Yazdır

Satmaya çalıştığınız ürünün kusurları hakkında sessiz kalarak sadece iyi yönlerini övmek, Yahudi etiğine göre doğru değildir. Biri sizi bu şekilde aldattığında kendinizi kandırılmış hissedersiniz. Dolayısıyle siz de başkalarını yanlış yönlendirmemeye dikkat etmelisiniz:

İnsanlar çoğunlukla, komşularının mallarını alenen sahiplenen adi hırsızlar gibi davranmazlar... Ancak günlük işlerinde, örneğin haksız bir kazanç elde edip bunun hırsızlıkla ilgili olmadığını iddia ettikleri durumlarda, çoğunun hırsızlığa meyli vardır. Malın gerçek değer ve güzelliğini alıcıya göstermek için her türlü yöntemi kullanmak, iyi ve dürüst bir davranıştır. Malın kusurunu örtmek veya gizlemek ise hile sayıldığı için yasaktır.

- Moşe Hayim Luzzatto (1707-1747), Mesillat Yeşarim (Doğruların Yolu), bölüm 11

Pek tanımadığı borsa komisyoncusu bir gün kadını arayarak ona bir şirketin hisselerini satmaya çalışmıştı. Satışı yapmak için de, bu şirketin durumunun ne kadar iyi olduğunu, hisselerin ne şekilde yükseleceğini bir bir anlatmıştı. Kadın sonunda hisseleri almaya karar vermiş ancak alımın hemen ardından hisseler düşmüş ve uzun müddet düşük kalmıştı. Kadın biraz araştırma yaptığında komisyoncunun çalıştığı borsa şirketinin elinde bu şirkete ait büyük miktarda hisse bulunduğunu, bu yüzden de komisyoncularından alım konusunda müşterilerini teşvik etmelerini istemiş olduğunu öğrenmişti. Hisselerin düşeceğinden aracı firma veya komisyoncunun büyük ihtimalle haberi yoktu. Ancak ellerinde satmaları gereken büyük miktarda hisse olduğu kadına söylenseydi, kadın belki de bu hisseleri almayacaktı. İşte komisyoncunun açıkça sağlamadığı gerekli bilgi, açıklamadığı "kusur" buydu.

Mişna, alıcıları aldatmak için kullanılan şu farklı yöntemleri de yasaklar:

Satıcı farklı kalitede olan ürünleri aynı kapta birleştiremez [yani, hepsi aynı kalitede değilse en güzel, en kırmızı çilekleri üst sıraya dizmemelidir]... Şarabını sulandıran satıcı, bunu açık bir şekilde müşterisine açıklamadan satış yapamaz. Şarabı başka bir perakendeciye satması ise, açıklamada bulunsa dahi, her halde yasaktır. Zira bu ikinci perakende satıcının kendi müşterisini aldatmayacağının hiçbir garantisi yoktur.

- Mişna, Bava Mezia 4:11

Yahudi geleneği, haksız davranışları dizginlemenin temelini Tora'daki bir mısrada bulmuştur. Bu mısra belirli bir yasa kapsamına girmeyen hallerde hepimize yol gösterir: "O'nun [Tora'nın] yolları sevinç yollarıdır. Evet, bütün yolları esenliğe çıkarır." (Mişle 3:17)

Kapitalist prensibi olan "Alıcı dikkatli olmalıdır" ilkesi Yahudi ideali ile bağdaşmaz. Onun yerine Yahudi etiği şöyle öğretmeyi yeğler: "Satıcı dikkatli olmalıdır." ***