Peraşa Özeti (Bereşit 25:19-28:9)

[www.chabad.org]

Yitshak, Rivka ile evlenir. Çocuksuz geçen 20 yıldan sonra duaları cevap bulur ve Rivka hamile kalır. "Çocuklar karnında itiştikleri" için zor bir hamilelik geçirir. Tanrı, ona  "rahminde iki ulus var" der, "büyük olan, küçüğüne hizmet edecek".

İlk önce Esav doğar; arkasından, onun topuğunu tutar halde çıkan Yaakov gelir. Esav büyür ve "usta bir avcı, bir kır adamı" olur; Yaakov ise "çadırlarda oturan basit biridir"; kendisini eğitime adamıştır. Yitshak, Esav'ı, Rivka ise Yaakov'u daha çok sever. Bir gün, avdan yorgun ve aç olarak dönen Esav Behorluk hakkını (ilk doğan olarak sahip olduğu hakları) Yaakov'a bir tabak kırmızı mercimek yemeği karşılığında satar.

Peliştiler'in hüküm sürdüğü Gerar ülkesinde, Yitshak Rivka'yı kızkardeşi olarak tanıtır; çünkü onun güzelliğine göz diken biri tarafından öldürüleceğinden korkar. Toprağı eker, babası Avraam'ın kazdığı kuyuları tekrar açmanın yanında yeni kuyular da kazar. İlk iki kuyu için Peliştiler'le kavga çıkar; ancak üçüncü kuyunun sularından sükûnetle yararlanır.

Esav, iki Hiti kadınla evlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav'ı mübarek kılmak istediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin hazırlanması için avlanmaya gittiği sırada Rivka Yaakov'a Esav'ın kıyafetlerini giydirir, daha kıllı olan ağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları ile örter, benzer bir yemek hazırlar ve Yaakov'u babasına gönderir. Yaakov babasından "göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı" hakkında bir bereket duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğe sahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca ortaya çıktığı zaman, Yitshak'ın ağlayan oğluna verebileceği tek şey, onun kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav'ın üzerindeki üstünlüğünü kaybedecektir.

Yaakov, Esav'ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan'ın ailesinden kendisine bir eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael'in kızı Mahalat.

DEVAR TORA

[Rabi Dror Brama - www.torahmitzion.org]

Bu nedenle Adı Edom'du.

Bu haftaki peraşada, Tora bize Esav'ın diğer ismi olan Edom'un nereden geldiğini okuruz. Esav tarladan yorgun ve aç bir halde olarak döner. Yaakov yemek çorba pişirmiştir ve Esav "Bana şu kırmızı kırmızı şeyden (Min A-adom A-adom Aze) biraz versene" talebinde bulunur. Tora, onun bu nedenle Edom diye adlandırıldığını açıklar.

Bu şaşırtıcıdır. Esav sırf bir kez düşüncesizce yiyecek bir şey istediği için, neden ömür boyu sürecek bir isim almıştır? Eğer Yaakov'dan kola isteseydi, adı Kola mı olacaktı? Ayrıca, daha önceki bir pasuk Edom isminin sebebi hakkında başka bir şey söylemektedir: "[İkizlerden] İlki kızılımsı renkte (Admoni) çıktı". Yani ismin başka bir sebebi daha vardır. O halde, neden kırmızı yemek isminde sebep buymuş gibi söylenmektedir?

Hahamlarımız'ın, Esav'la ilgili diğer olaylara yaklaşımını incelediğimiz zaman, bu soru daha da güçlenmektedir. Açıklamalarında bu yaklaşımlara yer veren Raşi'den birkaç örnek verelim:

"Çocuklar [anneleri Rivka'nın] karnında itişiyorlardı" - [Rivka] puta tapılan bir yerden geçtiği zaman, Esav dışarı çıkmak istiyordu.

"Kızılımsı renkte" (Admoni) - Bu onun bir katil olacağını gösteriyordu.

"Bir kır adamı" - Aylak dolaşıp hayvan ve kuş avlayan biri.

Bu, sonraki diğer bütün bölümler için de geçerlidir. Tora Esav hakkında objektif görünen herhangi bir şey yazdığı zaman, Hahamlarımız nedense onu olası en olumsuz şekilde yorumlamak için ellerinden geleni yapmışlardır.

Neden? İnsanları olumlu bir şekilde yargılamak gerektiği prensibine ne olmuştur? Neden Esav'ın olağan ve masum görünen faaliyetlerini, hatta sadece görünümünü, daha sonra yapacağı kötülüklerin ışığında okumak zorundayız?

Bunun cevabı, Hahamlarımız'ın, Edom'u Roma ile eşdeğer saymasında yatar. Hahamlarımız'ın Roma ve Bizans'a karşı yaptığı en katı eleştirilerden biri, onların ikiyüzlülüklerini hedeflemiştir. Bunlar, çok etkileyici bir şekilde konuşan, ama vaaz verdiği yüce idealleri uygulamaya koymayan birer kültürdü. Roma, yüksek fikir ve değerlerin gerçeğe dönüştürülmesinden ziyade, söz sanatının, genel tanıtımın ve ikna yeteneğinin daha önemli olduğu siyasî birer kültürdü. Hep iyilik, kardeşlik ve merhametten söz edilirdi, ama bu sözler gerçeği hiçbir zaman yansıtmazdı.

Hahamlarımız eylemin değil de prezantasyonun öncelikli sayıldığı, bağışlanma ve hoşgörünün, eylemlerin düzeltilmesine gerek olmaksızın elde edildiği bu kültürleri son derece sorunlu görmüşlerdir. Kötü eğilim kendi işine bakar. Kişinin hareketlerini düzeltmesi ve Alaha'ya uygun bir hayat sürmesi konusunda ödünsüz bir talep olmazsa, kişi, gelişmiş ve modern olduğunu göstermeye çaba sarf etmekle geçireceği, ama aslında hiçbir gelişim göstermediği bir yaşam sürme tehlikesiyle karşı karşıya kalır.

Bazı yerlerde insanların bir mevki için aday olmalarını, hatta seçilmelerini sağlayanın ne olduğuna bir göz atın. Bunu sağlayan, onların yaptığı işler, karakterleri veya başarılarından çok, seçmenlerin hoşuna gidecek bir tanıtım yaratmaya çalışan imaj danışmanlarıdır.

Esav'ın anlık zevk seçimi, behorluk hakkı yerine, kırmızı yiyeceği tercih etmesi bir rastlantı değildi. "Esav behorluk hakkını küçümsüyordu" (Bereşit 25:35). Sorumluluk ve öngörü, sırf arzularıyla idare edilen bir kişi veya kültürle bağdaşmaz. Sorumluluk yerine yüksek idealler hakkında güzel sözler, içerik yerine pazarlama birer maske görevini gördüğü takdirde, sonunda o kültür kan nehirlerinde boğulmaya mahkûmdur. Akıllıca paketleme ve dış görünüşün uygun maskesi altında, her suçlu canının istediği şeyi yapabilir ve yaptıklarını kelimeler veya kampanyalarla örtbas etmek için imaj danışmanları tutabilir.

Hahamlarımız böyle bir kültürü olumsuz bir şekilde yargılamışlardır, çünkü değerleriyle değil de, arzuları ile harekete geçen kişinin "masum" görünen davranışları ve görünümü bile şüpheyle karşılanmaya layıktır. Kötü insanların yaptığı iyi bir şey varsa, o bile o anda yüreklerinin bunu arzu etmesi yüzündendir. Böyle durumlarda bile amaçları, doğruyu yapma ideali değil, arzularını veya duygularını yatıştırmaktır. Yaptıkları eylem kötü değilse, bu sadece bir rastlantıdır, çünkü kendisini arzularına teslim etmiş bir insanın tanıdığı gerçek ahlakî sınırlar yoktur. Kendisi arzularının eline esir düşmüştür. Dürüst insanlar ise, doğru bir hareket onların arzularına ters olduğu zamanlarda bile, Tanrı'nın İsteği'ni yerine getirme uğruna bu arzularını bastırıp ikinci plana atmayı bilirler.

Peygamber Miha Tanrı'dan bir istekte bulunmaktadır: "Yaakov'a gerçeği ver" (Miha 7:20). Benzer şekilde, bugün biz de Tanrı'dan, düzeltilmesi gereken şeyleri düzeltebilmemiz için bize yardım etmesi ve "O'na doğru bir şekilde hizmet edebilmemiz için kalplerimizi arındırması" (Sidur) için dua ederiz.

5 Soru

Cevapları broşürün sonunda bulabilirsiniz.

1)      Rivka'ya, karnında taşıdığı çocuklar için açıklanan kehanet nedir?

2)      Yaakov'un Esav ile yaptığı anlaşma nedir?

3)      Esav, Rivka'nın Yaakov'a verdiği kendi av giysilerini nerede bulmuştu? (Raşi 27:15).

4)      Raşi, Yaakov'un "Benim, Behor oğlun Esav" şeklindeki sözlerini nasıl açıklar? (27:19).

5)      Yitshak, Haran'a doğru yola çıkacak olan Yaakov'u tekrar mübarek kılmıştır. Bu ikinci berahanın anlamı nedir?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

İlk Kitap: MADA / BİLGİ (Devam)

2. Deot - Karakter Özellikleri

a)      Tanrı'nın Yollarında Yürümek

İnsanlar bir uçtan diğerine çok farklılıklar gösteren karakter özelliklerine sahiptirler. Bazı insanlar her zaman kızgındır, bazısı ise daima sakin; bazısı mütevazıdır, bazısı ise kibirli; bazısı şehvet düşkünüdür, bazısı ise tutkudan uzaktır; bazısı hırslıdır, bazısı ise özverili, bazısı cimridir, bazısı ise son derece müsriftir vs. Bu aşırı uç çiftlerinin her birinin arasında orta bir yol vardır ve bu orta yolu izlememiz emredilmiştir. Pasukta söylendiği gibi: "O'nun Yolları'nda yürüyün" (Devarim 28:9). Karakter özellikleri bu aşırı uçlarda değil de arada olan kişi, akıllı sayılır; bu ikililer arasında uygun olan uca - örneğin tevazua - meyil gösteren kişi ise Hasid, yani uygulamada asgari gerekliliklerin ötesine geçen Tanrı'ya özellikle bağlı biri kabul edilir.

Kişi gurur ve öfke gibi bazı özelliklerden mümkün olduğu kadar uzak durmalıdır. Ancak, çok ileri gitmek her zaman iyi değildir. Bir insan et yemeyecek, şarap içmeyecek veya evlenmeyecek kadar, ya da uygun bir evde yaşamayacak ve uygun giysiler giymeyecek kadar arzularını bastırırsa, ona günahkâr denir. İnsan kendisine yalnızca Tora'nın yasak ettiği şeyleri kısıtlamakla yetinmelidir. İzin verilen şeylerden kendini men etmesi gerekli değildir; ortalama bir kişi için bu tavsiye de edilmez. Kral Şelomo "Gereğinden çok tsadik olma" (Koelet 7:16) sözlerini bu gibi durumlar için söylemiştir.

Peygamberler Tanrı'nın birçok özelliği olduğunu söylemişlerdir. Bunu söylerken amaçları, saydıkları özelliklerin iyi özellikler olduklarını ve insanın, kendi kabiliyeti doğrultusunda O'nun tarzını kendilerine örnek almaları gerektiğini vurgulamaktır. Örneğin O nasıl merhametliyse, biz de aynı şekilde merhametli olmalıyız. Akıllı bir adam bütün faaliyetlerinde özellikle uygun davranışlarda bulunur; [eğer bunu yapmazsa, Tanrı'nın İsmi'nin kutsiyetini ihlal etmiş olur.]

İnsan tüm davranışlarında Tanrı'yı amaçlamalıdır. Temel fiziksel ihtiyaçlarıyla ilgilendiği zaman bile, bundaki amacı, bedenini Tanrı'ya hizmet etmek için uygun bir şekilde muhafaza etmek olmalıdır. Bu konuda Hahamlar şöyle demişlerdir: "Tüm yaptıklarınız Gökler['deki Tanrı'nın] onuruna olsun" (Mişna - Pirke Avot 2:12). Kral Şelomo da bu konuda "Tüm yollarınızda O'nu bilin" (Mişle 3:6) demiştir.

BİR KİŞİ / BİR ESER

Rav Saadya Gaon: Saadya ben Yosef Gaon (882 veya 892 - 942). Rav Saadya Gaon, Geonim [Dâhiler] döneminin (589-1038) önde gelen bir Tora otoritesi, filozofu ve Tora açıklayıcısıdır. Özellikle İbranice dilbilimi, Alaha ve Yahudi Felsefesi üzerindeki temel nitelikli çalışmalarıyla tanınır. Emunot veDeot (İnançlar ve Görüşler) adlı felsefi çalışması Yahudi teolojisiyle Yunan felsefesinin öğeleri arasında bir entegrasyon denemesi niteliğindeki ilk sistematik çalışma olarak kabul edilir. Sefer Agaluy adlı eserinde, soy ağacını, Yaakov Avinu'nun oğlu Yeuda'nın oğlu Şela'ya kadar geriye doğru listeler. Mısır'daki Fayum kentinde doğmuş, genç yaşta Tora öğrenmek için Teverya'ya gelmiştir. 20 yaşındayken ilk büyük eseri olan Argon adını verdiği bir İbranice sözlük hazırlamış, 23 yaşında da Karaizm'in kurucusu Anan ben David'e karşı, Rabinik Yahudilik'i savunan bir yazı yayınlamıştır. 922 yılında yazdığı, takvim konusundaki uzmanlığını ortaya koyan yazısı, Irak'taki Yahudilik merkezi olan Sura Yeşivası başkanlığına davet edilmesinde önemli rol oynamıştır. O dönemdeki Yeşiva başkanları gibi Gaon ünvanı alan Rav Saadya, Irak dışından gelip bu göreve geçen ilk kişi unvanını da elde etmiştir. 3. yüzyılda Rav tarafından kurulmuş olan Sura Yeşivası, Rav Saadya'nın başa geçmesinin ardından çok parlak bir dönem yaşamıştır. Rav Saadya Gaon 942 yılında Sura'da ölmüştür. Saadya Gaon'un hazırladığı Tora'nın Arapça çevirisi, yüzyıllar boyunca Arap yönetimi altında yaşayan birçok Yahudi cemaati için önemli bir kaynak olmuştur. Bu çevirinin yanında yaptığı açıklamalar, Tora'ya yönelik birçok saldırıyı çürüten bilgiler de içermekteydi. Ayrıca Tora'nın mitsvalarının sebepleri konusunda da felsefi olasılıklar öne sürmüş, geleneksel bilgilere dayandırdığı uygulamalara yer vermiştir. Rav Saadya Gaon'un belli başlı eserleri günümüze kadar ulaşmıştır.

DEVAR TORA

["Straight Talk" / Rabi Shaul Rosenblatt - www.aish.com]

Büyük İnsan, Büyük Hatalar

Yahudilik'in başlıca isimleri ve liderlerinin her birinin hatalar yapmış olması çok ilginçtir. Sadece küçük hatalar değil, büyük hatalar yapmışlardır. Örneğin, bu haftaki Tora bölümünde Yitshak'ın, bir katil, bir zina suçlusu ve bir hırsız olan Esav'ın, dürüst erkek kardeşi Yaakov yerine, doğmakta olan ulusun lideri olması gerektiğine inandığını okumaktayız.

Kayınpederim çocuklarına, "mükemmel olan tek varlığın Tanrı olduğunu" hatırlatmayı sever. Hata yapmak insan olmanın bir parçasıdır. Ve açıkça görüyoruz ki, küçük adamlar küçük hatalar yaparlarken, büyük adamlar büyük hatalar yaparlar.

Bunun nedeni bellidir. Kişi kendisini kendi küçük fildişi kulesine kilitleyebilir. Dünyasını değiştirmenin özünde yer alan zorluklardan kaçınarak, beraberinde gelen tehlikeyi de engellemiş olur. Çok fazla hata yapmayabilir, ama ne kadar ilerleyeceği de meçhuldür. Vasatlık hepimizin kolaylıkla ulaşabileceği bir şeydir.

Hâlbuki büyük insanlar risk alırlar. Bir fark yaratmak için kendilerini tehlikeye atmayı göze alırlar. Zor durumlardan ve dünyaya meydan okumaktan korkmazlar. Ama kullandığınız sopalar ne kadar büyükse, yapacağınız hatalar da o kadar büyük olur. Yüce bir insan olmanın işaretlerinden bir tanesi hatalarının da büyük olmasıdır. Ama onların başarıları da aynı derecede etkileyicidir.

Az direnç gösteren bir yol seçmek daha az hataya yol açabilir, ancak dünyada kalıcı bir etki bırakma fırsatı da kaçırılmış olur. Avraam, Yitshak ve Yaakov büyük hatalar yapmış olabilirler, ancak başarıları da dünyayı sonsuza dek etkilemiştir.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Genel Sefer Tora Kuralları

1.             Sefer Tora berahaları, halkın "Amen" cevabı verebilmeleri için yüksek sesle söylenmelidir.

2.             Aşer Bahar Banu berahası söylendikten sonra Sefer Tora, "Pasul -Geçersiz" çıkarsa başka bir Sefer Tora çıkarıldığında tekrar beraha söylenmez.

3.             Yanlışlıkla önce Aşer Natan Lanu, Sefer Tora okunduktan sonra da Aşer Bahar Banu berahası söylenmişse Hova'dan çıkılır.

4.             [Sefer Tora'nın kaldırılarak halka gösterilmesine "Akama" adı verilir. Bu "Agbaa" olarak da bilinir.] Akama yapılırken Amida söyleyen bir kişi, Sefer Tora'ya bakar ve içinden Vezot Atora  ve Tora Tsiva Lanu pasuklarını geçirir.

5.             Keriat Şema okuyan bir Koen, onu ismiyle Tora'ya çağırırlarsa ve başka Koen yoksa, Sefer Tora'ya kalkar, berahaları söyler; fakat her zaman yapması gerektiği gibi Hazan'la beraber okumaz.

5 CEVAP

1)      Kehanete göre, iki çocuğu da büyük ulusların ataları olacaktır; ama her ikisi aynı anda güç sahibi olamayacak, ayrıca her şeyin nihayetinde kardeşlerin genç olanı galip gelecektir.

2)      Esav'ın ona behorluk hakkını vermesi karşılığında o da Esav'a mercimek çorbası verecektir.

3)      Onları, öldürmüş olduğu Nimrod'dan almıştır. (Nimrod bu giysileri Adam'dan, Adam ise Tanrı'dan almıştır.)

4)      Yaakov babasına yalan söylemek istemiyordu. Bu yüzden Raşi bu sözleri şu şekilde anlamamız gerektiğini belirtir: "Benim... Behor oğlun [ise] Esav['dır]".

5)      Bu ikinci berahayla, Yitshak, Yaakov'un behorluk hakkını satın almış olduğunu onayladığını ilan etmiştir. Zira bu doğru olmasaydı ikinci bir beraha vermezdi.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

Hemen etki eden bir rahatlatıcı arıyorsanız, biraz temponuzu yavaşlatmayı deneyin.

--Lily Tomlin