Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Şemot18:1-20:26)

Moşe'nin kayınpederi Yitro, Tanrı'nın Bene-Yisrael için gerçekleştirmiş olduğu büyük mucizeleri duyup, Midyan'dan ayrılır ve Yisrael kampına katılır. Yanında Moşe'nin eşi Tsipora ile iki oğlu Gereşom ve Eliezer'i de getirir. Yitro Moşe'ye, halkın yönetimi ve adaletin dağıtımı görevinde kendisine yardım edecek hiyerarşik bir ekip kurmasını önerir. 

Bene-Yisrael Sinay dağının karşısında kamp kurarlar ve Tanrı burada onlara, kendilerini Kendi "Koenler Krallığı ve kutsal Halkı" olarak belirlediğini bildirir. Halk buna, Tanrı'nın söylediği her şeyi yerine getireceklerini beyan ederek cevap verir.

Üçüncü ayın (Sivan) altıncı gününde, yani Mısır'dan Çıkış'tan tam yedi hafta sonra, tüm Bene-Yisrael Sinay dağının eteğinde toplanır. Tanrı şimşek, gök gürültüleri, bulut ve duman içinde açığa çıkar ve Moşe'yi dağa çıkmaya davet eder.

Tanrı On Emir'i aktarır. Bunlara göre, Yisrael Tanrı'ya inanacaklar, putlara ibadet etmeyecekler, Tanrı'nın İsmi'ni boş yere telaffuz etmeyecekler, ebeveynlerini onurlandıracaklar, Şabat'ı gözetecekler, cinayet, zina ve hırsızlıktan tamamen uzak duracaklar, yalancı tanıklık yapmayacaklar ve başkasına ait herhangi bir şeyi arzulamayacaklardır. Halk Moşe'ye başvurur ve yaşadıkları tecrübenin çok güçlü olması nedeniyle hayatta kalamayacağından korktuğunu söyleyerek, Tanrı ile aralarında aracılık yapmasını ister.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf

HİYERARŞİ

Beklenmedik ziyaret: Peraşamız her ne kadar Sinay dağındaki tecrübeyi merkezi konu olarak anlatsa da Yitro’nun ziyaretinin getirdiği hiyerarşik bir düzeni de anlatmadan geçmemek gerekir. Yitro Moşe’nin sabahtan akşama kadar insanlarla olan diyaloğuna bakmaktadır. Çünkü Moşe herkesi dinlemek ve herkese yol göstermek durumundadır. Moşe’ye ne yaptığını soran Yitro insanların sadece “alaha” veya yargı sormak üzere gelmediklerini öğrenir. “Ki yavo elaya am lidroş E.loim” cümlesi gereğince halk Moşe’yi bir danışman, bir yol gösterici olarak görmektedir.

Sorgulama: Toledot peraşasında sıkıntılı bir hamilelik geçiren Rivka “lidroş E.loim” durumu Tanrı nezdinde sorgulamak için zamanın öğrenim evine gider. Burada Şem ve Ever aslında hem bilge hem de bir nevi peygamberdir. Onlar zamanının yol göstericileri olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Benzer şekilde halk da peygamber olan Moşe’nin her şeyi bildiğini düşünerek sabahtan akşama kadar karşısında durmaktadır. Bir hastası olan Moşe’ye ne yapacağını sormakta, bir kaybı olan bu kaybı nerede bulabileceğini sormaktadır. Kısacası Moşe kıpırdayacak zaman bile bulamamaktadır.

Hiyerarşi: Yitro işte bu noktada devreye girer ve Moşe’ye yardımcılar seçmesini öğütler. Her şeyden önce yardımcılarının güçlü kişiler olması gerektiğini, rüşvetten nefret eden, gerçek liderler bulmasının öneminin altını çizer. Daha sonra yardımcılarına Moşe kuralları öğretmelidir. Bu arada da onlara “et adereh yelehu ba – gidecekleri yolu” da bildirmelidir. İşte bu noktada bu yolun ne olması gerektiği konusunda sorular bilgeler tarafında sorulmaya başlar.

Devamlı bereket: Kimine göre Moşe halka en çok gerek duyulan ilk üç durumun nasıl çözüleceğini öğretmelidir. Bunlar “refua – sağlık”, “mezonot – geçim” ve şalo.m – huzur veya barış” olarak kayda geçebilir. Ancak bilgeler çölde bunların ne kadar gerekli olduğunu da sorgular. Bir sağlık sıkıntısı çözülebilmekte çünkü giydikleri kıyafetler bile onlara uyum sağlamaktadır. Geçim dertleri hiç yoktur her gün tam bir devamlılıkla kırk sene boyunca “man” gıdası hazır bir şekilde yanlarındadır. Susuzluğun adı bile geçmemektedir Miryam’ın kuyusu onlarla birliktedir. Huzuru sağlamak konusunda da sıkıntı yoktur çünkü davaları Tanrısal yargı ile çözebilecek Moşe Rabenu yanlarındadır. O halde hangi yolu Moşe onlara anlatmalıdır sorusu hala akıllardaki yerini korumaktadır.

Gemara Masehet Bava Kama’da öğretilmesi gerekenin “bet hayeem” yani yaşam evleri olduğunu söylemektedir. Aynı Gemara öğretisi Bava Metsia bölümünde de bulunmaktadır. Raşi bunlara yaptığı açıklamada onların yaşam evlerinin Talmud Tora olduğu konusunda çok nettir. Dua etmek yani Tefila “haye şaa” yani yaşamın bir saati kadar değerliyken Tora öğrenimi “Haye olam” yani ebedi yaşam olarak bildirilir.

Aslında kırk yıl boyunca Bene Yisrael çölde herhangi bir mesleğe veya geçim kaynağına ihtiyaç duymadan Tora öğrenmişlerdir. Öğrenimleri ya Moşe Rabenu gibi bir başöğretmenden ya da onun hemen yakınında olan Aaron, bilgeler ve kabile başkanlarından gelmiştir. Bu öğrenim sayesinde öğrendikleri sadece alaha veya Tora’nın incelikleri değildir. Aynı zamanda onlar girmek için hazırlandıkları Erets Yisrael’de nasıl yaşamaları gerektiğini de öğrenmektedirler. İşte Yitro bu zor yükü kısmen de olsa Moşe’nin üzerinden alarak yardımcıların üzerine paylaştırmış Bene Yisrael içindeki hiyerarşik yapının temelini atmıştır.    

DİVRE TORA
Rav İzak Peres

Tora Sinay Dağı’nda verildi

Midraş’ta yazılana göre Tanrı Tora’yı vermeye karar verdiğinde, çöldeki tüm dağlar bu muhteşem olayın arka planındaki görüntü olabilmek için birbiri ile yarıştı. Her biri, sadece kendisinin Tora’nın verilişi için uygun bir mekan olduğuna inanıyordu. Sadece Sinay Dağı böyle bir iddiada bulunmadı. Bu tarz muhteşem bir olayın gerçekleşmesi için kendini değersiz görüyordu. Tanrı kararını verdi ve Tora’nın verilişi için Sinay Dağı’nı seçti. Bu kararı ile insanlığa gurur ve kendini beğenmişlikten öte, tevazu ve alçakgönüllülüğün önemini göstermiş oldu. Bu, kesinlikle Tora’nın önerdiği bir yoldur.

Ayrıca Tanrı, tüm insanlığın Tora’nın çorak bir yerde, bir çölde verildiğini görmesini istedi. Böylelikle insanlar Tora’nın kendi ihtişamını yarattığını, dışardan başka görkemli şeylere gerek duyulmadığını göreceklerdi. Aynı şekilde insanlar da, dış görüntülerine göre değil kendi iç dünyalarının kalitesine göre değerlendirilir. O yüzden bir kişi dünyevi şeylerin peşinden koşmak yerine, içindeki güzelliğe giden yolu aramalıdır. Tora, para ya da diğer lüksleri değil, bir insanın ihtiyacı olan tüm tatmini sağlayabilir.

Bir imparatorun kızı, basit görünüşlü bir Tora bilgesine yaklaşarak şöyle sordu:’ Neden Tanrı bu kadar büyük bir bilgeliği böyle bir kaba doldurdu ki?’

Bilge, kızın sorusuna soruyla karşılık verdi: ‘Şarabını nerde saklarsın?’ ‘Toprak kaplarda’ diye cevap verdi kız.

‘Peki neden lezzetli şarabını tam kendisine uygun derecede değerli altın kaplarda muhafaza etmiyorsun?’

Kız bu soruyu düşündü ve mantıklı bir öneri olduğuna karar verdi. Hemen eve giderek, toprak kaplarda sakladığı şarabını altın kaplara aktardı. İki hafta sonra kız evinde bir parti verdi ve uşağına şarabı ışıldayan kaplarda servis etmesini emretti. Fakat daha ilk tattıkları anda tüm misafirler şarabın ekşimiş olduğunu fark ettiler. Altın kaplar muhteşem bir görüntü sağlıyordu ancak korumaları çok zayıftı.

Kız ertesi gün hemen bilgenin yanına gitti ve bu olan biteni sordu. ‘Deneyimlediğin şey, dış görüntünün ne kadar önemsiz olduğuyla ilgili bir durum. Toprak kaplar görüntü olarak çok basittiler belki ama şarabını en iyi şekilde muhafaza edebiliyorlardı. İhtişamlı bir görüntüye sahip olan altın kapların tam aksine. Aynı şey, insanların görüntüleri için de geçerlidir. Bazı insanların dış görüntüleri çok güzel olabilir, ancak bu içlerinin de güzel olacağı anlamına gelmez. Aslında sadece dış görüntülerine önem vermeleri onları bencil bir insan haline getiriyor olabilir. Öte yandan, dış görüntüsü çok güzel olmayan bir insan çok bilge ve kalbi çok güzel biri olabilir. Görüntü aldatıcıdır. O yüzden, her zaman çekici görünen şey, güzel demek değildir. Bazen mütevazi görünen şeyler, en büyük hazine olabilir.’

Sinay Dağı’nın dersi de bununla ilintilidir. Basit görüntüsüne rağmen dünyanın en önemli olayı olan Tora’nın verilişi için Sinay Dağı seçilmiştir.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Bakliyat unundan yapılmış ekmeğe hangi beraha söylenmelidir?

Mercimek, mısır gibi bakliyat ürünlerinin unu ile yapılan ekmeğe Şulhan Aruh Orah Hayim  208/8’de dediği gibi öncesinde “şeakol” sonrasında da 30 gram ve fazlası yendiği zaman “bore nefaşot” berahası söylenir.

AKLIMIZDAN GEÇENLER
Rav İsak Alaluf

İlginç bir soruya yanıt aramaya çalışalım: Tora zamanında mesh ne zaman yapılırdı? Bugün hala uygulanıyor mu? Yani TaNaH içinde “yağ ile meshetme” dediğimiz olay bu gün hala geçerli midir?

Rabi David Rosenfeld yanıt verir.

Yukarıda ifade ettiğimiz ritüel, kutsal bir kişiyi veya öğeyi kutsamanın ve onu özel işlevinde başlatmanın bir şeklidir. Tora’da bu işlem Mişkan’da, Kohen ve Kohen Gadol için özellikle yapılmaktadır. Mişkan için ilk “adama” yapıldığında Mişkan’ın eşyaları yağ ile mesh edilmiştir. Krallar ile ilgili özellikle Şemuel kitabında Şaul ve David’in göreve başlamadan yağ ile mesh edildiği belirtilir. Yaakov Avinu merdiven rüyasını gördüğünün ertesi günü uyandığında başını dayadığı taşın üzerinde yağ dökerek taşı mesh etmiş ve gelecekte tapınağın burada kurulacağını söylemiştir. Talmud Masehet Orayot 11/B’de Kohen Gadol ve Kohenler için bu ritüelin hep uygulandığını öğretir.  

Yağ tipik olarak insanları yüceltmek için mesh etmek için kullanıldığından TaNaH’ta ara sıra mesh etmek terimini kullandığın görülür. Burada yağ kullanılmadan sadece yüksek bir konuma atanmak anlamına gelir.

Günümüzde böyle bir uygulama yoktur. Gelecekte yine bu mesh yağı ile Bet Amikdaş ve burada görev yapanlar kutsanacaktır.

HAFTANIN SÖZÜ

“Özün bir parçasını tuttuğunuzda, aslında hepsini tutuyor olursunuz.” (Rabi İsrael Baal Şem Tov)