Yahudi cenaze törenleri gösterişsiz olmalı

Birçok insan çok büyük miktarda para harcamayı saygı göstermekle eşdeğer tutar. Cenaze sahiplerinin gösterişli tabutlara yüksek ücretler ödemelerinin sebeplerinden biri budur. Ancak mantıklı düşünürsek, bu tür harcamaların gereksiz olduğu sonucuna varabiliriz: Cesetler toprağa gömülür, orada ikamet etmezler. Yahudi öğretilerine göre ruh baki kalır, vücut çürür.

Eski İsrail geleneğinde cesetler doğrudan doğruya toprağa gömülürdü. Buna rağmen insanlar cenaze törenleri için aşırı derecede masraf ederlerdi. Ölüyü gömmek için değerli giysilere çok para harcanır, cenaze sonrasında yas tutulan eve altın sepetlerde yiyecekler götürülürdü. Talmud'a göre, cenaze törenlerinin geride kalanlar üzerinde yarattığı maddi baskı o kadar çokmuş ki, Ribi'ler konuyu ciddi olarak ele alarak düzeltme yollarını araştırmaya çalışmışlar:

Eskiden yas tutulan eve yiyecek getirilirdi. Zenginler gümüş veya altın sepetlerde, fakirler ise soyulmuş söğüt dallarından yapılmış sepetlerle... Fakirler mahçup olurdu. Bunun üzerine, fakirlere hürmeten, herkesin yiyecekleri söğüt dallarından yapılmış sepetlerde getirmesi buyuruldu. Eskiden yas tutulan evde içecekler ikram edilirdi. Zenginler beyaz camdan bardaklarda, fakirler ise [daha ucuz olan] renkli camdan bardaklarda. Ve fakirler mahçup olurdu. Bünun üzerine, fakirlere hürmeten, herkesin renkli camdan bardaklarda içecek ikram etmesi yasaya bağlandı...

Eskiden vefat eden zenginler değerli örtülerle bezenmiş yüksek yataklarda, fakirler ise sade tabutlarda gömülmeye getirilirdi. Ve fakirler utanırdı. Bunun üzerine, fakirlere hürmeten, herkesin sade tabutlarda gömülmeye getirilmesi yasaya bağlandı...

- Talmud Bavli, Mo'ed Katan 27 a-b

Eskiden ölüyü defnetme masraflarının ailenin üzerinde yarattığı yük, ölüm üzüntüsünden daha üstündü. Aile fertleri bazen, masraftan kaçınmak için cesedi ortada bırakıp kaçarlardı. Ta ki Rabban Gamliel [neslinin lideri, zengini] gelip te sade bir tarz yaratana kadar... [Öldüğü zaman] onu sade keten bir giysi ile taşıdılar ve ondan sonra gelen herkes ondan örnek alarak ölülerini sade keten giysilerde taşıdı. Ribi Papa şöyle dedi: "Ve şimdi ölüleri sadece bir zuz [küçük gümüş bir para] değerindeki kaba bir kumaşa sarılı halde taşımak bile adet haline geldi."

- Talmud Bavli, Ketubot 8b

Yahudi geleneğinin sade, ucuz cenaze töreni tercihine rağmen, maalesef, bazı cenaze düzenleyicileri insanların suçluluk duygusunu (hangi kız veya oğul, koca veya karı yeni vefat etmiş olan ebeveyn veya eş için az da olsa suçluluk duygusu hissetmez ki?) istismar ederek cenaze sahiplerinin pahalı tabut satın almaları konusunda onları etkilerler. New York'un enerjik eski belediye başkanı Ed Koch, kanser olan annesini kaybettiğinde o ve babası cenaze düzenleyicisine Ortodoks geleneğine uygun sade bir tabut aradıklarını söylemişlerdi. Ancak adam onları süslü tabutların bulunduğu odaya özellikle götürmüştü: "Basit bir şey aradığımızı biliyordu. Yine de satış tekniklerini üzerimizde denemeye niyetliydi. Bize farklı odalarda fiyatı gittikçe ucuzlayan tabutlar gösterdi. Hiçbir odayı atlamadı."

Koch anlamıştı. Adam pahalı bir tabut satın almalarını sağlamak için onları utandırmaya çalışıyordu. Sonunda Koch ve babasını bodrum katına indirerek çam ağacından yapılmış iki sade kutuyu gösterdi. Fakat burada bile biri öbüründen daha pahalıydı. "Geçirdiğimiz bu süreç yüzünden o kadar mahçuptuk ki sonunda [pahalı olanına] "evet" dedik. Karşı koyacak gücümüz kalmamıştı. Bunu hiç unutamayacağım. Adam kendimizi adi hissetmemize neden oldu ve sonunda dayanamadık."

Sevdiğimiz bir aile ferdi vefat ettiğinde onun hatırasına yas tutmamız gereklidir. Yapılması gereken tek şey budur. Cenaze masrafı için ayrıca yas tutmamız gerekmez. ***