Seder sona ermiştir. Tam arkanıza yaslanıp, Pesah gecesini gerektiği gibi geçirmiş olmanın rahatlığıyla keyif yapmayı beklediğiniz bir anda, içtiğiniz dört bardak şaraptan kaynaklanan hafif uykunuzdan, bir anda masa etrafındakilerin neşeli ve yüksek bir sesle söylemeye başladıkları geleneksel şarkıyla silkinirsiniz:

"Had Gadya - El Kavretiko" Kendi kendinize, "Gecenin bu saatinde, sederden sonra durup dururken bu çocuk şarkısını acaba niye söylüyoruz?" diye düşündüğünüz olmuştur.

Pesah gecesi neredeyse tüm Yahudi evlerinde değişik müzik ve dillerde herkesin söylediği bir şarkı var ve nedense kimsenin bu şarkının Pesah'la ne ilgisi olduğuna dair en ufak bir fikri bile yok! Bu, gerçekten düşündürücü bir durumdur. Acaba "El Kavretiko", yuvalarda çocuklara öğretilen "damdan düşen bir kurbağa titretti kuyruğunu vs." diye devam eden sonsuza yakın bir tekerlemenin başka bir çeşidi midir gerçekten? Yoksa dört bardak şarabın etkisini ölçmek amacıyla kendi kendimizi test etme amacını mı taşımaktadır? Ya da, Pesah gecesine özel bir şarkı olmasından kaynaklanarak, "El Kavretiko"nun daha derin anlamları da mevcut mudur?

Gelin önce şarkıya yüzeysel olarak bir göz atalım. Had Gadya'nın on tane maddesi vardır:

1. Babam bana, iki levanim[1] vererek bir oğlak aldı.

2. Ve kedi geldi ve babamın bana, iki levanime aldığı oğlağı yedi.

3. Ve köpek geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısırdı.

4. Ve sopa geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği dövdü.

5. Ve ateş geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği döven sopayı yaktı.

6. Ve su geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği döven sopayı yakan ateşi söndürdü.

7. Ve inek geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği döven sopayı yakan ateşi söndüren suyu içti.

8. Ve şohet geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği döven sopayı yakan ateşi söndüren suyu içen ineği kesti.

9. Ve Malah Amavet[2] geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği döven sopayı yakan ateşi söndüren suyu içen ineği kesen şoheti öldürdü.

10. Ve Kutsal Ve Mübarek Olan (Tanrı) geldi ve babamın bana iki levanime aldığı oğlağı yiyen kediyi ısıran köpeği döven sopayı yakan ateşi söndüren suyu içen ineği kesen şoheti öldüren Malah Amavet'i öldürdü.

Had Gadya şarkısının tam olarak anlamı yukarıdaki gibidir. Ve gerçekten de insan, bu sözlere bakarak, bunun bir çocuk şarkısından başka bir şey ifade etmemekte olduğu fikrine kapılabilir. Hele Pesah bayramı ve Mısır'dan Çıkış'la hiçbir bağlantı kesinlikle görülmemektedir. Fakat her bir madde, tarihe dönemlerde hükmetmiş çeşitli krallıkları simgelemektedir. Bunlar sırasıyla şöyledir:

1. Yaratılış ’tan önce Tanrı.

2. Nimrod'un krallığında (Avraam dönemindeki) Babil Krallığı

3. Mısır Krallığı

4. I. Bet-Amikdaş'ın yıkılışına kadar Bene-Yisrael

5. Nevukadnetsar'ın yönetimindeki Babil İmparatorluğu

6. Pers ve Med Krallıkları

7. Yunan ve Makedonya İmparatorlukları

8. Roma İmparatorluğu

9. Maşiah

10. Tanrı

Şimdi bu simgeleri biraz daha detaylı bir şekilde inceleyeceğiz:

"Babam bana, iki levanim vererek bir oğlak aldı."

Tanrı, her şeyi yaratmadan önce tek başına idi. Bu açıdan ilk "krallık" Tanrı'ya aittir. Avraam Avinu, "Baba"nın (Tanrı) iki levanim vererek "satın aldığı", "kavretiko"dur. Bir şey satın aldığınızda, verdiğiniz para aldığınız malın tam karşılığıdır. Avraam Avinu'nun değeri "iki levanim"e eşittir. Bu iki para birimi yeryüzü ve gökyüzüne denk gelir. Avraam Avinu Tanrı'yı tanıyan ilk kişi olduğu ve dünya Tanrı'nın Onuru adına yaratıldığı için, yeryüzü ve gökyüzü Avraam Avinu için yaratılmış gibidir. Böylece Avraam, yaratılışın hem temeli hem de amacıdır. Bu amaç insanın Yaratıcısı'nı tanımasında gizlidir.

"Ve Kedi geldi ve oğlağı yedi..."

Bizim İspanyolca olarak söylediğimiz şarkının orijinali Aramca’dır ve "kedi" kelimesinin Aram dilindeki karşılığı "Şunra"dır. Tanrı dünyayı yaratıp, geri plana çekilerek insanların hakimiyetine bıraktığında, tüm insanlık üzerinde gücünü hakim kılan güç Babil krallığı oldu. Tora'da Babil Kulesi'nin inşası ile ilgili bölümde, Kral Nimrod tarafından inşası emredilen kule için, tüm insanlığın "Şinar Diyarı"nda toplandığı belirtilir (Bereşit 11:2). Şinar, dönemin Babil Krallığı'nın başkenti idi. Şehre bu adın verilmesinin bir başka sebebi de, Kral Nimrod'un "Sone Ra - Kötü ve Nefret Dolu" olarak tanımlanmasıdır. Nimrod Tanrı'dan ve O'nun dünya üzerindeki temsilcisi Avraam'dan nefret ediyordu. Midraş'a göre, Nimrod kendisini tanrı ilan etmişti ve bu fikre karşı çıkan tek kişi olan Avraam'ı ateşin içine atmıştı. Bu şekilde "Şunra-Kedi", "Gadya- Oğlak"ı yedi. Daha doğrusu yediğini düşündü. Fakat Avraam mucize sonucu ateşten sağ olarak çıktığında, artık Nimrod'un "tanrı" olduğu düşüncesi tümüyle zedelenmiş oldu.

"Ve Köpek geldi ve kediyi ısırdı..."

"Tıpkı bir köpeğin kendi kusmuğuna dönmesi gibi, bir aptal da aptallığına döner." Bir aptalın dönüp dolaşıp aynı hataları durmadan tekrarlamasına, dönemin mutlak süper gücü Mısır'ın kralı Paro'dan daha büyük bir örnek olamaz. Mısır üzerine ardı ardına gelen belalara rağmen, Paro hatasını düşüncesizce ve aptalca davranarak tekrarladı. "Köpek", Babil'in "kedisi" ni ısıran Mısır Krallığı'nı simgelemektedir. Kendisinden önce geniş topraklara hakim olmuş olan Babil Krallığı karşısında Mısır, medeniyeti ve zenginliğiyle çok üstün bir konumdaydı. Fakat hiçbir zaman bu iki krallık muharebe meydanında karşı karşıya gelmemişti. Bu sebeple köpek kediyi sadece "ısırdı" fakat "yiyemedi".

"Ve Sopa geldi ve köpeği dövdü..."

Sopa, Moşe'nin Mısırlılar üzerine belaları getirirken kullandığı "Tanrı'nın Asası" dır. Moşe bu asayı kullanarak Mısır'ı vurdu. Yılana dönüşerek Mısırlı sihirbazların asalarını yiyen, Nil üstüne yükselerek sularını kana çeviren ve Paro'nun tüm ihtişamını sıfıra indiren asa işte buydu. "Sopa", dünya üzerinde etkin olan dördüncü krallığı, Yisrael Krallığı'nı simgeler. Yisrael, I. Bet-Amikdaş'ın inşa edildiği Şelomo Ameleh döneminde ihtişamının doruğuna ulaştı. Fakat "asa Yeuda'dan ayrıldığı" zaman (Bereşit 49:10), Yisrael, Tanrı'dan uzaklaştığı zaman ateş geldi.

"Ve Ateş geldi ve sopayı yaktı..."

Bene-Yisrael Tora yolundan saparak günah işlemeye başlayınca, göklerden kaynaklanan bir ateş belirdi. Bet-Amikdaş'ta, Bet Kodeş Akodaşim'i ayıran perde olan Parohet üzerinde ateşten bir aslan görüldü. Bu ateşten aslan, Babil İmparatoru Nevukadnetsar'dan başkası değildi. Nevukadnetsar, Yisrael'i hakim kılan "asa"yı ateşiyle yaktı. Babil İmparatoru, Tanrı'nın, Bene-Yisrael'i cezalandırmakta kullandığı bir araçtı. Bir zamanlar, dünyanın dört bir köşesinden insanların görmek için geldiği Bet-Amikdaş, tüm ihtişamı ile birlikte yakıldı; Bene-Yisrael köle olarak sürgüne gitti. Fakat ateş, su ile söndürülecekti...

"Ve Su geldi, ve ateşi söndürdü..."

Dünya üzerinde hakimiyetini kabul ettiren altıncı güç, servetin ve zenginliğin denizin suları kadar bol olduğu Pers ve Med İmparatorluğuydu. Peygamber Yermiyau, Babil İmparatorluğu'nun sonun getiren Persleri tanımlarken şu sözleri kullanır: "Onların sesleri denizin dalgalarının sesi gibi kükreyecektir." Pers İmparatorluğu zamanında, Yisrael'in asasını yakan ateş sönmüş ve Bene-Yisrael tekrar topraklarına dönerek II. Bet-Amikdaş'ı kurmuştur.

"Ve İnek geldi ve suyu içti..."

Midraş'a göre, Bene-Yisrael haricindeki her milletin kaderi astrolojik hareketlerle bağlantılıdır. Taurus (boğa) Tanrı tarafından Yunan-Makedon İmparatorluğu'nun kaderini belirleyen burçtur. Yahudi felsefesinde Eski Yunan, manevi karanlıkla eşdeğerdedir. Yunanlılar, Bene-Yisrael'in gözlerini, Tanrı ile aralarındaki bağı, altın buzağı günahı ile ihlal ettiklerine inandırarak boyamak istediler. Bene-Yisrael'i kendi tanrılarına tapınmaya zorlarken, onları "bir boğa boınuzuna, Yisrael'in Tanrı’sında hiçbir paya sahip olmadığınızı yazın" diyerek aşağılıyorlardı. Makedonya İmparatorluğu, Pers İmparatorluğu'nu ezip geçti ve böylece, Yunan öküzü, Pers suyunu yudum yudum içmiş oldu...

"Ve Şohet geldi ve ineği kesti..."

Makedonya, gelmiş geçmiş en kanlı İmparatorluk olan "kasap" Romalılar tarafından yok edildi. Hiçbir halkın sicili Romalılar kadar kanlı değildir. Astrolojik sembolü "kızıl gezegen" Mars tarafından yönlendirilen Romulus Krallığı, doğduğunda her tarafı "kızıl" kıllarla örtülü olan Esav'ın manevi torunu sayılır. Roma, maddiyatçı dünyanın gücünü simgeler. "Bu dünyaya" ait olan her türlü fiziksel kavram, Roma'nın kişiliğinde bütünleşir. Maneviyatı hiçe sayan Roma İmparatorluğu, kültürel mirasçıları yardımıyla günümüz dünyasının da hakimidir.

"Ve Malah Amavet geldi ve Şohet'i öldürdü..."

Maşiah'ın gelişine çok az kala, dünyada inanılmaz bir kargaşa yaşanacağı belirtilir. Her şey alt üst olacaktır. İnsanların davranışları olması gerektiğinin tam aksi yönde gelişecektir. Yaşlılar gençlerin önünde eğilecek, çirkinlik, güzellik olarak sunulacak, güzel olan ise, iğrenç olarak damgalanacaktır. Barbarlık geçerli kültür olarak tanımlanacak, gerçek medeniyet ise değersiz sayılarak yok edilecektir. Tüketicilik ve maddi zenginlik için duyulan istek sınırsız bir şekilde artacak, bu duyguların tatmini ise gittikçe imkansızlaşacaktır. Fakat Esav/Roma/Maddiyatçılık Krallığı öylesine büyüyecek ki kendi kendisini yiyecek ve zayıflayacaktır. Bu boşlukta, David'in soyu tekrar yeşerecek ve toz toprağın içinde büyüyen çiçek misali kendini kabul ettirecektir. Üç tane karmaşa savaşı gerçekleşecek ve sonunda gerçek krallık yönetimi ele alacaktır: Maşiah Krallığı.

"Ve Kutsal ve Mübarek Olan geldi ve Malah Amavet'i öldürdü..."

Dünya tarihinin son bölümünde, Tanrı dünya üzerindeki manevi zehiri tamamen silecektir. İnsanı günah işleme yolunda teşvik eden ve Ölüm Meleği ile simgelenen Yetser Ara'yı yok edecektir. Ardından her yüzdeki gözyaşlarını silecek ve yönetimi tekrar üstlenecektir. Böylece başlangıçtaki noktaya geri gelinerek daire tamamlanacaktır. Bunun sonucu olarak da mutluluk, bir annenin çocuklarıyla sevinmesi misali, dünyaya hakim olacaktır.

Had Gadya... El Kavretiko... Seder'in ardından bizleri uykuya uğurlayan hoş bir çocuk şarkısı. Öyle bir ninni ki... Dünya tarihini, zamanın başlangıcından sonuna kadar olan her anını kapsayan basit (?) bir ninni...

[1] Levanim: Eski bir para birimi

[2] Malah Amavet: Ölüm Mele