Peraşa Özeti (Devarim 1:1-3:22)

[www.chabad.org]

1 Şevat 2488 tarihinde, ölümünden 37 gün önce, Moşe Bene-Yisrael'i toplar ve Tora'nın tekrarına başlar. Mısır'dan Sinay'a ve Erets-Yisrael'e doğru yaptıkları 40 yıllık yolculuk boyunca meydana gelen olayları ve bu süre içinde verilen kanunları tekrar gözden geçirir. Halkı, başarısızlıkları ve günahları nedeniyle azarlar ve ölümünden sonra, Tanrı'nın onlara ebedi miras olarak verdiği topraklarda Tora'ya bağlı kalmalarını ve Tora'nın buyruklarına uymalarını ister.

Moşe, halka adalet sağlamak ve Tanrı'nın sözlerini öğretmekteki yükünü azaltmaları için atadığı hâkimleri ve yargıçları, Sinay'dan büyük ve korkunç çöl boyunca uzanan yolculuklarını, Erets-Yisrael'e casusların yollanışını, halkın durmaksızın Erets-Yisrael'e burun kıvırmalarını ve bu yüzden Tanrı'nın bütün Çıkış neslini çölde ölüme mahkûm edişini hatırlatır. Onlara "Ve Tanrı, sizin adınıza bana karşı da öfkelenmiş ve ‘Sen de oraya girmeyeceksin' demişti" der.

Moşe yakın geçmişte olmuş bazı olayları da anımsar:  Moav ve Amon uluslarının, ülkelerini Beney-Yisrael'in geçişine kapatmaları, Emori kralları Sihon ve Og'a karşı yapılan savaşlar, Reuven ve Gad kabileleri ile Menaşe kabilesinin yarısının onların topraklarına yerleşmesi. Moşe Halkı, Ülke'ye götürecek ve bu amaç için yapılacak savaşları yönetecek olan halefi Yeoşua'ya şu mesajı verir: "[Yerel halktan] korkma, çünkü senin Tanrın senin için onlarla savaşacaktır".

DEVAR TORA

["Kol Hakollel" / Rabi Pinhas Avruh - www.torah.org]

Sürekli Mücadele Etmek

Bu haftaki peraşa Devarim kitabını da açmaktadır. Devarim ("Sözler") kitabı, Tora'nın beşinci kitabıdır ve Tora'da anlatılan olay ve verilen emirlerin ilaveli bir tür tekrarını içerdiği için, "Tora'nın Tekrarı" anlamına gelen "Mişne Tora" ismiyle de anılır.

Hahamların bu peraşayı özellikle bu zamanda, yani Tişa Beav'ın rastladığı haftanın başında okunması için, peraşa takvimini bu şekilde düzenlemeleri bir rastlantı değildir. Kanunların tekrarına başlamadan önce, Moşe o gün, Mısır'ı terk ettikleri günden itibaren kırkıncı yılın Şevat ayının ilk gününde, o noktaya gelişlerine kadar meydana gelen olaylara değinmektedir. Ama bu kırk yıllık bir yolculuğa neden olan temel bir olay vardı: Casusların iftira dolu raporuna verilen ulusal onay ve hoşgörü. Moşe bu büyük hatayı halkın yüzüne vurmaktadır: "Ancak [Ülke'ye] çıkmaya yanaşmadınız ve Tanrınızın Sözü'ne itaatsizlik ettiniz. Çadırlarınızda iftira edip ‘Tanrı, bize olan nefreti nedeniyle çıkardı bizi Mısır Ülkesi'nden' dediniz, ‘bizi imha etmek üzere Emoriler'in eline teslim etmek için!'" (1:26-27). Bene-Yisrael'in tüm erkekleri Erets-Yisrael'e girişin kendilerine lanet getireceğine o kadar ikna olmuştu ki, bütün geceyi kaybına ağlamakla geçirmişti. Tanrı'nın vermiş olduğu garantiye rağmen, casusların raporunu kabul ettikleri için kırk yıl boyunca çölde yaşamak üzere cezalandırılmışlardı.

Talmud'da (Taanit 29a) Tanrı'nın, halkın tepkisine şöyle cevap verdiğini anlatır "Hiç gerek yokken ağladığınız için, size bu tarihte nesiller boyunca ağlayacak nedenler vereceğim." O ağlayış gecesi Av ayının dokuzuydu ve bu tarih gerçekten de ağlamayı son derece haklı kılan olaylara sahne olmuştur. Her iki Bet-Amikdaş bu tarihte yıkılmış, Bar Kohba isyanı çok kanlı bir şekilde bastırılmış, Tapınak Tepesi bir tarla gibi sürülmüş, İspanyadaki Engizisyonun ardından Sefarad Yahudileri yine bu tarihte sürülmüştür. O gece tarih boyunca Yahudi kanına ve gözyaşlarına bulanmış bir gece olacaktı.

Ve tüm bunlar o kadar gereksiz ve önüne geçilebilir nitelikteydi ki... Casuslar gerekçelerinin saf ve asil olduğunu düşünürken, Moşe, Yeoşua ve Kalev bunun manevi tehlikelerle örülü bir hareket olduğunu biliyorlardı. Moşe, Tanrı'nın İsminin harflerinden biri olan "Yod" harfini, kutsama ve İlahi yardım kaynağı olarak Oşea'nın ismine eklemiş ve ismini Yeoşua olarak değiştirmişti. Tanrı'ya bağlı kalan diğer casus Kalev ben Yefune de, Tanrı'nın ona görevinde ilahi yardım bahşetmesi için Hevron'daki Mearat Amahpela'da (Ataların ve Annelerin gömülü olduğu mağara) dua etmeye gitmişti. Diğer on casusun da, aslında alelade kişiler olmadıklarını, kendi nesillerinin en yüksek düzeyli, Tanrı'ya en bağlı ve en büyük Tora bilgeleri olduklarını biliyoruz. Öyleyse aynı önlemleri neden onlar da almamışlardı?

1891-1954 yılları arasında Londra ve Bene Barak'ta yaşamış olan, Musar [Yahudi etiği] hareketinin en büyük şahıslarından ve düşünürlerinden Rabi Eliyau Dessler'in derlenmiş yazıları ve konuşmaları olan Mihtav MeEliyau, "yetser ara"nın (insanı Tanrı'nın isteğine karşı hareket etmeye sevk eden ve yapmaması gereken şeyleri yapmasını salık veren kötü dürtü) hiçbir zaman görevinden gevşemediğini vurgular. Kişi kendisini Tanrısal İrade'ye ciddi bir şekilde adadığı zaman, yetser ara, onun bu durumunu gevşetmek için o kişinin içine kuvvetli bir başarı duygusu verir. İnsan kendisini tüm engelleri aşmış ve Tanrı'ya çok bağlı gördüğü anda gardı düşmeye başlar ve bu da yetser aranın girebileceği bir kapının açılmasına neden olur. Bu rehavet yetser aranın temel silahıdır.

Rabi Dessler'e göre, on casusun hatası buydu. Yahudi halkının yararına hayatlarını tehlikeye attıkları için, bu durumun Tanrı'nın merhametine yol açacağını, onları yetser aradan ve hilelerinden koruyacağını varsaymışlardı. Esasında bu rahatlık onların ölümlerinin nedeni olmuştur.

Rabi Dessler casusları, atamız Avraam'ın, oğlu Yitshak'ı kurban etme göreviyle sınandığı dönemle karşılaştırır. Avraam'la Yitshak [Bet-Amikdaş'ın gelecekte kurulacağı yer olan] Moriya Dağı'na yaklaştıkları zaman eşeklerinden inmişler ve malzemelerini şahsen taşımışlardı. Avraam odunları Yitshak'ın sırtına yerleştirmişti. İyilik (hesed) örneği Avraam sevgili oğlunu kurban etmeden önceki son dakikalar içinde, onu nasıl bir odun taşıyıcısı olarak kullanabilmiştir? Avraam'ın amacı, bu en korkunç deneyimde bile, Yitshak'ın üzerine küçük bir sorumluluk yükleyerek, onun yetser ara ile olan mücadelesinin dozunu düşürmemekti. Bu büyük sınavda başarıyı garantileyen buydu ve bunun da ötesinde Avraam'ın bu hareketi, Yitshak'a önemli bir hayat dersi vermiştir: Kişi, manevi gelişim okulundan hiçbir zaman "mezun olmaz".

İKİLEM

Bu kısımda bazı ikilemler ve sorular sunacağız. Bunları Şabat masasında ailece tartışma konusunun bir parçası yapabilirsiniz. Peraşa broşürünün sonunda bu soruya Yahudilik'in bakış açısıyla verilebilecek bir cevabı bulabilirsiniz.

Her gün Tora çalışmaya vakit ayırmanın önemini fark etmiş bulunmaktayım. Sorun ekmek paramı kazanmak için uzun saatler harcamam gerektiği ve gün sonunda eve döndüğüm zaman Tora çalışmak için çok bitkin olmamdır. Yapılacak en doğru şey nedir?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

Yedinci Kitap: ZERAİM / TOHUMLAR

H. Avoda - İbadet (Devam)

43. Biat Amikdaş - Kutsal Mekân'a Giriş

Bir Koen'in ibadet zamanı haricinde Bet-Amikdaş'a girmesi yasaktır. Bunun yanında Yom Kipur özel ibadeti sırasında da, Bet-Amikdaş'ın "Kutsal" adı verilen kısmına Koen Gadol'dan başkası giremez (Vayikra 16:2). Bir Koen, ibadet sırasında Bet-Amikdaş'ı terk edemez (Vayikra 10:7). Bu konuda Koen Gadol hakkında da ek bir emir vardır (Vayikra 21:12).

Sarhoş bir Koen'in, Bet-Amikdaş'ta Mizbeah'ın ötesindeki bölgeye girmesi yasaktır; ancak bu yasağı delerse, sarhoşluğunun nedeni şarap olmadığı sürece, yaptığı ibadet geçerlidir (Vayikra 10:9). Bu kurala benzer şekilde, içkili bir kişi, son derece basit olmadığı sürece kanuni bir konuda karar veya uygulama talimatı veremez. (Vayikra 10:11).

Saçı 30 günü aşkın bir süredir tıraş edilmemiş veya giysileri yırtık haldeki bir Koen'in Mizbeah'ın ötesindeki bölgeye girmesi yasaktır (Yehekzel 44:20-21; Vayikra 10:6). Bu konuda Koen Gadol ile ilgili de özel bir kural vardır (Vayikra 21:10). Yine de böyle biri yasağı deler ve ibadette görev alırsa, yaptığı işlemler geçerlidir.

Bazı görünür fiziksel kusurları olan Koenlerin; bu kusur kalıcı değilse bile, Mizbeah'ın ötesindeki bölgeye girmesi yasaktır. Böyle bir Koen'in ibadette görev alması yasaktır ve aldığı takdirde de ibadeti geçersizdir (Vayikra 21:17-18, 22-23).

Yakın bir akrabasını yeni kaybetmiş olan bir Koen, ibadette görev alamaz ve yaptığı işlemler geçersizdir. Bu yasak Koen Gadol için geçerli değildir ve ölümün gerçekleştiği gün içinde bile ibadete devam eder (Vayikra 21:11-12). Ama Koen Gadol bile, kutsal yiyeceklerden o gün içinde pay almaz (Vayikra 10:19. Benzer şekilde, bir kişi yastaysa veya yüksek düzeyli bir tuma nedeniyle tameyse, getirdiği korbanları gerçekleştirmek yasaktır.

MODERN ÇAĞ Ve TORA

["Şabat BeŞabato" - www.zomet.org.il]

Bet-Amikdaş'ın Yeri Neresi?

Her çocuk yukarıdaki sorunun cevabını bilir. Bet-Amikdaş, bugün Tapınak Tepesi olarak bilinen yerdeydi. Ama soru, Bet-Amikdaş'ın bu tepenin tam olarak hangi noktasında olduğu şeklindedir. Kubbet üs-Sahra (Kayanın Kubbesi) olarak da bilinen Ömer camiinin içindeki büyük kaya parçası acaba Aron Aberit'in yerleştirildiği Kodeş Akodaşim'in olduğu yer midir? Yoksa bu nokta Mizbeah'ın bulunduğu nokta mıdır? Bet-Amikdaş tepenin kuzey tarafında mıydı, yoksa güneyinde miydi? Diğer birçok konu gibi, bu sorular hararetle tartışılmaktadır.

Tabii ki bugün hayatta olan hiç kimse Bet-Amikdaş'ı görmemiştir, ama Bet-Amikdaş'ı görmüş bir kişi olan Yosef Ben Matatyau, nam-ı diğer tarihçi Josephus Flavius, kral II. Agripas'ın yüksekte duran sarayının penceresinden dışarıyı seyrettiği zaman Bet-Amikdaş'ta neler olup bittiğini görebildiğini anlatmaktadır. Mimar Tuvya Sagiv'e göre, bu bilgi Bet-Amikdaş'ın gerçek yerini tespit etmekte bize yeterli bilgiyi verebilir. Bet-Amikdaş'ın bölgesini tam olarak bilmiyoruz, ancak Agripas'ın sarayının nerede olduğu bilinmektedir. Mimar Sagiv, Yeriho'daki Haşmonaim'in sarayı ile karşılaştırmalar yaparak Agripas'ın sarayının büyüklüğünü ve yüksekliği konusunda tahminlerde bulundu. Hesaplarını Agripas'ın ortalama boyuna göre ve onun bir periskop (o dönemde video kameraları yoktu...) veya merdiven kullanmadığını varsayarak yaptı. Tek saptamamız gereken şey, duvar veya bina gibi hiçbir engel olmaksızın, Agripas'ın, sarayının en yüksek tepesinden ne görmüş olabileceğidir.

Sagiv birçok resim ve çizim içeren makalesinde Bet-Amikdaş'ın, Kodeş Akodaşim'in ve Mizbeah'ın, Kubbet üs-Sahra'nın yakınlarında olmadığını gösterdi. Bet-Amikdaş'ı bundan biraz daha güneyde bir noktaya yerleştirdi. Bu, Sagiv'in daha önce yazmış olduğu bir makaleye daha çok anlam katıyor. Tapınak Tepesi'ndeki mağaralar hakkında yapılan bir çalışmaya dayanan o makalede de Bet-Amikdaş'ın tepenin güney kesiminde olduğu yazılıdır. Ancak bu, araştırmacıların çoğu tarafından kabul görmemektedir. Sagiv tezini birçok bilinmeyen etmene de dayandırmaktadır.

Kaynak: Mimar Tuvia Sagiv Shekarka, "Tehumin" cilt 25, s. 514-542.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Sefer Yalkut Yosef]

Tişa Beav Kuralları

1.      Mişna, 9 Av (Tişa Beav) tarihinde neden oruç tuttuğumuzu açıklarken, tarihteki şu olayları nakleder: [a] Casusların Erets-Yisrael hakkında olumsuz rapor vermesiyle halkın Tanrı'ya inançsızlık göstermesinin ardından, Tanrı o neslin çölde öleceği,  Erets-Yisrael'e ancak bir sonraki neslin ve ancak 38.5 yıl sonra girebileceği hükmünü verdi (MÖ 1311). Çöldeki kırk yıl boyunca, her yıl Tişa Beav'da 15.000'den fazla kişi ölmüştür. [b] Babil Başkumandanı Nevuzaradan I. Bet-Amikdaş'ı ateşe verdi (MÖ 586). [c] Romalılar II. Bet-Amikdaş'ı yıktılar (MS 68). [d] Bet-Amikdaş ve Yeruşalayim'in büyük bölümü, Roma kolonisi olmak üzere dümdüz edildi. Ayakta kalan az sayıda yapı arasında, Batı Duvarı da vardı. [e] Şimon Bar Koziba'nın (Bar Kohba) komutasında savunulan, son bağımsız Yahudi şehri Betar, Romalılar karşısında düştü (MS 135).

2.      Sadece yemek ve içmenin yasak olduğu diğer oruçlardan farklı olarak, Tişa Beav'da Kipur'daki kurallar yürürlüktedir. Buna göre Tişa Beav'da, [a] yemek-içmek, [b] yıkanmak, [c] vücuda ferahlatıcı şeyler sürmek, [d] deri ayakkabı giymek ve [e] eşler arası yakınlık yasaktır.

3.      Küçükler, yaşlılar, hastalar, doğumdan sonraki ilk otuz gün içinde olan kadınlar, Tişa Beav'da oruç tutmaktan muaftırlar. Ancak yemeklerini herkesin görmeyeceği şekilde yerler. (Oruç tutsalar bile, ağız çalkalamama vb. kurallardan muaftırlar).

4.      Tişa Beav'da ağza su alınmaz, dişler fırçalanmaz. Hasta olmayıp oruç tutan ancak devamlı ilaç alması gereken kişiler, bunu susuz ya da bir yanağı doldurmayacak kadar suyla yaparlar. Bir kişi sağlık durumu nedeniyle oruç tutup tutmayacağı konusunda kendi kararını kendisi vermemelidir. Bunun için bir Haham'a ve Tanrı korkusuna sahip bir doktora başvurmalıdır.

5.      Her ne kadar normal oruç günlerinde sigara içilebilirse de, Tişa Beav'da (ve elbette ateş yakmanın yasak olduğu Kipur'da) bu yasaktır. Ancak çok ihtiyaç duyuluyorsa Tişa Beav öğleden sonra ve kimsenin görmeyeceği bir şekilde içilebilir. Genel olarak sigara içmek Alaha'ya göre kesin yasak değilse de, "Canınızı fazlasıyla koruyacaksınız" (Devarim 4:15) emrine göre hiç yapılmaması daha uygun bir şeydir. Sigara sağlığa zararlıdır...

6.      Yıkanma yasağı, kirin giderilmesi durumunu içermez. Sabah Netilat Yadayim yapıldığı zaman eller sadece parmakların başlangıcından itibaren ıslatılabilir. Yüz yıkanamaz. Gözler parmaklarda kalan nemle silinir. Birhot Aşahar'da (sabah duaları) "Şeasa Li Kol Tsorki" berahası söylenmez.

7.      Deri ve kösele ayakkabılar oruç çıkışına kadar giyilemez [sentetik deri ayakkabılar da giyilmemelidir]. Ancak bez, lastik vb. ayakkabılar giyilebilir. Deri kemerde ya da başka bir deri giyside sorun yoktur.

8.      Tişa Beav'da Tora öğrenmek yasaktır. Zira bu zevk sınıfına girer. Bu yasağa Teilim gibi kitapları okumak da dâhildir. Bir kişi Teilim'i bir hafta ya da bir ay içinde bitireceği şekilde her gün belirli bir kısmı okuyorsa bile, Tişa Beav'da bunu yapamaz. O güne ait parçayı önceden okur ya da ertesi gün tamamlar. Tora öğrenimi sınıfına girebilecek, ama yine de yasak olmayan tek şey Bet-Amikdaş'ın yıkılışına dair bölümlerin, örneğin Eha, Yirmeyau'nun uyarılarını okumaktır. Ayrıca İyov adlı kişinin çektiği dertleri konu eden İyov kitabı da okunabilir.

9.      Günün ciddiyeti sebebiyle selamlaşmak uygun değildir. Zira "Şalom" sözcüğü "Şalem - Bütün" kelimesiyle ilişkilidir; oysa Tişa Beav gibi son derece ağır bir yas gününde Bet-Amikdaş'ın eksikliği için ağıt yakarken bütünlükten bahsetmek yerinde değildir. Ancak verilen selama ağırbaşlılıkla karşılık verilebilir. Günün ciddiyetini bozacak her türlü işten ve davranıştan kaçınılmalıdır. Tişa Beav'da çalışmamak daha uygundur.

10.  Tişa Beav'da yas ifadesi olarak yerde ya da alçak bir taburede oturulmalıdır. Ancak öğleden sonra bu şart değildir.

11.  Sabah Tefila'da Talit giyilmez ve Tefilin takılmaz. Bu, Minha'da yapılır.

12.  Tişa Beav'daki tüm amidalarda "Şomea Tefila" berahası içinde "Anenu" parçası okunur. Tişa Beav Minha amidasında ayrıca "Bone Yeruşalayim" berahası içinde "Nahem" sözcüğüyle başlayan bir parça eklenir. Bunlar unutulursa geri dönülmez, en sonda "Ose Şalom" cümlesinden önce okunur. Orada da okunmamışsa Hazan'ın tekrarı sırasında dikkatle dinlenir.

13.  Bu yıl Tişa Beav, 20 Temmuz Salı günüdür. Pazartesi günü öğleden sonra, Minha duası için sinagoga gelinir ve ardından "Seuda Mafseket - Oruç Öncesi Kesme Yemeği" için eve dönülür. Seuda Mafseket'te sadece tek çeşit pişmiş yemek yenir. Yaygın gelenek bu öğünde mercimek yemektir. Daha sonra Arvit duası için tekrar sinagoga gidilir.

14.  Oruç öncesinde kaça kadar yemek yenebileceği ve orucun bitiş saatini öğrenmek için yakınınızdaki bir Haham'a başvurunuz.

15.  Bet-Amikdaş'ın yıkılışı 9 Av tarihinde başlamış olmasına rağmen, binanın çoğunluğu ertesi gün yıkılmıştır. Bu nedenle, Tişa Beav'ın ertesi günü öğleden sonraya kadar, et yenmemeli ve şarap içilmemelidir.

İKİLEME CEVAP

[Rabi Mendel Weinbach / gatewaysonline.com]

Buna benzer bir soru, Varşova'daki bir otelin sahibi tarafından Hafets Hayim'e sorulmuştu. Hafets Hayim ona cevap olarak bir hikâye anlatmıştı. Bir köylü başkente seyahat etmek üzere bir trene biner. Trenin çok yavaş olduğunu kara kara düşünürken, sabırsızlıkla yerinden fırlar, kollarını sıvayarak kompartımanının duvarını trenin gidiş yönünde itmeye başlar. Diğer yolcular onun neden bu kadar çaba harcadığını sordukları zaman, varış noktasına varmak için acelesi olduğunu ve trenin daha hızlı gitmesi için duvarı ittiğini belirtir.

Sabırsız bir yolcunun duvarı itmesiyle trenin daha hızlı gidebileceğini düşünmek ne kadar saçmaysa, ekmek parasının da kendini daha çok zorlamaya dayandığını düşünmek de en az o kadar saçmadır, diye cevap verdi Hafets Hayim.

Tora öğrenimine zaman ayırmaya çalışın; o zaman Tanrı'nın size ve ailenize, Roş Aşana'da zaten belirlemiş olduğu yıllık kazancı fazladan bir çaba harcamadan da nasıl ulaştırdığını keşfedeceksiniz.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

Sevilmek için, sevilebilir olun.

-- Ovid