Peraşa Özeti (Devarim 1:1-3:22)

[www.chabad.org]

1 Şevat 2488 tarihinde, ölümünden 37 gün önce, Moşe Bene-Yisrael'i toplar ve Tora'nın tekrarına başlar. Mısır'dan Sinay'a ve Erets-Yisrael'e doğru yaptıkları 40 yıllık yolculuk boyunca meydana gelen olayları ve bu süre içinde verilen kanunları tekrar gözden geçirir. Halkı, başarısızlıkları ve günahları nedeniyle azarlar ve ölümünden sonra, Tanrı'nın onlara ebedi miras olarak verdiği topraklarda Tora'ya bağlı kalmalarını ve Tora'nın buyruklarına uymalarını ister.

Moşe, halka adalet sağlamak ve Tanrı'nın sözlerini öğretmekteki yükünü azaltmaları için atadığı hâkimleri ve yargıçları, Sinay'dan büyük ve korkunç çöl boyunca uzanan yolculuklarını, Erets-Yisrael'e casusların yollanışını, halkın durmaksızın Erets-Yisrael'e burun kıvırmalarını ve bu yüzden Tanrı'nın bütün Çıkış neslini çölde ölüme mahkûm edişini hatırlatır. Onlara "Ve Tanrı, sizin adınıza bana karşı da öfkelenmiş ve ‘Sen de oraya girmeyeceksin' demişti" der.

Moşe yakın geçmişte olmuş bazı olayları da anımsar:  Moav ve Amon uluslarının, ülkelerini Beney-Yisrael'in geçişine kapatmaları, Emori kralları Sihon ve Og'a karşı yapılan savaşlar, Reuven ve Gad kabileleri ile Menaşe kabilesinin yarısının onların topraklarına yerleşmesi. Moşe Halkı, Ülke'ye götürecek ve bu amaç için yapılacak savaşları yönetecek olan halefi Yeoşua'ya şu mesajı verir: "[Yerel halktan] korkma, çünkü senin Tanrın senin için onlarla savaşacaktır".

DEVAR TORA

[Rabi Yisahar Frand - www.torah.org]

Eğitim Tavizlerini Dikkatle Düşünmek

Devarim Peraşası Moşe Rabenu'nun Bene-Yisrael'in Sinay Dağı'nı terk etmesinden sonraki 39 yıl içinde meydana gelen en önemli olayları tekrar gözden geçirmesi ile başlar. Moşe Bene-Yisrael'in Erets-Yisrael'e girmeden önce orayı keşfetmek amacıyla casuslar gönderme isteklerini hatırlatırken, bu isteklerini dile getirdikleri sırada sergiledikleri uygunsuz davranışları için onları azarlar, ama yine de "o öneri benim gözümde iyiydi" sözlerini kullanır (Devarim 1:23).

Talmud (Sota 34b) Moşe'nin "o öneri benim gözümde iyiydi" cümlesinden, casuslar göndermenin "onun gözünde" iyi olduğunu, ama "Tanrı'nın gözünde"  iyi olmadığını öğrenir. Tanrı casus göndermenin bir felaketle sonuçlanacağının farkındaydı ve Kendisi onların gitmesini istemiyordu.

Bunu anlamak güçtür. Eğer Tanrı casusların macerasının halkın zihnini Erets-Yisrael'e karşı zehirlemesiyle sonuçlanacağını önceden biliyor idiyse, o zaman onların gitmesine neden razı olmuştur? Neden Moşe'ye "Onlara Benim Tanrı olduğumu, emirleri Benim verdiğimi ve buna ‘HAYIR!' dediğimi söyle" diye emretmemiştir?

Ohio Cleveland'daki Telz Yeşivası başkanı Rabi Mottel Katz bu olaydan eğitim konusunda önemli bir ders çıkarır. Bazen çocuklar ebeveynlerinin uygun bulmadığı şeyler yapmak isterler. Ebeveynlik içgüdümüz bize bir sınır koymayı ve istedikleri şeyi yapmalarını yasaklamayı söyler. Çocuklarımızı eğitmemiz gerektiğini düşünürüz ve bu, bazen "hayır" dememiz gerektiği anlamına gelir.

Ama hayır demek her zaman doğru mudur?

Rabi Katz'e göre, çocuklarımızın yapmak istediği şeyin yanlış olduğunu bilsek bile, bazen isteklerini kabul etmek gerektiğini, casuslarla ilgili bu olaydan öğrenmekteyiz.

Tanrı insanların, isteklerinin reddedilmesini kabul etmeye hazır olmadıklarını fark etmiştir. Eğer Moşe Tanrı'dan olumsuz bir cevapla dönseydi, şöyle düşüneceklerdi: "Casus göndermeden bir ülkeye gidip nasıl dövüşebiliriz? Herkes istihbarat olmadan savaşa çıkılmayacağını bilir."

Eğer Bene-Yisrael Tanrı'nın reddini kabul edecek kadar yüksek bir manevi seviyede olsalardı, Tanrı onlara hayır derdi. Ama Tanrı onların, kararını kalben kabul etmeye hazır olmadıklarını fark etmiş, bu nedenle isteklerini reddetmemiştir.

Rabi Katz şöyle der: Bazen eğitim kabul etmeyi gerektirir. Çocuklarımızın ne zaman "hayır"ı kabul edebileceklerini ve ne zaman bizim reddimizi kabul etmeyecek kadar kararlı olduklarını bilmemiz gerekir.

Bu kavram esasında açıkça Talmud'da (Yevamot 65b) da belirtilmiştir. "Kabul görecek sözler söylemek nasıl bir mitsva ise, kabul edilmeyecek sözler söylememek de aynı şekilde mitsvadır."

Rabi Mottel Katz o kadar inanılmaz bir kişisel anı ekler ki, kendim bunu onun notlarında görmeseydim ve notların doğruluğunu oğluyla doğrulamasaydım, bunu hiçbir zaman buraya eklemezdim. Tarih verilmemesine rağmen, anlattığı olay 1940'ların sonunda veya 1950'lerin başında cereyan etmiş olmalıdır.

"Bir gün yeşivada çocuklar bana geldi ve bir geceliğine yeşiva programını değiştirmemi istediler. Arvit duasını her zamankinden erken okumak istiyorlardı.

Neden daha erken dua etmek istediklerini sorduğum zaman, o gece New York'ta bir ağır sıklet boks şampiyonluğu olduğunu ve maçı radyoda dinlemek istediklerini söylediler. "Eğer her zamanki saatte dua edersek dövüşü kaçırırız," diye açıkladılar.

Tabii ki, aralarından birinin ayakta duramayacak hale gelene kadar birbirini döven iki insan arasındaki bir mücadeleyi yeşiva öğrencilerinin dinlemesinin bile ne kadar uygun olduğunun tartışmaya açık olmasını bir an için bir kenara bıraksak bile, bu istek prensip olarak uygun değildi.

"Ama eğer reddedersem çocukların neden reddettiğimi anlamayacaklarını fark ettim. Bu çocuklar Amerika'da büyüdüklerinden, sırf bu tür maçlar izlemek için ülkenin her tarafına uçan vatandaşlara alışıktılar. İki yetişkin insanın birbirini yumruklamasını seyretmek veya radyoda dinlemek onlar için tamamen normal bir eğlenme tarzı idi."

"Bu nedenle, bu çocuklar isteklerini neden reddettiğimi anlamayacaklarına göre, onların daha erken dua etmelerine ve maçı izlemelerine izin vermenin daha iyi olduğuna karar verdim.

Şüphesiz ebeveynlerin ve eğitmenlerin kesinlikle "hayır" demeleri gereken durumlar vardır. Ama bu olayda Rav Mottel, nasıl davranması gerektiğini en iyi Öğretmen'den öğrenmişti. Tanrı Bene-Yisrael'e, isteklerini reddetmesini anlayamayacaklarını görerek, aslında yanlış olduğunu bildiği bir şeyi yapma izni verdiyse, o zaman Telz Yeşivası başkanı da aynısını yapabilirdi.

Ve biz de sevgili ebeveynler, bazı durumlarda biz de aynı şeyi yapmalıyız.

AFTARA BAĞLANTISI

[The Jersey Shore Torah Bulletin / www.shemayisrael.co.il]

Hazon Yeşayau- Yeşayau 1:1-27

Bu aftara Şiva Asar Betamuz ile Tişa Beav arasında okunan sert aftaraların üçüncüsü ve sonuncusudur. Bu bölümde Peygamber Yeşayau halka Tanrı'nın onların korbanlarına ihtiyacı olmadığını söyler. Kötülükten sakınmalarını ve adalet peşinde olmalarını ister.

Tişa Beav'da "Eha" Kitabını okuruz. Her zaman Tişa Beav'dan önceki Şabat günü okunan Devarim Peraşasında Moşe'nin tek başına milleti taşıyamayacağını söylerken de "Eha" kelimesini kullanması bir rastlantı değildir. Benzer şekilde aftarada, Yeşayau da milletin nasıl böyle bir sefil duruma düştüğünü sorarken "Eha" kelimesini kullanır.

DEVAR TORA

 [Rav Moşe Benveniste]

DÜNYAYI AYAKTA TUTAN ÜÇ TEMEL

 רבן שמעון בן גמליאל אומר. על שלושה דברים העולם קים. על הדין ועל האמת ועל השלום. שנאמר אמת ומשפט שלום שפטו בשערכם.

Raban Şimon ben Gamliel omer: Al şloşa devarim aolam kayam. Al adin veal aemet veal aşalom. Şeneemar emet umişpat şalom şiftu beşaarehem.

Raban Şimon ben Gamliel der ki: Dünya üç temel üzerinde var olur.

1. Adalet

2. Doğruluk

3. Barış.

Zeharya peygamberin dediği gibi: Doğruluk adalet ve barış ile toplumu yönetin.

İlk yazımda Şimon Atsadik'in buna benzer bir deyişini aktarmıştım. Şimon Atsadik'in öğretisinde belirtilen kavramlar Tora, İbadet ve İyi davranışlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Burada varmış gibi görünen çelişkide bilginlerimiz dünyayı ayakta tutan kavramların hangisi olduğunu sorarlar. Rabi Yisrael Meir Lau "Yahel Yisrael" adlı kitabında Rabenu Yona'nın bir açıklamasını getirir. Rabenu Yona'nın açıklamasına göre iki Mişna bilgini farklı sözcükler kullanmışlardır. Şimon Atsadik "al şloşa devarim aolam omed" diyerek dünyanın üzerinde durduğu üç kavrama değinirken; Raban Şimon ben Gamliel ise "al şloşa devarim aolam kayam" derken insanlığın "varlığının bağlı bulunduğu" üç kavrama dikkat çekmektedir.  

Şimon Atsadik için ideal dünya ancak Tora, ibadet ve iyi davranışlar ile gerçekleşebilir. Bu prensipler aynı zamanda Yüce Tanrı'nın da arzusudur. Ancak Raban Şimon ben Gamliel döneminde Erets Yisrael yabancıların işgali altındadır. Burada bir çeşit Galut yani sürgün kavramı başlamak üzeredir. Bu da Yahudiler için Babil sürgününü saymazsak pek de alışık olmadıkları  bir yaşam şeklidir. Dünya halkları içinde yaşamlarını sürdürebilmek için üç temel kavrama ihtiyaçları ortaya çıkmaktaydı. İşte bu yüzden de Raban Şimon ben Gamliel burada Adalet, doğruluk ve barış kavramlarını getirmiştir.

Çünkü adaletin olmadığı yerde güçlü olan zayıfı ezebilirdi. Yalanın hükmettiği bir toplumda güvenle yaşamak mümkün olamazdı. Adalet ve doğruluk da ancak barış içinde yaşayan topluluklarda gerçekleşebilirdi.  Bilgelerimiz bunu en güzel şekilde Pirke Avot'ta (3/2) belirtmektedirler:

הוי מתפלל בשלומה של מלכות. שאלמלא מוראה איש את רעהו חיים בלעו.

Eve mitpalel bişloma şel malhut. Şeilmale moraa iş et reeu hayim belao.

Yaşamakta olduğumuz memleketin barışı için dua edin. Çünkü devlet otoritesi  olmazsa  her kişi diğerini canlı yutar.

Raban Şimon ben Gamliel bütün toplumları ayakta tutacak esas prensipleri ortaya koymuştur. İşte bizler de her fırsatta memleketimizin selameti için özel bir dua okuruz.

Tekrar görüşmek ümidiyle.

Rav Moşe Benveniste

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

On Dördüncü Kitap: ŞOFETİM / YARGIÇLAR

80. Edut - Tanıklık

Tanıkların mahkemede tanıklık etme yükümlülükleri vardır (Vayikra 5:1). Sahte tanıklık etmek veya söylentilere dayanarak tanıklık etmek yasaktır (Şemot 20:16; Devarim 5:17). Eğer tanıkların yalan yere tanıklık ettikleri ispatlanırsa, tanıklıkları kabul edilse davalı hangi cezayı alacak idiyse, o ceza tanıklara verilir (Devarim 19:16-19). Yargıçların tanıkları dikkatlice sorgulamaları emredilmiştir (Devarim 13:14). Tanıklık bir kere mahkemede sunulduğu veya yazıya geçirildiği zaman bir daha geri çekilemez.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Sefer Yalkut Yosef]

Tişa Beav Kuralları

1.      Mişna, 9 Av (Tişa Beav) tarihinde neden oruç tuttuğumuzu açıklarken, tarihteki şu olayları nakleder: [a] Casusların Erets-Yisrael hakkında olumsuz rapor vermesiyle halkın Tanrı'ya inançsızlık göstermesinin ardından, Tanrı o neslin çölde öleceği,  Erets-Yisrael'e ancak bir sonraki neslin ve ancak 38.5 yıl sonra girebileceği hükmünü verdi (MÖ 1311). Çöldeki kırk yıl boyunca, her yıl Tişa Beav'da 15.000'den fazla kişi ölmüştür. [b] Babil Başkumandanı Nevuzaradan I. Bet-Amikdaş'ı ateşe verdi (MÖ 586). [c] Romalılar II. Bet-Amikdaş'ı yıktılar (MS 68). [d] Bet-Amikdaş ve Yeruşalayim'in büyük bölümü, Roma kolonisi olmak üzere dümdüz edildi. Ayakta kalan az sayıda yapı arasında, Batı Duvarı da vardı. [e] Şimon Bar Koziba'nın (Bar Kohba) komutasında savunulan, son bağımsız Yahudi şehri Betar, Romalılar karşısında düştü (MS 135).

2.      Sadece yemek ve içmenin yasak olduğu diğer oruçlardan farklı olarak, Tişa Beav'da Kipur'daki kurallar yürürlüktedir. Buna göre Tişa Beav'da, [a] yemek-içmek, [b] yıkanmak, [c] vücuda ferahlatıcı şeyler sürmek, [d] deri ayakkabı giymek ve [e] eşler arası yakınlık yasaktır.

3.      Küçükler, yaşlılar, hastalar, doğumdan sonraki ilk otuz gün içinde olan kadınlar, Tişa Beav'da oruç tutmaktan muaftırlar. Ancak yemeklerini herkesin görmeyeceği şekilde yerler. (Oruç tutsalar bile, ağız çalkalamama vb. kurallardan muaftırlar).

4.      Tişa Beav'da ağza su alınmaz, dişler fırçalanmaz. Hasta olmayıp oruç tutan ancak devamlı ilaç alması gereken kişiler, bunu susuz ya da bir yanağı doldurmayacak kadar suyla yaparlar. Bir kişi sağlık durumu nedeniyle oruç tutup tutmayacağı konusunda kendi kararını kendisi vermemelidir. Bunun için bir Haham'a ve Tanrı korkusuna sahip bir doktora başvurmalıdır.

5.      Her ne kadar normal oruç günlerinde sigara içilebilirse de, Tişa Beav'da (ve elbette ateş yakmanın yasak olduğu Kipur'da) bu yasaktır. Ancak çok ihtiyaç duyuluyorsa Tişa Beav öğleden sonra ve kimsenin görmeyeceği bir şekilde içilebilir. Genel olarak sigara içmek Alaha'ya göre kesin yasak değilse de, "Canınızı fazlasıyla koruyacaksınız" (Devarim 4:15) emrine göre hiç yapılmaması daha uygun bir şeydir. Sigara sağlığa zararlıdır...

6.      Yıkanma yasağı, kirin giderilmesi durumunu içermez. Sabah Netilat Yadayim yapıldığı zaman eller sadece parmakların başlangıcından itibaren ıslatılabilir. Yüz yıkanamaz. Gözler parmaklarda kalan nemle silinir. Birhot Aşahar'da (sabah duaları) "Şeasa Li Kol Tsorki" berahası söylenmez.

7.      Deri ve kösele ayakkabılar oruç çıkışına kadar giyilemez [sentetik deri ayakkabılar da giyilmemelidir]. Ancak bez, lastik vb. ayakkabılar giyilebilir. Deri kemerde ya da başka bir deri giyside sorun yoktur.

8.      Tişa Beav'da Tora öğrenmek yasaktır. Zira bu zevk sınıfına girer. Bu yasağa Teilim gibi kitapları okumak da dâhildir. Bir kişi Teilim'i bir hafta ya da bir ay içinde bitireceği şekilde her gün belirli bir kısmı okuyorsa bile, Tişa Beav'da bunu yapamaz. O güne ait parçayı önceden okur ya da ertesi gün tamamlar. Tora öğrenimi sınıfına girebilecek, ama yine de yasak olmayan tek şey Bet-Amikdaş'ın yıkılışına dair bölümlerin, örneğin Eha, Yirmeyau'nun uyarılarını okumaktır. Ayrıca İyov adlı kişinin çektiği dertleri konu eden İyov kitabı da okunabilir.

9.      Günün ciddiyeti sebebiyle selamlaşmak uygun değildir. Zira "Şalom" sözcüğü "Şalem - Bütün" kelimesiyle ilişkilidir; oysa Tişa Beav gibi son derece ağır bir yas gününde Bet-Amikdaş'ın eksikliği için ağıt yakarken bütünlükten bahsetmek yerinde değildir. Ancak verilen selama ağırbaşlılıkla karşılık verilebilir. Günün ciddiyetini bozacak her türlü işten ve davranıştan kaçınılmalıdır. Tişa Beav'da çalışmamak daha uygundur.

10.  Tişa Beav'da yas ifadesi olarak yerde ya da alçak bir taburede oturulmalıdır. Ancak öğleden sonra bu şart değildir.

11.  Sabah Tefila'da Talit giyilmez ve Tefilin takılmaz. Bunlar Minha'da yapılır.

12.  Tişa Beav'daki tüm amidalarda "Şomea Tefila" berahası içinde "Anenu" parçası okunur. Tişa Beav Minha amidasında ayrıca "Bone Yeruşalayim" berahası içinde "Nahem" sözcüğüyle başlayan bir parça eklenir. Bunlar unutulursa geri dönülmez, en sonda "Ose Şalom" cümlesinden önce okunur. Orada da okunmamışsa Hazan'ın tekrarı sırasında dikkatle dinlenir.

13.  Bu yıl Tişa Beav, 9 Ağustos Salı günüdür. Pazartesi günü öğleden sonra, Minha duası için sinagoga gelinir ve ardından "Seuda Mafseket - Oruç Öncesi Kesme Yemeği" için eve dönülür. Seuda Mafseket'te sadece tek çeşit pişmiş yemek yenir. Yaygın gelenek bu öğünde mercimek yemektir. Daha sonra Arvit duası için tekrar sinagoga gidilir.

14.  Oruç öncesinde kaça kadar yemek yenebileceği ve orucun bitiş saatini öğrenmek için yakınınızdaki bir Haham'a başvurunuz.

15.  Bet-Amikdaş'ın yıkılışı 9 Av tarihinde başlamış olmasına rağmen, binanın çoğunluğu ertesi gün yıkılmıştır. Bu nedenle, Tişa Beav'ın ertesi günü öğleden sonraya kadar, et yenmemeli ve şarap içilmemelidir.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

"Şans" hazırlığın fırsatla karşılaşmasıdır.