlatmıştır. Onlara o muazzam Aazinu şarkısını öğretmiş ve kabilelere ölümünden önce son berahaları vermiştir.
Ardında kendisinden sonra yaşamaya devam edecek bir miras bırakmakla, bize üretkenlik kavramının anlamını öğretmiş ve geçmiş ve gelecek üzerinde değerlendirme yapmak üzere tüm bilgeliğini seferber edip, uzun deneyimini gençlere bir armağan olarak vermekle de bir anlam koruyucusu olmanın ne demek olduğunu kendilerine göstermiştir. Kişisel bir örnek olmakla, bize, yaşlanırken aynı zamanda genç kalmanın ne olduğunu göstermiştir.
Bu yazı, Rabi Sacks’ın Devarim Aile Peraşası ‘ndan alıntılanmıştır.
