Ketuba, bir kadın ile bir erkeğin evlilik töreni yapıldıktan sonra, dini nikahı gerçekleştiren hahamın, iki tanık huzurunda damada imzalatıp, gelin tarafına teslim ettiği bir anlaşma belgesidir. Bu belge tam anlamıyla kadın lehine hazırlanmış sosyal bir akittir.

Bu akitte, kocanın karısına karşı olan görev ve sorumluluğu göz önüne alınır ve kadının çıkarları gözetilir.

Bir boşanma veya vefat halinde de Ketuba kadının ekonomik durumunun ve yaşam düzeninin önceden güvenceye alınmasını sağlar.

Ketubanın bir diğer bağlayıcı özelliği de erkeğe istediği anda karısını kolaylıkla boşayamayacağını hatırlatmasıdır. Yani koca karısını boşamağa karar verdiği anda, ketubadaki şartları anımsayacak ve bu maddi yaptırım karşısında bu işten vazgeçecek ya da evliliğini tekrar gözden geçirmek fırsatını elde edebilecektir.

Temel Özellikler

• Ketubanın hazırlanışında birtakım ana kurallar vardır;
• Ketuba, evlilik kontratıdır ve kocanın karısına karşı olan maddi yükümlülüklerini bildirir.
• Talmudik devirlerde, Rabenu Gerşom zamanında ketubanın sözlü olarak düzenlenmesi ve şahitler huzurunda ilan edilmesi yeterli sayılıyordu. Daha sonraki yıllarda kaleme alınan "Alaha"ya göre ise ketubanın yazılı olarak düzenlenmesine ve iki şahit huzurunda damada imzalatıldıktan sonra,gelin tarafına teslim edilmesine karar verilmiştir. "Alaha"ya göre, bu belge imzalanmadan çiftler birlikte yaşayamazlar. Aile kurulmuş sayılmaz.
• Standart ketuba, damadın şahitler önünde okunan şartları kabul etmesinden sonra imzalanan ketubadır.
• Ketubanın amacı kadının haklarını korumak ve evliliğin resmiyetini belgelemektir.
• Ketuba, "İkkar Ketuba" (Asıl ketuba) ve "Tosefet Ketuba" (Ek ketuba) olmak üzere ekler taşır.
• Asıl ketubada, boşanma halinde gelinin alması gereken en düşük boşanma tazminatı, Talmud'da belirlendiğine göre, eğer gelin bakire ise iki yüz gümüş sikke, dul ise yüz gümüş sikkedir.
• Tosefet Ketubayı eğer damat isterse asıl ketubaya eklettirir. Bu karısının ölümü halinde onun ailesine olan drahoma sorumluluğunu taşımaya devam etmeyi yükümlendiğini gösterir.
• Nednunya (Drahoma): Bir boşanma halinde, damada verilen bir drahomaya eşit bir miktarın geri ödenmesi, meblağın nominal değerde mi, yoksa enflasyona veya parasal dalgalanmalara göre mi geri ödeneceği, diğer normal borçların yöresel olarak nasıl işlem gördüğüyle kıyaslanır. Koca drahoma bedeli ile ticaret yapabildiğine göre, iade kıyaslanır. Koca drahoma bedeli ile ticaret yapabildiğine göre, iade halinde drahoma bedeline ek ödeme yapma olanağı vardır. Buna "Tosefet Nedunya" (Drahomaya eklenen meblağ) denir.
• Kadın bir boşanma halinde, herhangi bir nedenden ötürü veya gereksinimi olmadığı için, ketubanın öteki şartlarından vazgeçse bile, orada belirtilen drahoma meblağından feragat edemez. Çünkü o meblağı damada kadının ailesi vermiştir. Bu ailenin maddi varlığı niteliğindedir.
• Kadın ketubaya eklenen; örneğin ömür boyu geçiminin sağlanması, kendine özel mülkiyetler edinmesi ve bu gibi özel şartlardan isterse vazgeçebilir.
• Ketubanın kaybedilmesi, yeni bir akit düzenlenmesini zorunlu kılar. Bu zorunluluk yine kadının lehine alınmış bir karardır.
• Resmi boşanma kararı, Bet Din'ce (dini mahkeme) konulan ketuba kaidelerini dinsel açıdan geçersiz kılmaz.

Şimdiye kadar incelenen ketubanın ana şartlarıdır. Talmudik dönemlerden günümüze kadar süregelen ketuba kuramsal açıdan her yeni evlenen Yahudi çiftine sunulan bir evlilik anlaşmasıdır.

Ketuba aynı dinden olmayan çiftlere verilemeyeceğine göre karışık evlilikleri ve asimilasyonu engellemeye yardımcı olacaktır. Çünkü verilen belge dini bir nikah cüzdanı niteliğindedir.

Biçim Açısından Ketuba

Eski devirlerde ketubalar, parşömen kağıtlar üzerine, el yazması olup, kenarları özel olarak süslenirdi. Hiçbir ketuba diğerine benzemez, hepsi süsleme sanatı ve yazı yönünden değişik özellikler taşırdı. Süslemeler Judaik simgeler, gelin ve damat figürleri, aile armaları resmedilir, güzel ve karakteristik yazılarla, dualar da eklenirdi.

Bazan ketubada resmedilen Biblik sahneler, gelinin ve damadın adını simgelerdi. Örneğin; ketubada resmedilen Yosef'in yaşamından bir sahne, damadın isminin Yosef olduğunun işaretiydi.

Güncel Açıdan Ketuba

Eğer ketubayı güncel açıdan değerlendirecek olursak, temelde olmamakla beraber, ayrıntıda çağdaş hayata uygun birtakım yeniliklerin göze çarptığı görülmektedir. Drahoma ve tazminat meblağları günümüzde çiftlerin yaşadıkları ülkelerin para birimine göre ve yaşam şartlarına uygun olarak kaydı geçirilmektedir.

Meblağlar düğünde yüksek sesle okunmamakta, sadece iki şahit eşliğinde damada imzalattırılmaktadır. Oysa İsrail'de bu gelenek sürdürülmekte ve ketubanın tümü yüksek sesle okunmaktadır.

Bugün çiftler yaşadıkları ülkelerin vatandaşları olarak, o ülkenin medeni kanunları uyarınca resmi nikah akdi de imzaladıkları için, boşanma halinde ilgili mahkemeye ketubayı maddi delil olarak gösterebilmektedirler. Kısacası ketuba; kanıt olma niteliği taşıyan bir belgedir.

Bugünkü uygulamada İsrail devletinde veya Diaspora'da evlenen çiftler için ketuba şartlarında hiçbir farklılık yoktur ve eğer istenirse ek maddeler ilave edilebilir.

5725/1965 yılında İsrail'de yürürlüğe konulan bir kanunla, boşanma halinde ketuba, kadının nafakasını ve drahomasını teminat altına alan resmi bir belge olarak kabul edilmiştir.

Günümüzde ketubalar standart, matbaada basılmış, birbirinin aynı olan kağıtlar halini almıştır. Arada bırakılan boşluklar, yetkililerce doldurulmaktadır. Böylece eski devirlerde bir sanat halini alan el yazması ketubalar tarihe karışmış, eski ketubalar ise antika değeri kazanmışlardır.

Günümüzde ketubaya konan ek bir maddede karısı hayattayken bir erkeğin başka bir kadınla evlenemeyeceği yazılır.

Sefarad ve Aşkenaz da olsa Yahudi toplumlarında geçmişte ve günümüzde ufak tefek biçimsel farklılıklara rağmen ketuba aynı amaca yöneliktir.

Bu durum, ketuba olgusunun coğrafi yöre ve öteki gelenek farklarından etkilenmeksizin, Yahudi dinine mensup olanların tümü tarafından kabul gördüğünün kanıtı olsa gerektir.

Türk Yahudi Toplumunda Ketuba

İsrail'de başkaca bir evlenme akdi olmadığı için ketuba yasal bağlayıcıdır. Türkiye'deki Yahudi toplumunda ise bu bağlayıcılık Bet Din tarafından konular kurallar gereğince yine çok etkin olmakla birlikte, medeni kanunla evlenmiş olan çiftler, boşanmaya karar verdikleri takdirde Türk Medeni Kanununun öngördüğü şartlar çerçevesinde ve hukuki anlamda boşanmaktadırlar. Medeni Kanunun geçerliliği nedeniyle Ketuba şartları dinsel kuralların içerdiği biçimde uygulanamadığı gibi, ketubanın yaptırım gücü de Medeni Kanun çerçevesinde değerlendirilme durumundadır.

Çiftler boşanma şartlarını T.C. Mahkemelerinde daha önce belirledikleri için; kadın ketuba meblağlarına, birincil derecede bağlı kalmayı düşünmeksizin evliliğini bitirebilmektedir. Yine de ketubanın bir yüzünde metnin tam bir Türkçe çevirisi olduğu için, istediği takdirde bunu mahkemeye maddi delil olarak ileri sürebilmektedir.

Ketuba'nın İşlevi

Ketubanın günümüzde ve cemaatimiz içinde en belirgin bağlayıcı işlevi aile sicili görevi görmesidir. Bu itibarla çiftin doğan erkek çocuklarının Berit-Mila töreni, Bar-Mitsva ve Bat-Mitsva törenleri, evlilik törenlerinin yapılabilmesi için Hahambaşılık'ta bulunan kayıtların incelenmesi ve tam olması halinde bu törenlerin gerçekleştirilebilmesi için Reşut (İzin belgesi) verilmesidir. Ketubada dün de, bugün de, İsrail'de de, yaşadığımız ülkede de kadının erkeğine karşı olan görevlerini bildiren hiçbir madde yoktur.

Genel bir yorum yapılacak olursa, geçmişte kadının geleceğine yönelik sosyo-ekonomik şartları güvenceye alan ketuba, uygulamada dini düğün töreni sırasında verilen bir birliktelik ispatı belgesi halini almıştır.

Zaten bugünkü modern çağda, Yahudi kızları, ilerinin örnek Yahudi eşleri ve anneleri olacakları göz önüne alınarak eğitilmekte ve çağdaş bir kadının olması gerektiği gibi, hayatta kendine yetebilecek bir şekilde hazırlanmaktadırlar.

Dolayısıyla günümüzün kadın erkek eşitliği göz önüne alınırsa, kadının evlenirken eşini geleceğinin bir garantisi ya da maddi unsurlar kaynağı gibi görmeyip, hayatta eşit şartlarla omuz omuza mücadele verecektir. Hiç temenni edilmese de ayrılık gerektiğinde, evliliklerin ürünü olan çocukları perişan etmemek şartıyla kadının kocasından olmadık veya aşırı isteklerde bulunmaması, çağdaş ve kendini bilen kadınlarımıza düşen görevlerdir.

Bugünkü evliliklere karşılıklı güven, dayanışma ve sevgiyle başlamak ve bu duyguyla evliliği yürütmek, ketubanın en güzel ve en mükemmel hale gelmiş şeklidir.

Sonuç Olarak

Ketuba, Yahudi çiftinin, dinsel evlilik belgesidir. Mutlu bir aile yaşamının başlangıç noktası olarak en iyi toplumsal dileklerin somutlaşmış biçimidir ve Yahudi toplumu için vazgeçilmezdir.