Peraşa Özeti (Devarim 7:12-11:25)

[www.chabad.org]

Ekev ("Akabinde") peraşasında, Moşe, Bene-Yisrael'e veda konuşmasını yapmaya devam eder ve Tora'nın emirlerini (mitsvalar) yerine getirmelerinin "akabinde", ele geçirip yerleşmek üzere oldukları, Tanrı'nın Atalar'a vaat etmiş olduğu Ülke'de refah içinde yaşayacaklarına dair teminat verir.

Moşe, ayrıca, Altın Buzağı olayını, Korah'ın liderliğindeki isyanı, casusların günahını, Tanrı'nın Tavera adlı yerde halkı cezalandırışını, Masa ve Kivrot Ataava'da ("Tutku Mezarları") meydana gelen olayları hatırlatarak, onları, toplu olarak, ilk nesillerindeki hatalardan dolayı azarlar. "Tanrı'ya karşı isyankâr oldunuz" der onlara, "sizi tanıdığım günden beri." Ama Moşe, ayrıca Tanrı'nın günahları affettiğini ve Tanrı'nın yazdığı ve pişmanlıklarından sonra onlara verdiği ikinci On emir levhalarından da bahseder.

Moşe, Tanrı'nın onlar için gökten mucizevî yiyecek Man'ı yağdırdığını anımsatarak çölde geçen 40 yılın, halka, "insanın sadece ekmekle değil, Tanrı'nın ağzından çıkan sözlerle yaşadığını" öğrettiğini söyler. Moşe, girmek üzere oldukları toprakları, "süt ve bal diyarı", yedi ürünle (buğday ve arpa, üzüm bağları, incir, nar, zeytinyağı ve hurma) mübarek kılınmış bir ülke ve Tanrı'nın dünyadaki özel ilgi odağı olarak tanımlar. Ülke'nin eski sakinlerinin putlarını temizlemelerini ve kibirli olmayıp "bana bu zenginliği sağlayan benim kendi elimin gücü ve kudretidir" şeklinde düşüncelere kapılmamalarını emreder.

Peraşamızdaki anahtar bölüm, Şema'nın, ilk paragrafında verilmiş olan bazı temel mitsvaları tekrarlayan ve Tanrı'nın emirlerini yerine getirmenin ödüllerini ve bunları ihmal etmenin olumsuz sonuçlarını (kıtlık ve sürgün) açıklayan ikinci paragrafıdır. Bu ayrıca dua emrinin de kaynağıdır ve Maşiah zamanında ölülerin dirileceğine dair bir imayı da içerir.

DEVAR TORA

["Kol Hakollel" / Rabi Pinhas Avruh - www.torah.org]

Sert Enseyi Yumuşatmak

Bu haftaki peraşada Moşe Bene-Yisrael'e, Erets-Yisrael'i fethetmeyi ve orada yerleşmeyi sadece Tanrı'ya güven duyarak ve O'nun emirlerine itaat ederek başaracaklarını açıklama çabasını ısrarla sürdürmektedir. Aynı zamanda, onlara, başarılarının çok dürüst olmalarının bir sonucu olmayacağını hatırlattı; nitekim çölde geçirdikleri kırk yıl boyunca Altın Buzağı, Masa'daki su talebi, Tavera'daki şikâyetleri, Kivrot Ataava'daki et talepleri ve casusların fiyaskosu dâhil olmak üzere, ulusal anlamda birçok manevi başarısızlıklar yaşamışlardır.

Altın Buzağı'nın anlamı, Yahudi halkını yok etmekle ilgili ilk tehdide yol açmasıydı. Ama görünen odur ki, Moşe'nin en önemli kaygısı günahın kendisi "değildir". Bu durum pasuklarda görülmektedir: "Bilmelisin ki Tanrın bu iyi Ülke'yi sana onu miras edinmen için erdemin sebebiyle veriyor değil; zira [işin gerçeği,] dik başlı bir halksın sen. Tanrın'ı çölde hiddetlendirdiğini hatırla, unutma. Mısır Ülkesi'nden çıktığın o günden bu yere gelişinize kadar Tanrı'ya karşı [hep] asice davrandınız. Ve Horev'de (=Sinay'da) hiddetlendirmiştiniz Tanrı'yı! Tanrı size karşı, sizi imha etme [raddesinde] öfkelenmişti... Tanrı bana [şöyle] demişti: ‘Bu halkı gördüm; dik başlı [bir halk] bu. Bırak Beni, onları imha edeyim; isimlerini göklerin altından silip seni ondan [daha] güçlü ve kalabalık bir ulus haline getireyim" (Devarim 9:6-8, 13-14)

1440-1550 yılları arasında İtalya'da, Roma ve Bolonya'da yaşamış olan Rabi Ovadya Sforno'nun Tora hakkındaki klasik açıklaması çöküşe yol açan şeyin günahın kendisi değil, dik başlılık olduğunu vurgular. Sforno, inatçılığın arz ettiği kişisel sorunun, düzgün ve dürüst bir düşünce tarzını muhafaza edememek olduğunu açıklar. Esneklik eksikliği kişinin, belirgin olan ve bakış açısının doğru olmadığını gösteren tartışılmaz kanıtlar olmasına rağmen, kendi "doğru" bakış açısını sürdürmesini sağlar. Böylece bu kişi, başka herhangi bir yaklaşımın değerini görme "kabiliyetsizliğinde" "inatçıdır". Yahudiler bu özelliği "Mısır Ülkesi'nden çıktığın o günden bu yere gelişinize kadar" sergilemişlerdir, çünkü Tanrı Kendi Yüceliğini her gösterdiğinde ve onları her azarladığında, Yahudiler sürekli O'na sorun çıkarmıştır.

Bu yüzden, onların çöküşünün nedeni günahları değil, inatları olmuştur, diye devam eder Sforno. Sadece günah işleyen kişinin - günahın büyüklüğüne bakılmaksızın, Altın Buzağı örneği gibi bile olsa - her zaman teşuva yapma ve Tanrı'ya güvenmeyi seçerek O'nun emirlerine itaat etme suretiyle Tanrı'nın yoluna dönme imkânı vardır. Ama seçenekleri araştırmak için başını bile çevirmeyen demir kadar "sert enseli" bir kişinin teşuva yapma umudu yoktur.

Şimdi Tişa BeAv'a bakıp milletimizin ve bizim katılığımızın bizi nereye götürdüğünü görebiliyoruz. Peygamberler zaman zaman atalarımızı uyarmışlardır; ama bu bir işe yaramamıştır. İki Bet-Amikdaş da yıkıldı ve bizler 2000 yıllık bir sürgün yaşadık.  Dünya çapında yaşanan olaylar bizim hâlâ sürgünde olduğumuzu ve riskli durumdan kendimizi sıyırmak için henüz yeterli bir şey yapmadığımızı açıkça belirtmektedir. Hahamlarımız'ın bu peraşayı özellikle Elul ayını (Yahudi takviminin son ayı) ve Yomim Noraim'i karşılamaya hazırlandığımız şu dönemde okumamızı öngörmeleri rastgele değildir. Bizim demir gibi güçlü inadımız "kırılabilir" niteliktedir ve bunu yapacak yeteneğimiz ve gücümüz mevcuttur. Ama onu kırmayı ve bakmayı "istememiz ve seçmemiz" gerekir.

İKİLEM

Bu kısımda bazı ikilemler ve sorular sunacağız. Bunları Şabat masasında ailece tartışma konusunun bir parçası yapabilirsiniz. Peraşa broşürünün sonunda bu soruya Yahudilik'in bakış açısıyla verilebilecek bir cevabı bulabilirsiniz.

Kişinin bir başkasının evine girerken kapıyı çalması veya zile basması gerektiği açık. Ama ben şahsen, kendi evime girerken de bunu yapmanın gereksiz olduğunu düşünüyorum. Yapılacak en doğru şey nedir?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

Yedinci Kitap: ZERAİM / TOHUMLAR

H. Avoda - İbadet (Devam)

44. İsure Mizbeah - Mizbeah'a Çıkması Yasak Olan Şeyler

Korban olarak getirilecek bütün hayvanların bazı fiziksel kusurları bulundurmamaları emredilmiştir. Kusurları olan bir hayvanı (geçici bile olsa) kutsiyete adamak veya kutsiyete adanmış bir hayvanda bir kusura neden olmak veya Mizbeah üzerinde böyle bir hayvanın işlemlerini yapmak yasaktır. Korbanı getirenin Yahudi olup olmadığı kuralda bir değişiklik yapmaz. Pasuklarda söylendiği gibi: "Üzerinde kusuru olan herhangi [bir hayvanı korban olarak] getirmeyin... Kabul sağlayabilmesi için [hayvan] eksiksiz olmalı, üzerinde hiçbir kusur olmamalıdır... Bunları Tanrı Adına [korban olarak] getiremezsiniz ve bunlardan [herhangi bir kısmı] Tanrı Adına yakılan-korban olarak Mizbeah'ın üzerine yerleştiremezsiniz... Tanrı Adına [korban olarak] getiremezsiniz... Yabancı birinin elinden [bağışlanmış olduğunda da], Tanrınız'a ait yiyeceği bunların hiçbirinden getiremezsiniz" (Vayikra 22:20-22, 24-25). Ayrıca "Tanrın Adına, kusuru - herhangi bir kötü şey - olan boğa ya da davar yavrusu kesme, zira Tanrın için iğrençtir o" (Devarim 17:1).

Eğer kutsiyete adanmış bir hayvanda kalıcı bir kusur oluşursa, yenmeye uygun olması koşuluyla onun para karşılığı kutsiyetinden kurtarılması emredilmiştir. Bu kural şu pasuklardan analiz yoluyla türetilir: "Sadece Tanrı'nın, kabilelerinden biri[nin bölgesi]nde seçeceği yerde - Ola-korbanlarını [yalnız] orada gerçekleştirecek, sana emretmekte olduğum her şeyi de [yalnız] orada yapacaksın. Ancak canın çektiği takdirde, Tanrın'ın sana vermiş olduğu berekete bağlı olarak tüm şehirlerinde [hayvan] kesip et yiyebilirsin" (Devarim 12:14-15).

Eğer kutsiyete adanmış bir hayvanda geçici bir kusur oluşursa veya başka nedenler yüzünden uygun değilse, para karşılığı kutsiyetinden kurtarılamaz. Hayvan olmayan bir korban da (örneğin unla yapılan korbanlar gibi) uygunluğunu kaybettiği zaman para karşılığı kutsiyetinden kurtarılamaz.

Yasak ilişkilerin parasal karşılığını ödemek için kullanılan veya bir köpek karşılığında takas edilen bir hayvanı korban olarak getirmek yasaktır. Pasukta söylendiği gibi: "Tanrın'ın Evi'ne, bir fahişenin ücretini veya bir köpeğin takas karşılığını getirme; zira [bu] ikisi de Tanrın için iğrençtir" (Devarim 23:19). İnsan öldürmüş veya putperestlik veya ahlaksızlık amacıyla kullanılmış bir hayvan da Mizbeah için veya herhangi kutsal bir amaç için uygun değildir (Vayikra 22:25). Bir hayvanın korban olmaya uygun olabilmesi için türünün kesin, doğal bir şekilde doğmuş ve en az sekiz günlük (tercihen otuz günlük) olması gerekir. Pasukta söylendiği gibi: "Bir boğa, koyun ya da keçi doğduğunda, yedi gün boyunca annesinin altında olacak ve [sadece] sekizinci günden itibaren Tanrı Adına [Mizbeah'taki] ateşe uygun korban olarak kabul sağlayacaktır" (Vayikra 22:27).

Emredilmemiş bir kurbanı Mizbeah üstünde yakmak yasaktır. Günah sonucu oluşan herhangi bir şeyi korban olarak sunmak yasaktır; bu da uygun olmayan bir adak gibidir. Güzel koku amacıyla veya başka bir kobranla birlikte sunulmak üzere Mizbeah'ın üzerinde maya veya bal sunmak yasaktır. Pasukta söylendiği gibi: "Tanrı Adına getireceğiniz hiçbir Minha (un sunusu), hamets [hamurdan] yapılamaz; zira Tanrı Adına yakılan-korban olarak, hiçbir maya ve hiçbir bal tüttürülemez" (Vayikra 2:11-12). Kan, şarap ve odun haricinde, Mizbeah'ın üzerine yerleştirilen her şeyin tuzlanması emredilmiştir ve bunu yapmamak yasaktır. Pasukta söylendiği gibi: "Her Minha-korbanını tuzla tuzlamalısın. Tanrın'ın antlaşması[nın bir parçası olan] tuzu Minhan'ın üzerinden eksik etme. [Ayrıca diğer] Her türlü korbanının üzerine [de] tuz ekmelisin" (Vayikra 2:13); ancak eğer bu yapılmadıysa, söz konusu korban Minha türü bir korban olmadığı sürece işlemler geçerlidir.

Korbana dair her türlü malzeme - hayvanlar, şarap, un, yağ ve odun - dikkatle seçilmeli ve kusursuz olmalıdır. Pasukta söylendiği gibi: "... sizin için [hepsi] kusursuz olmalıdır..." (Bamidbar 28:31). Liyakat kazanmak isteyen kişinin eli açık olmalı ve en yüksek kaliteli adağı getirmelidir. Esasında Tanrı adına yapılan herhangi bir şey türünün en iyisinden olmalıdır. Pasukta söylendiği gibi: "En makbul kısımların tümü, Tanrı'ya aittir" (Vayikra 3:16).

MODERN ÇAĞ Ve TORA

["Şabat BeŞabato" - www.zomet.org.il]

"Rahminin Meyvelerini Bereketli Kılacak" (Devarim 7:13)

Yukardaki pasuk esasında bir berahadır. Ancak bu beraha gerçekleşmediği zaman olay ciddi bir sorun yaratır - kısırlık. Böyle bir olay genellikle fiziksel bir acıyla bağlantılı değildir, ama bir çiftin çocuğu olmadığı zaman, ikisi de çoğu haham tarafından hasta olarak kabul edilir (ölümcül bir tehlike olmamasına rağmen). Bu demektir ki, tıpkı hasta kişiler için olduğu gibi, çocuk sahibi olamayan bir çift için de bazı yasaklar, özellikle de Hahamlarca öngörülmüş olanlar göz ardı edilebilir.

Böyle bir çiftin tıbbi tedavisi bazı yasakları çiğnemeye yol açabilir. Örneğin, Şabat günü eğer çok özel bir durum yoksa ilaç almak yasaktır [buna ciddi vakalar; hastalıklar vs. dâhil değildir]; ancak kısırlık tedavisinde sürekli ilaç kullanımı gerektiği için, Şabat da dâhil olmak üzere ilaç alınmalıdır. Bunun yanı sıra, tedavi bir adaleye veya damara iğne gerektirebilir. Bu da kanamaya yol açabileceği için, bazı otoriteler Şabat günü bu işlemi [Şabat kurallarıyla kısıtlı olmayan] Yahudi olmayan birinin yapmasını şart koşabilir. Şabat günü ultrasonografi testleri uygulama konusu da benzer şekillerde değerlendirilebilir. Bu gibi konular konunun uzmanı olan Hahamlar'a danışılarak çözüme ulaştırılmalıdır.

Mitsva ile yasaklar arasındaki çelişki, Alaha kurallarıyla ilgilenen hahamlar için gündelik bir meseledir. Örneğin, bir Sefer-Tora'yı satmak yasaktır, ama eğer amaç Tora öğrenimi için fon sağlamak ise yasak değildir. Erets-Yisrael'den öylesine çıkmamak gerekir; ama örneğin, evlenmek veya geçim amaçlı seyahatler için çıkılabilir. Bunun gibi, bir mitsva ile bir yasağın çatıştığı çeşitli durumlarda, uygulamanın ne yönde yapılacağının belirli kriterleri vardır ve bu konularda uzman hahamlara başvurmak gerekir.

Çocuğu olmayan kişi bu önemli mitsvayı yerine getirememekle kalmaz, belirli bir bakış açısıyla ölü ile eşdeğer sayılır. Bu nedenle, insan bu mitsvayı Tora'nın belirlediği çerçevede yerine getirmek için sahip olduğu her şeyi feda etmelidir. Talmud çocuksuz birini ölüye benzetirken şüphesiz bunu mecazi anlamda söylüyor olmasına rağmen, çocuk sahibi olamamanın verdiği acı ve hüzün çifti gerçek bir tehlikeye sevk edebilir. Alaha bu gibi durumları ciddiyet ve duyarlılıkla ele alır.

Kaynak: Rabi Aşer Weiss, Gidon Weizmann ve David Lau, "Tehumin" cilt 23, s. 220-236.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Rabi Nisim Behar / El Gid Para El Pratikante]

Tsedaka

1. Eğer bir fakirin istedikleri, başvurduğu kişide yoksa, bu kişi ona bağırmamalı, onu aşağılamamalı, aksine tatlı dille konuşarak, kendisine istediklerini vermeyi gerçekten istediğini, fakat buna gücünün yetmediğini açıklamaya çalışmalıdır.

2. Bir fakire para vermek bir kişinin zoruna gidiyorsa, bu kişi binlerce lira verse bile, bundan göreceği manevi ödülü kaybeder.

3. "Fakire para verirsem paramdan eksilir" diye düşünen kişi, sahip olduğu paranın aslında onun olmayıp, kendisine göklerden emanet verildiğini aklına getirmelidir.

4. Tsedaka vermeleri için başkalarına etki eden bir kişinin ödülü, Tsedaka'yı verenden daha büyüktür. Zira iki mitsva yapmıştır: Fakirin bir nebze rahat yaşamasına vesile olmuş; ayrıca arkadaşını mitsva yapmaya nail etmiştir.

5. Bir insanın Tsedaka için vermesi gereken miktar, en az, yıllık kazancından masraflar çıkarıldıktan sonra kalanın %10'udur.

İKİLEME CEVAP

[Rabi Mendel Weinbach / gatewaysonline.com]

Talmud'da Hahamlarımız kendi evimize girmeden önce gelişimizi mutlaka duyurmamız gerektiğini belirtirler. Bunun nedeni de, evdeki bir kişinin o sırada, ani bir girişle utanmasına veya korkmasına yol açabilecek çok özel bir durumda olması olasılığıdır.

Böyle bir tavsiyeye uymak sadece doğru davranışa dair bir hareket olmakla sınırlı değildir. İnsanın kendi evine bile haber vererek girmesi, ev halkının kendi özel hayatına yönelik bir saygı ve duyarlılık belirtisidir ve hem eşler arasında hem de ebeveynle çocuklar arasındaki değerli ilişkileri korur ve pekiştirir.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

İnsanlar söylediklerinizden kuşku duyabilirler, ama yaptıklarınıza inanacaklardır.