Tora, Roş Aşana’dan bahsettiğinde “Yedinci ayın ilk günü sizin için Yom Terua – Şofar çalma günü – olacak” ifadesini kullanmaktadır.
Her ne kadar, pasuk tam olarak ne tür bir enstrümanın çalınacağı konusunda bir bilgi vermiyorsa da, Hahamlarımız, burada Şofar’dan bahsedildiğini belirtirler. Şofar genellikle koç boynuzunun yontulmasıyla üretilen bir üflemeli enstrümandır.
Ne için Şofar çalarız? Şofar çalmakla ne elde etmeye çalışırız ?
Sefer Ahinuh, “insan”ın doğasını anlamamız gerektiğini belirtir. İnsanoğlu, fiziksel dünyada bir yaratıktır ve ancak kendisini olağan ve rutin işlerden ayırarak heyecanlandıracak, ilham verecek bir araçla harekete geçer. Bu aracın ne olduğu konusunda, bir savaş öncesinde yapılanlara bakmak yeterli olacaktır. Askerleri harekete geçirmek için trompetler çalınır. Böylece askerlerin daha derin bir ilham ve duyarlılıkla harekete geçmeleri sağlanır. Roş Aşana’da bizim yaptığımız da buna benzer bir şeydir. Şofar aracılığıyla, bizler, tüm yargılanacak olanlar “uyanırız”. Günah işlemiş olan herkesi Tanrı’dan af dilemeye ve bu büyük yargı gününde bizleri merhametle yargılaması için O’na yalvarmaya teşvik ederiz. Tanrı, kendisine tam ve içten bir kalple dönenlere karşı daima, kabul edici, affedici ve merhametlidir. Şofar çalınması, bu düşünülen etkiyi yarattığı takdirde, Tanrı da sonsuz merhametiyle Roş Aşana gününde herkesin teşuvasını kabul edecektir.
Şofar’ın sesi ve şekli de bizlere ilham verme konusunda etkilidirler. Sefer Ahinuh’un belirttiğine göre, Şofar sesi insanın, kalbini kötüye yöneltmek isteyen dürtülerini bertaraf etmeye gayret etmesi için bir hatırlatıcıdır. Şofar sesi bunu nasıl başarmaktadır? Şofar çalınırken çeşitli sesler çıkarılır. Bunların bir tanesi de Terua’dır. Bu, uzun bir ses değil, kısa ve kesik seslerin bir birleşimidir. Bu kırık ses bizlere bizim de bir şeyleri “kırmamız” gerektiğini hatırlatmalıdır. Kırmamız gereken şey de “Yetser Ara – Kötü Dürtü” dür.
Şofar’ın şekli, trompet gibi düz değildir. Bir Şofar’ın kaşer olabilmesi için eğik ve kıvrımlı olması gereklidir. Bu şekil bize Tanrı’ya hizmet ederken kalbimizi O’na doğru eğmemiz gerektiğini öğretir.
Şofar çalarak;
- Tanrı’yı Kainatın hakimi ilan eder;
- Teşuva yapmamız gerektiğini hatırlar;
- (Sinay Dağı’ndaki Şofar seslerini ve dolayısıyla) Tora’nın alınışını hatırlar;
- Ruhumuzun derinliklerinde gizli kalmış duygularımızı uyandırır;
- Maşiah’ın geleceği zaman, kurtuluşu ilan etmek üzere çalınacak olan Büyük Şofar’ı düşünürüz.
1.Tokea, kendisi ile ilgili istenen nitelikleri ve Şofar kurallarını iyice öğrenmelidir. Zira halkın sorumluluğu onun omuzlarındadır.
2.Tokea, Şofar çalınışı sırasında ayakta durmalıdır. Halk ise, ilk 30 sesin çalınması sırasında oturur, kalan 70 sesi ise ayakta dinlemelidir.
3.Berahaları Tokea okur; halk dinler. Beraha “Lişmoa Kol Şofar” dır. İlk gün ayrıca “Şeeheyanu” berahası okunur. İlk gün Şabat ise, Şofar çalınmadığından, her iki beraha ikinci gün söylenir.
4.Rahatsızlık sebebiyle sinagoga gelememiş bir kişiye Tokea gidip Şofar çalarsa; berahaları, biliyorsa dinleyen, bilmiyorsa Tokea okur.
5.Tokea berahaları okuduktan sonra sinagoga giren, ama Şofar sesini tamamen işiten biri yükümlülüğünü yerine getirmiş sayılır.
6.Tokea’nın Şofar berahalarını söylemeye başlamasından itibaren, Musaf’ın sonundaki Şofar çalışının bitimine kadar Şofar ya da Tefila ile ilgili olmayan hiçbir şey konuşulmaz. Zira Roş Aşana günü içinde çalınan 100 ses bir bütündür ve beraha hepsini kapsamaktadır. Berahalar okunurken “Baruh U Uvaruh Şemo” denmemeli, Tokea berahayı söyledikten sonra “Ase Veatslah – Yap ve Başar” şeklindeki teşvik sözleri söylenmemelidir. Bu sözler berahadan önce söylenebilir.
7.Şofar çalınırken dikkati dağıtacak herhangi bir ses çıkarmamaya özen gösterilmeli, bunu anlayamayacak yaştaki çocuklar sinagoga getirilmemelidir.
8.Zamana bağlı her mitsvada olduğu gibi kadınlar Şofar dinleme mitsvasından muaftırlar. Hey yıl Şofar dinlemeyi adet edinmiş bir kadın, bir sebepten dolayı sinagoga gelememişse, Tokea onun evine gidip çalabilir; ancak kimse beraha söylemez.
9.Tokea Şofar berahasını okumadan önce şu şartlar yerine gelmelidir:
a.Tokea, berahası ve çalışıyla halkı Hova’dan (yükümlülük) çıkarmaya konsantre olmalıdır.
b.Halk, Tokea’nın berahası ve çalışıyla Hovadan çıkmaya konsantre olmalıdır.
c.Berahaya sadece ve sadece “Amen” diye cevap verilmeli, başka bir şey söylenmemelidir.
10.Şofar dinlenmeden önce yemek yenmez. Ancak tefiladan önce bir şeyler içilebilir.
11.Sessiz Musaf Amidası sırasında, Şofar çalınan yere henüz gelmemiş bir kişi, Şofar çalınırken durur, dinler ve bittiğinde kaldığı yerden devam eder. Şofar çalınan yere gelmişse devam etmez ve dinlemek için bekler.
12.Tefila bittikten sonra, o gün içinde (gelemeyen birine çalma gibi durumlar haricinde) Şofar çalınmaz. Bar Mitsva olmamış ve eğitim alan bir çocuk ise, bu amaçla çalabilir.