Sefer Tora, kanunların yazılı olduğu metin veya Moşe Rabenu'nun beş kitabının parşömen üzerine yazılmış ve rulo haline getirilmiş birtakım şartlara uygun bir şekilde kullanılan kutsal dinsel metinler toplamıdır.

Sefer Tora bu iş için eğitilmiş özel kişiler tarafından yazılır.

Parşomenlerin Hazırlanışı

Sefer Tora metinlerinin yazılacağı parşömenler kaşer bir hayvanın derisinden hazırlanır. Parşömenlerin üzerine metinleri yazmak için Talmudik dönemlerde kullanılan kamışlar, günümüzde daha dayanıklı ve rahat kullanımlı olduğu için bazı yörelerde hindi tüylerine dönüşmüştür. Bu tüylerin uçlarının bir tarafı bıçakla düzleştirilerek kare harflerin yazımı kolaylaştırılmaktadır.

Parşömenlerin yazımı için kullanılan mürekkep özel olup "Sofer = Sefer Tora'yı yazan kişi" tarafından yapılır. Mürekkep her zaman siyah ve sabit renkli olmalıdır.

Sefer Tora'yı Yazış Stili

Sefer Tora'yı yazmak için parşömen, hindi tüyü, mürekkep, cetvel ve sivri uçlu bir madeni kaleme ihtiyaç vardır. Sofer her şeyden önce satırların düzgün yazılabilmesi ve aynı ölçülerde olabilmesi için parşömeni sivri uçlu kalem ve cetvel yardımıyla eşit aralıkla 43 adet enine çizgi çizer. Parşömenlere soldan 10.16 cm. yukardan 7.62 cm ve her sütun arası da 5.08 cm boşluk bırakılır.

Bu konuda kesin bir kaide olmamakla beraber, 19. yüzyılın başından beri Sefer Toralar 248 sütun halinde yazılmaktadır. Her bir sütun 42 satır içermektedir. Her sütun 12.7 cm eninde olmakta ve her iki sütun arasında (lemişpehotehem) sözcüğü üç kere sığacak şekilde aralık bırakılmalıdır.

Sofer

Sefer Tora'yı yazan ve bu iş için özel olarak eğitilmiş kişiye sofer denir. Sofer, Sefer Tora'yı yazmaya başlamadan önce mikve (tevila) yapmalıdır.

Başka bir soferin yaptığı yanılgıya düşmemek için doğruluğundan çok emin olduğu bir Tora metnini kopıa etmesi gerekmektedir. Sofer, Sefer Tora'yı yazmaya başlamadan önce -Amelek- kelimesini yazarak tüyünü kontrol eder. Daha sonra "Bu Tora'yı kutsallık adına, Tanrı adına ve onun kutsallığı adına yazıyorum" sözlerini söyler. Sofer Tikkun'a (Tora metni) bakar cümleyi okur, yüksek sesle tekrar eder ve yazar. Tanrı'nın adını yazmadan önce her defasında "Tanrı'nın adını onun kutsallığı adına yazıyorum" cümlesini tekrarlar.

Sefer Tora "Ketav Aşuri" denen bir şekilde yazılır. Bu formun iki çeşidi vardır. Biri Aşkenaz tarzıdır ki bu forma Talmudik dönemde rastlanır, diğeri ise Sefarad tarzı olup kutsal metinlerdeki alfabe harflerinin aynısıdır. Harflerin kalınlığı soferin harflerin üzerinden geçme sayısına bağlıdır. Tüyü tutuş şekline göre harfler kalın veya ince yazılabilir. Bazı harfleri yazarken çok dikkat etmek gerekir, çünkü birbirlerine çok benzedikleri için okurken, karıştırılabilir (dalet ve reş) harflerinde olduğu gibi.

Her harf düzgün ve tam olarak yazılmalıdır. Sayılar-Bamidbar 25:12'deki -"Şalom"- kelimesinin -vav- harfi bir istisnadır ve ayrı yazılır. İbranice metinler daima sağdan sola doğru yazılırlar ama Sefer Tora metinleri yazılırken harfler tek tek ve soldan sağa doğru yazılır. Kitaplar arasında da 4 satırlık aralıklar bulunur.

Parşomenlerin Birleştirilmesi

Parşömen metinlerinin yazı işlemi bittikten sonra, parşömenler -Gidin- adı verilen bir iplikle birbirlerine dikilir. Gidin adlı iplikler, kaşer bir hayvanın ayak kaslarının liflerinden yapılır. Her 4 sayfa bir araya getirilerek dikilir ve bundan bir -Yeriyah- elde edilir. Sonra her bir yeriyah birer parmak kalınlığından üst üste getirilerek birbirine eklenir. En tepe ve en altta 6.35 cm'lik dikilmemiş kısımlar bırakılır.

Birbirine tamamen birleştirilmiş olan parşömenler Atsei Hayim (Hayat Ağaçları) adı verilen tahta rulolara sarılır. Atsei Hayıimlerin uçları gidinlerle parşömenlere bağlanır. Atsei Hayimlerin tutma bölümü düz yuvarlak tahtadan yapılmış olup elin Sefer Tora'yı rahatça taşımasını ve tutmasını sağlamak içindir. Bazı doğu ve Sefarad cemaatlerinde bu kollar bulunmaz ve Sefer Toralar madeni veya tahta muhafazalar içinde tutulurlar.

Kullanılmayan Sefer Tora

Hatalı yazılan parşömenlerde, mürekkepli yazılar bıçak veya sünger taşıyla kazıma suretiyle silinebilirler. Fakat -Tanrı- adı üzerinde bir hata varsa o parşömen geçersizdir. Çünkü -Tanrı- adı silinemez. Hatalı Sefer Toralar iple bağlanırlar. Bundan amaç kullanılmayacaklarını belirtmektir. Talmud'a göre eğer bir Sefer Tora'da 85 doğru harf varsa o metinler geçerlidir. Bu sayı şöyle elde edilmiştir. Sayılar-Bamidbar 10:35-36 satırlarındaki toplam harf sayısı 85 olduğu için, bu Sefer Tora yazımı için de geçerli sayılmıştır. Hiç kullanılamayacak halde olan Sefer Tora parşömenleri "Pasul" yani kullanım dışı sayılırlar ve bir Rabinin mezarına yakın olacak şekilde mezarlığa gömülürler. Buna -geniza- denir.

Sefer Tora'ya Sahip Olmanın Kuralları

Her Yahudi bir Sefer Tora'ya sahip olmalıdır. Tesniye-Devarim 31:19'da yazılı bir emir gereğince "Ve şimdi kendim için bu ilahiyi yazıyorum..." Burada bahsedilen ilahi Sefer Tora'yı temsil etmektedir.

Geleneklere göre miras yolu ile bir Sefer Tora'sı bulunan kişi bile kendisine ait bir Sefer Tora sahibi olmalıdır. Bunu ister kendi yazar, ister yazdırır veyahut satın alabilir. Eğer bir kişi kendi Sefer Tora'sını kendi yazabilirse, bu sanki Sina Dağı'nda kutsal Tora kendisine verilmiş gibi kutsal olur. Bir Sefer Tora'da bir hata bulup onu düzelten kişi, onu yazmış sayılır. Sofer, Sefer Tora'yı yazarken bazı bölümleri bilerek boş bırakır ve boş bölümleri isteyen kişilere tamamlatır. Bu boşlukları tamamlayan kişi de Sefer Tora'yı tam olarak yazmış gibi sayılır. Buna -Siyum Ha Tora- denir.

Sefer Tora'nın Kutsallığı

• Sefer Tora yazılı olan en kutsal kitaptır. Bu yüzden Sefer tora bir kutsal kitap üzerine konur ama onun üzerine hiçbir şey konamaz.
• Açıldığında ve taşındığında onun önünde eğilinir ve öpülür.
• Parşömene asla el değdirilmemelidir. Hahamlar "Çıplak Sefer Tora'ya dokunan, çıplak gömülecektir" ilkesini koymuşlardır. Bu yüzden -yad- adı verilen uzun saplı bir el işareti kullanılır. Sefaradlar bu riski önlemek için Sefer Tora'yı ipekle kaplarlar.
• Evlilik, öğretim ve esirlerin fidyesi için Sefer Tora satılabilir.
• Eğer Sefer Tora yanlışlıkla yere düşerse, buna tanık olan ve orada bulunan bütün cemaat bütün bir gün oruç tutmalıdır. Sefer Tora'yı yok olma tehlikesinden kurtarmak için Şabat bile ihlal edilebilir.
• Bir Sefer Tora'nın yandığına şahit olunursa -keriya- kesmek gerekir. Eğer yırtıldığına şahit olunursa -iki keriya- kesmek gerekir. Birincisi yırtıldığı için, ikincisi parşömenin kutsallığı için.
• Sefer Tora yalnız dinsel amaçla taşınmalıdır. Eğer bir yerden diğer bir yere transfer edilecekse, bu bir gölgelik altında, şarkılar ve danslar eşliğinde olmalıdır.
• Sefer Tora'da bir hata azami 30 gün içinde düzeltilmelidir.
• Sefer Tora okunmaya başlamadan önce Tesniye-Devarim 4:44'de bulunan sözler söylenmelidir. "Ve İsrailoğullarının önüne Moşe'nin koyduğu Tora budur."

Diğer Kullanımlar

• Mişna'ya göre Sefer Tora krala savaşta eşlik eder.
• Toplu oruçlarda dışarıya çıkartılır.
• Hag-el töreninde merkezde durmalıdır.
• Cemaatten kişiyi uzaklaştırma Sefer Tora eşliğinde olur.
• Hazan Kal Nidre'yi okuduğu zaman, sinagogun 3 saygın kişisi Sefer Tora'nın etrafında dururlar.
• Günümüzde Oşana Raba'da ve ertesi gün (diaspora'da 2 gün sonra) Sefer Toralar dışarı çıkartılarak şarkılarla dans ettirilirler ve gezdirilirler (Simhat Tora).

Tora Okunuşunun Kuralları ve Yasaları

• Tora yerinden çıkarıldığı zaman önce ve okunduktan sonra gezdirilir. Bu olay sırasında cemaat ayakta durur.
• "Ak saçlının önünde ayağa kalkacaksın ve kocamış olana hürmet edeceksin ve Allah'ından korkacaksın; ben Rab'im" bölümü okunur. Bunu okumaktaki amaç, yaşlının, Tora öğrencisinin ve Sefer Tora'nın kutsallığının saygı değerliliğinin belirtilmesidir.
• Sefer Tora öpülür.
• Okuyan kişi, kendini okuyacak bölüm için hazırlamalı, okurken ayakta dimdik durmalı ve kelimeleri akıcı ve anlaşılır bir dille okumalıdır.
• Eğer kelimeyi, anlamını değiştirecek biçimde yanlış okursa, tekrar etmelidir.
• Tora minyan eşliğinde okunur (E az 10 yetişkin Bar-Mitzvasını yapmış erkek).
• Her Tora okumaya çağrılan kişi 3 perek (bölüm) okumalıdır.
• Bir kişi Tora okumaya çağrıldığı zaman İbrani adı ve babasının adıyla çağrılmalıdır. Çağrılan kişi Ribi ise "Morenu Harav" kelimesi de eklenmelidir.
• Tora okumaya çağrılan kişi sefere en kısa yoldan ulaşmalıdır.
• Tora okumaya çağrılan kişi, Tora'nın verildiği kişiyi simgeler.
• Çağrılma olayı da Sina Dağı'nın eteklerindeki kişileri çağrıştırır.
• Töreni idare eden kişi Moşe Rabenu'yu simgeler.
• Ribi Moses R.Simon'a göre, Sefer Tora dışarı çıkartıldığında, cennetin kapıları merhametle açılır ve ilahi bir sevgi uyanır.

Aliyot

• Şabat günü 7 tane Aliyot vardır. Yani 7 kişi Sefer Tora okumaya çağrılır.
• Bunlardan birincisi Kohen, ikincisi Levi ve diğer beş kişi ise İsrailoğlu'dur.
• Eğer o gün orada Levi yoksa ikinci çıkan kişi de Kohen olur.
• Eğer o gün orada Kohen yoksa Levi veya bir İsrailoğlu çağrılır. Bu durumda ikinci olarak Levi çağırılmaz, bir İsrailoğulu çağırılır.
• Diğer 5 İsrailoğlu yerine Kohen veya Levi çağrılamaz.
• Belli kişiler, belli zamanda çağrılırlar. Bunlar düğünlerinden bir hafta önce ve bir hafta sonra damatlar, bar-mitsvasını yapacak olan genç, karısı yeni doğum yapmış olan erkek. Matemde olan erkek ve matemi henüz bitmiş olan erkek.
• Baba ve oğul veya iki kardeş aynı gün Sefer Tora okumaya çağrılmaz. Bu onları kötü gözlerden korumak içindir.
• 3 ve 6. sırada çağrılan kişiler özel bir eğitimde olan ve kendilerini Tanrı'ya adamış olan kişilerdir.
• Eğer o gün Çıkış-Şemot 15:1-21 (Moşe'nin şarkısı) ve 20:1-14 bölümleri, Tesniye-Devarim 5:6-18 peraşa bölümleri okunuyorsa 7. çağrılan kişi çok önem kazanır. Çünkü bu Aliyot çok önemli olur.
• Çıkış-Şemot: 32:1-33, Levililer-Vayikra 26:14-43 veya Tesniye-Devarim 28:15-68 peraşaları okunuyorsa, bu peraşalar alçak sesle okunur. Çünkü bu bölümler İsrailoğulları'nın kötü yola sapışlarını anlatan bölümlerdir.
• Maftir Aole'nin en son bir iki satırı, aftarayı okuyan kişi için tekrar edilir.
• Sefer Tora'nın okunuş makamları (taam) Aşkenazlarda ve Sefaradlarda farklılıklar göstermektedir.
• Megila Ester ve Megila Rut için özel okuma makamları vardır.
• Şir Aşirim'in özel makamları vardır ve bunlar asla değiştirilemez.
• Sefaradlarda, okunmadan önce Sefer Tora kaldırılır ve cemaate gösterilir. Yad ile -Tanrı- adı işaret edilir. Aşkenazlarda bu olay okunduktan sonra yapılır.
• Sefer Tora kaldırıldığı zaman Tesniye-Devarim 4:44'de bulunan şarkı söylenir ve sonra Gelila (kuşatma) yapılır ve Sefer Tora yerine konur.
• Kullanıma uygun olan Sefer Toralar okunmalıdır.
• Bir tek harfi bile yanlış olan, gereksiz işaretler taşıyan Sefer Tora geçersizdir. Taamlar bile işaretliyse, tören için uygun sayılmaz.
• Sefer Tora'nın hatalı olduğu eğer o anda fark edilirse, başka bir Tora alınmalı ve yanlışın bulunduğu yerden okunmaya devam edilmelidir.
• Eğer bu olay Şabat günü meydana gelirse 7 kişi tekrar (Aliyot) çağrılır.

Sefer Tora'nın Donanımları

Sefer Toralar sinagogların en göz alıcı objeleridir. Saygın bir dekorasyon içinde görülür, onların içinde bulundukları "Aron Akodeş" adlı bölüm sinagogda bulunan en önemli köşedir. Bu bölüm iki kapılı bir dolap şeklinde olup kapıları çeşitli oymalar ve şekillerle süslenmiştir. Fakat üst kısmında On Emir levhaları mutlaka bulunur. Bu bölüm Biblik zamanlarda Moşe devrinde çölde inşa edilen Mişkan'da, daha sonra birinci ve ikinci Bet-Amikdağlarda bulunduktan sonra, daha sonraki devirlerde sinagoglarda yerlerini almışlardır (Çıkış-Şemot 25:10-22) Sefaradlar bu bölüme Ehal adını da vermişlerdir. Ner Tamid yani Biblik devirlerin gerçek menorasını simgeleyen kutsal ışık tam Aron Akodeşin karşısında yerini almıştır (Çıkış-Şemot 27:20-21). Bu kutsal ışık Sefarad sinagoglarda 7 yağ kandili, Aşkenazlarda ise sürekli yanan 7 mumdur. Aron Akodeşin kapılarını örten perdeye parohet adı verilir. Parohetler çok değerli ipek veya kadife kumaşlardan dikilir. Üzerinde sırma işlemeli meyve (nar, üzüm), çiçek ve çifte aslan figürleri vardır. Değişik olaylar için değişik renk ve işlemelerde parohetler kullanılır. Mesela düğünlerde beyaz, cenazelerde siyah renkli parohetler kullanılır. Parohetler Barok dönemde Avrupa'da kadınlar tarafından dikilirdi. Bu parohetlerin kumaşları, kendilerinin önemli günlerinde giydikleri giysilerin kumaşlarıdır. Günümüzde Amerika'nın bazı cemaatlerinde aynı uygulama yeniden yapılmaktadır.

Aron Akodeşin önünde bulunan iki sütun Bet Amikdaştaki sütunları anımsatmak için yapılmıştır. Bunlara Kaporet denir.

Şabat günleri, tefillanın belli bir yerinde parohet (perde) açılır, Aron Akodeşin kapıları açıldıktan sonra Sefer Toralar çıkartılır. Sefer Toralar doğu ve Sefarad cemaatlerde tahta veya metal muhafazalar içinde bulundurulurlar. Bu muhafazalar gümüş veya altından da yapılabilir. Diğer cemaatlerde ve günümüzde içinde yaşadığımız ülkenin sinagoglarında bulunan Sefer Toralar kadife kumaşlardan yapılmış kılıflarda (efod) muhafaza edilirler. Bu kılıflara sokulmadan önce parşömen rulolar bir bağ ile sıkıca sarılırlar ve kılıfa öyle sokulur. Bu kılıflar genellikle kadife veya ipek kumaştan dikilir ve üzerlerinde sırmalı işlemeler bulunur.

Sefer Toralar Atsei Hayıim (Hayat ağacı) denen tahta kolluklarda taşınır. Sefer Toraların üstüne kılıfları geçirildikten sonra tepesine keter denilen ve genellikle gümüşten imal edilen taç biçiminde bir başlık geçirilir. Bu keterler, Avrupa'nın bazı cemaatlerinde kapalıdır. Bazı keterlerin ise üstleri açıktır ve üstte kalan Atsei Hayıim bölümlerine Rimonim denilen uzun saplı ve tepeleri topuz şeklinde olan gümüş objeler geçirilir. Rimonların bazan küpe gibi sarkıntılı çancıkları olur ve Sefer Toralar gezdirilirken sesler çıkartırlar.

Tora kılıfının üzerine kalın gümüş zincirli bir gümüş madalyon asılır. Bütün bu zengin objeler Sefer Toranın kutsallığını, üstünlüğünü ve yüceliğini simgelemek içindir.

Keter, Sefer Toralarda ilk kez M.S. 1000 yıllarında İspanya'da görülmüştür. İkinci kere 1439'da Fransa'da Goldsmith firmasına ısmarlandığı görülmüştür. Keterler ilk defa yeni oldukları zaman Simhat-Tora'da kullanılırlar.

Yad

İşaret eden saplı el modelinde bir objedir. Genelde gümüşten imal edilir. Sapı uzun olup, parşömenlere el değdirmeden Tanrı'nın adını işaret etmek için kullanılır. Bir kişi Sefer Tora'yı ayakta yükseğe kaldırır, diğer bir kişi ise Yad ile -Tanrı-'nın adının yazılı olduğu yeri işaret eder. Yad'ların üzerinde yüzük veya bileşik şeklinde süslemeler olabilir. Günümüzde Yad'lar daha sade bir şekilde yapılmaktalar. Bazı İtalyan Sinagoglarında değişik şekilli yad aksesuarı kullanılmaktadır.

Sefer Tora'nın okumak için konduğu masaya mapa denilen bir örtü serilir. Masanın uzak bir köşesine yatay olarak bir asa konur.

Sefer Tora bir sinagogun en kutsal objesidir. Talmud'da Sefer Tora için şöyle denmektedir. "Güzel bir mürekkeple yazılsın, doğru yazılsın ve ipeğe sarılsın."

Bu isteklerin doğrultusunda Sefer Tora'nın önemi ve kutsallığı tartışma kabul etmeyen bir gerçektir.

Sefer Tora 52 peraşa içerir. Peraşalar Moşe Rabenu'nun 5 kitabı içindeki çeşitli bölümlerdir. Her hafta bu peraşalar tek tek ele alınırlar, okunurlar ve daha sonra bir din görevlisi o peraşanın neleri anlatmak istediğini cemaate açıklar.