Anne ve babaların çocuklarına bıraktığı en son belge olan vasiyetname, çoğunlukla, öğüt, yaşam felsefesi, sevgi sözcükleri veya çocukların nasıl yetişmeleri gerektiği hakkında bilgiler içermez. Genelde vasiyetnamelerin tek bir hedefi vardır: ölen insanın mal varlığını paylaştırmak.
Bu tür vasiyetnameler çok gerekli olsa da, Yahudi geleneğinde farklı bir vasiyetname türünden söz edilir: "tza'va'a" veya "etik vasiyetname." Rav Jack Riemer modern anne babaları çocuklarına etik bir vasiyetname bırakmaları konusunda ikna etmek için hayatının yirmi yılını harcamıştır. Riemer'ın anlayışına göre bu vasiyetname, anne ve babaların hayatları boyunca edindikleri ve çocuklarının ders çıkaracaklarını umdukları deneyimlerin, bu çok değerli mirasın, çocuklara aktarıldığı bir mektup, bir kayıttır.
Rav Riemer'a göre, etik bir vasiyetname hazırlamak için bilgin veya profesyonel bir yazar olmamız gerekmez. Riemer'ın en çok beğendiği etik vasiyetnamelerden biri, Riga, Litvanya'da doğan ve küçük yaşta Cleveland'a göç eden Rose Weiss Baygel isimli bir kadının kaleme aldığı yazıydı. Rose Baygel çok az eğitim görmüştü. Genç kızlık yıllarını küçük atölyelerde zor koşullarda çalışarak geçirmiş, daha sonra ise Uluslarası Kadın Giyim İşçileri Sendikasını kurmak için çabalamış, pankartlı yürüyüşlere katılmıştı. Kendisi de göçmen olan kocası Sam Baygel'le birlikte üç çocuk yetiştirmiş ve okutmuştu.
Seneler sonra Rose Baygel bir gün bankada iken - belki de bu mekanda olduğu için çocuklarına bırakacağı maddi varlığı daha çok hissettiğinden - çocuklarına vereceği çok önemli bir mesajı daha
olduğunu farketti. Düz bir kağıt parçası alarak onlara şöyle yazdı:
Sevgili çocuklarım,
Bunları bankada yazıyorum. Evelyn, Bernice ve Allen: sizden istediğim, birbirinize kardeş olarak iyi davranmanız. Babanız ve ben üçünüzü de çok seviyoruz. Sizi yetiştirmek ve size en iyi eğitimi vermek için elimizden geleni yaptık. Birbirinize yararlı olun. Allah göstermesin muhtaç duruma düşerseniz, birbirinize yardım edin. Bu benim dileğimdir.
Hepinize sevgiler,
Anneniz.
Rose bu son mektubunda sadece çocuklarının birbirlerine bağlı kalmaları kaygısını dile getirmişti. Konu miras olduğunda kardeşlerin mahkemelerde nasıl karşı karşıya geldiklerinin, anne babaları öldükten sonra birbirlerinden nasıl ayrılmaya başladıklarının birçok örneğini duymuş, görmüştü. Çocuklarının başına böyle şeylerin gelmesini istemiyordu. Riemer'a göre "annelerinden 'birbirinizi sevin, birbirinize yardım edin' mesajı alan çocukların ileride, mahkeme salonlarında çatışma veya birbirlerinden ayrı düşme olasılıkları azdı."
Bu tür bir vasiyetnamenin hazırlanması insana kendisi hakkında da çok şey öğretir. Bir adamın Riener'a dediği gibi: "Aileme bir mektup yazmaya çalıştım. Olmadı. Çünkü biz gerçek bir aile değiliz. Birbirimizle o kadar az görüşüyoruz ki. Bu durumda üç ayrı mektup yazmak zorunda kaldım. Biri eşime, her çocuğuma da ayrı birer mektup. Kendiniz ve aileniz hakkında böyle bir şeyin farkına varmak ne kadar acı olsa da, durumun böyle olduğunu birşeyler yapmak için hala vakit varken öğrenmek, daha sonra çok geç kalındığında anlamaktan daha iyidir."
"Değerleriniz sizden sonra yaşasın diye - Etik Vasiyetnameler ve Hazırlama Yöntemleri" kitabının yazarları Rav Riemer ve Rav Nathaniel Stampfer, anne babalara bu zor görevde yardımcı olmak için altı adımlık bir yöntem önerirler:
1. Yaşamınız boyunca sizi etkileyen önemli olayları, duyguları ve ilham veren anıları kağıda dökerek işe başlayın. Örneğin:
-Hayatımı şekillendiren olaylar...
-Beni en çok etki altında bırakan kişiler...
-Ailemizdeki kişiler, aile sorumluluğunu niçin hissetmemiz gerektiği...
-Yaşam boyunca yaptığıma pişman olduğum ve sizin tekrarlamayacağınızı umduğum hatalar...
-Edindiğim hayat dersleri...
-Sizden... için özür diliyor,... için affediyorum...
-Seni ne kadar çok sevdiğimi ve sana... konusunda ne kadar müteşekkir olduğumu bilmeni isterim...
2. Etik vasiyetname nasıl düzenlenir:
-Başlangıç: (Oğlum)/ (Kızım) _________ bunu sana________ için yazıyorum.
-Ailemiz:
Annem babam, kardeşlerim, atalarım kimdi/kimdir...
Aile yaşamımızı etkileyen olaylar...
-Özel yaşamım:
Hayatımda beni en çok etkileyen insanlar...
Hayatımı şekillendirmeme yardımcı olan olaylar...
-Dini görenekler, ilham aldığım konular:
Benim için en çok anlam ifade eden dini ritüeller...
Beni en çok duygulandıran Yahudi öğreti örnekleri...
-Etik idealler ve uygulamaları:
Yaşamımda uygulayabildiğim idealler...
Sana şunları öneriyorum...
-Sonuç/Kapanış:
Senin için en hararetli dileğim...
Tanrı sana...
3. Geçmişle olan bağlarınızı, ortak anılar, aile fertlerinin başından geçmiş küçük öyküler ve beğendiğiniz deyişlerle güçlendirip çocuklarınızın belleğinde canlanmasını sağlayın.
4. Vasiyetnameyi uzun süre bozulmayan "asitsiz" kağıda yazın.
5. Vasiyetnamenizi daha siz hayattayken mi, öldükten sonra okunacak bir vasiyet olarak mı veya, siz daha hayattayken ailenizle paylaştıktan sonra mülkünüzün bir parçası olarak kalacak bir değer olarak mı bırakacağınıza karar verin.
6. Etik vasiyetnamenizi, varlığınızın paylaşımı ile ilgili diğer vasiyetnamenize ekleyin. Bunun dışında, eğer çocuklarınızla aranızda tamamlanmamış işler olduğunu düşünüyorsanız, bunları zaman geçirmeden bir sonuca bağlamaya ve sulh olmaya çalışın.
Bazı nihai düşünceler: etik vasiyetnamenizin ailenizi mezar ötesinden kontrol altında tutacak bir hale dönüşmesine izin vermeyin, çocuğunuzda kalıcı bir yara bırakacak duygulardan kaçının. Etik bir vasiyetnamenin amacı, çocuklarınıza sizin için nelerin önemli olduğunu ve onlar için nelerin önemli olması gerektiği hissini aktarmaktır. En çok sevdiğiniz insanları suçluluk duygularıyla bırakmak değil.
Tora, yazı ile ilgili bir "mitzva" ile sonuçlanır: 613 buyruğun sonuncusu, her Yahudinin bir Tora tomarı yazması gerektiğini emreder (genelde bu mitzva, bir Tora tomarının yazılması için gerekli paranın bağışlanması ile yerine getirilir). Buna göre insanın yaşamındaki en anlamlı son eylemin özellikle ailesi için yazılmış küçük bir "Tora" ("Tora" öğreti anlamına gelir) bırakmak olması ne kadar da uygun bir davranıştır. Sizi sevenler, torunlarınız ve başka şekilde sizi tanıma imkanı olamayacak büyük torunlarınız için ne kadar da değerli bir miras bu. ***