Kutsal olan ile Kutsal olmayanı ayırt eden dua...
Yüce Tanrı, gökyüzü ve yeryüzünün içindeki bütün varlıklarla birlikte yaratılışı altı günde tamamlamıştı. Yedinci günde ise, bütün işleri durdurmuş, yedinci günü kutsamış ve Yahudiler’e hediye etmişti. Bu kutsal gün, Şabat’tır.
Yahudiler’in en kutsal günü olan Şabat, Cuma akşamı evlerde Şabat Kandilleri(veya mumları) yakılarak ve şarap ile Kiduş söylenerek törenle karşılanır. Şabat, Cumartesi akşamı Avdala ile yine şarap ve törenle uğurlanıp normal hafta günlerine geçilir.
Rabi Nesim Behar’ın El Gid Para El Pratikante kitabında,”Şabat girişinde Kiduş söylemek nasıl mitsva ise, Şabat’tan ayrılırken de bir bardak şarapla Avdala söylemek de aynı şekilde bir mitsvadır” der.
Avdala nedir?
Avdala, İbranice’de “ayırma” anlamına gelir. Bu “ayırma”, kutsal ile kutsal olmayanı, ışık ile karanlığı, İsrailoğulları ile diğer ulusları, Yedinci Gün ile diğer iş günlerinin ayrılmasını temsil eder. Cuma gün batmadan Şabat kandilleri yakılmıştır, akşam yemekte Kiduş söylenip, Şabat Kraliçesi karşılanmıştır. Şabat günü, Tanrı’ya yakın olmanın, ekstra bir ruha sahip olmanın keyfine varılmıştır. Cumartesi akşam saatlerine girerken, artık Şabat Kraliçe’sinden ayrılma zamanı yaklaşmıştır. En değerli misafirimizi evimizden nasıl uğurlarsak, Şabat’ı da aynı şekilde saygıyla ve törenle uğurlamamız gerekir. Avdala, konuşma, duyma, görme, koklama, tat alma gibi beş duyumuzu da içeren kutsal bir törendir. Avdala, ayırma anlamına gelip kutsal ile kutsal olmayanı ayırsa da, aynı zamanda Şabat ile haftanın diğer günlerini birleştirir. Kutsal olan ile olmayan arasında bir sınır, bir ayırım olmayınca, artık “Kutsal olma” tanımı netliğini kaybeder, kutsal olmayanın ise, onu yükseklere taşıyacak olanağı kalmaz. Haftanın bütün günleri, Şabat gününe olan yakınlıklarıyla anlam ve önem kazanır. Şabat’ı takip eden Pazar, Pazartesi ve Salı günleri, O Şabat’ın etkisini taşırken, Çarşamba, Perşembe ve Cuma günleri, artık gelecek Şabat’ın etkisindedir.
Avdala Nasıl Yapılır?
I)Avdala için gerekenler:
1.Kaşer şarap veya üzüm suyu. Şarap yoksa bira, likör, votka, viski ile de yapılabilir. Su, meyve suyu, kola tarzı içecekler ile Avdala yapılmaz.
2.Şarap bardağı
3.Karanfil gibi güzel kokulu otlar veya meyveler
4.Çok fitilli özel Avdala mumu, yoksa iki ayrı mum yan yana tutulup birleştirip büyük bir alev çıkarılarak yapılabilir.
II)Avdala zamanı-Cumartesi akşamı, Şabat bitiminde gökyüzünde üç tane yıldız gördükten sonra yapılır. Tam saati, takvimlerde ve sinagoglarda Motsae Şabat olarak belirtilir.
III)Nasıl Yapılır?
1.Önce Avdala mumu yakılır
2.Avdala giriş cümleleri söylenir.(Rişon letsiyon…….)(Al tismehi… kısmı üç kere söylenir)
(Gözlem Yayınları-Sidur Kol Yaakov kitabı s.778)
3.Şarap kadehi taşacak kadar doldurulur ve kitaptan ilgili bölüm okunur.(Kos yeşuot esa, uvŞem Ad.ekra…….)
4.Şarap için şükür duası okunur. (B.A.A.E.M.A. BORE PERİ AGEFEN -Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, bağın meyvesini yaratan)
Şarap yerine başka bir içecek ile Avdala yapılıyor ise(B.A.A.E.M.A. ŞEAKOL NİYA BİDVARO-Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı-Çünkü her şey onun sözü ile oluştu)
Burada bazı cemaatlerin gülmek âdeti vardır.
5.Şarap sol ele geçirilir ve güzel koku (karanfil vb.) sağ ele alınır ve değişik kokulu baharatlar için şükür duası okunur. (B.A.A.E.M.A. BORE MİNE BESAMİM-Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, kokulu değişik baharatları yaratan.)
Kokulu baharat(Karanfil)koklanır.
Karanfil yerine kokulu otlar ve ağaçlar da koklanabilir.
6.Güzel koku bırakılır, eller ateşe uzatılır, sağ elin parmakları kapatılıp gölgesine bakılır ve ateşin ışığı için şükür duası okunur.( B.A.A.E.M.A. BORE MEORE AEŞ- Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, ateşin ışığının yaratıcısı)
7.Sol eldeki kadeh tekrar sağ ele geçirilir.(…amavdil ben kodeş…) duası okunur.
8.Şarap içilir
9.Bardağın dibinde biraz şarap bırakılarak mum bununla söndürülür. Bazı adetlere göre de artan şarapla kaşlar ıslatılır. Bu mitsvaları yapma konusunda isteği ifade eder.
Herkes birbirine Şavua Tov-İyi Haftalar dileğinde bulunur.
Avdala ile ilgili video : www.sevivon.com/bayramlar ve özel günler/şabat/şabat videoları/avdala
Melave Malka-Kraliçeye Eşlik Etme
Şabat çıkışında Avdala’dan sonra Şabat Kraliçe’sini uğurlamak için Melave Malka-Kraliçe Şabat’tan ayrılma öğünü adı verilen bir öğün yenir ve özel Şabat şarkıları söylenir. Yıldızlar çıktıktan dört saat sonraya kadar yapılabilen Melave Malka öğününe Şabat kıyafetiyle oturmak gerekir. Bunu yapamayan biri, bu öğünü gece yarısına kadar yiyebilir. Kişinin iştahı yoksa veya yorgunsa, bu öğünü mezonot veya meyve ile yapabilir.
****
Avdala’daki bazı ilginç gelenekler
1.Neden şarap bardağı taşacak kadar doldurulur?
Farklı yorumlar:
Gelecek haftanın bereketinin taşacak kadar bol olması için.
2.Neden kokulu Baharat, ot veya ağaçlar koklanır?
Farklı yorumlar:
*Şabat’ı layığı ile yaşayan her Yahudi, ekstra bir ruh-neşama yetera- hisseder. Şabat bitiminde de o ruh, biz istesek de istemesek de bizden ayrılır. Kişi, o ruhtan ayrılmak istemez ve bunu engelleyemediği için de üzüntü duyar. Bunu telafi etmek için de ruhunu mutlu edecek güzel bir koku gereklidir.
*Şabat’tan çıkışı tüm benliğimizle, tüm duyularımızla hissetmek için.
3.Eller neden ateşe tutulup onun tırnaktaki yansımasına ve eller kapatılıp parmakların gölgesine bakılır?
Farklı yorumlar:
*İlk insan Adam günahı, Cuma gün batımında işlemişti. Akşam hava kararınca, Adam, kendi günahı yüzünden bütün dünyanın karanlığa gömüldüğünü sandı. Adam’in vücut dokusu, tırnağın dokusuna benzer bir yapıdaydı. Tırnaklara bakarak, bu günahı kendimize hatırlatıp, aynı hataya düşmemeyi, Tanrı ile diyaloğumuzu risk altına almamayı hatırlıyoruz.
*Berahasını söylediğimiz ateşten faydalanmak için.
Avdala’nın Önemi
Şabat ve kutsal bayram günleri nasıl Kiduş ile karşılanıp normal günlerden ayırılıyorsa, bu kutsal günlerden normal günlere de Avdala yaparak geçiliyor. Şabat’ta mum-şarap-kokulu baharatlar ile yapılan Avdala, bayram günleri çıkışında sadece şarap ile yapılıyor. . Avdala yapılmayınca olay tamamlamamış, yarım kalmış oluyor. Rabbi Yaakov Hillel, Şabat çıkışındaki Avdala sonunda Melave Malka-Kraliçe’ye Eşlik-mitsvası yapmanın, kişiyi ruhsal yönden büyük ölçüde güçlendirdiğini ve ruhunu yeniden doğuşa hazırladığını önemle vurgular.
Şalom Gazetesindeki Nazlı Duenyas'ın yazısından alınmıştır.
