Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Şemot 1:1-6:1)

Yosef’in ölümüyle Bereşit kitabı bitmiştir. Tora'nın ikinci kitabı Şemot, Yaakov'un oğullarından oluşan ve "Bene-Yisrael" adını alan milletin bağımsızlığa kavuşmasını konu eder. Bu haftaki peraşamızın başında, Mısır hakimi Paro'nun, Bene-Yisrael'in gösterdiği nüfus patlamasından korkarak onları köleliğe zorlamasını okuruz. Ancak doğum oranı buna rağmen artınca, Paro Yahudi ebeleri çağırır ve doğan tüm erkekleri öldürmelerini emreder. Ebelerden biri olan ve bu emri uygulamayı reddeden Yoheved, bir süre sonra Moşe'yi doğurur ve gizli verdiği ilk emrin işe yaramadığını gören Paro'nun, doğan tüm erkek çocukların Nil Nehri'ne atılmasını gerektiren ikinci ve bu kez açık emrinden korumak için, Moşe'yi bir sepet içinde Nil sazlıkları arasına bırakır. Paro'nun kızı Moşe'yi bularak, onun büyük olasılıkla İbrani olduğunu anlamasına rağmen onu evlat edinir. Moşe'nin olayı başından itibaren seyretmekte olan ablası Miryam, kimsenin sütünü kabul etmeyen Moşe için, Paro'nun kızına bir sütanne teklif eder. Bu sütanne, Yoheved'den başkası değildir. Moşe böylece sarayda, kendi annesinin denetiminde büyür.
Yıllar sonra Moşe bir İbrani'yi dövmekte olan bir Mısırlı'yı öldürür. Bu olay sonucunda hayatı tehlikeye giren Moşe Midyan'a gider; burada, çobanlarla başı derde giren Tsipora'yı kurtarır ve onunla evlenerek Yitro'nun damadı olur. Yitro'nun çobanlığını yapan Moşe, sürüsüyle birlikte Horev (Sinay) Dağı'nın yanından geçerken, ateş içinde olmasına rağmen yanmayan bir çalılık fark eder. İlgisi uyanan Moşe yaklaşınca Tanrı kendisiyle iletişim kurarak, kendisine, kölelikten çıkaracağı Bene-Yisrael'i, atalarına vaat etmiş olduğu topraklara götürmesini emreder. Halkın kendisine inanmayacağından endişelenen Moşe kabul etmeyince Tanrı, inanırlığını sağlaması için ona üç tane mucize yapmasını söyler: Asası yılana dönüşecek, sağlıklı eli bir anda cüzamı andıran yaralarla dolacak, su kana çevrilecektir.

Moşe iyi bir konuşmacı olmadığını öne sürünce Tanrı, Aaron'un onun sözcülüğünü yapacağını söyler. Mısır'a dönen Moşe'yi Aaron karşılar; ikisi Paro'nun karşısına çıkarak Bene-Yisrael'i serbest bırakmasını talep ederler. Paro'nun buna cevabı, Bene-Yisrael üzerindeki baskıyı artırma şeklinde olur. Buna göre Bene-Yisrael'e artık hammadde verilmeyecek, ama üretimde günlük tuğla kotasına ulaşmaları yine de beklenecektir. Halk tüm ruhunu kaybetmiştir. Tanrı, duruma içerleyen Moşe'yi, Paro'nun sonunda Bene-Yisrael'i serbest bırakmak zorunda kalacağına ikna eder.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf

SANEDRİN KATINDA OTURABİLMEK

Moşe’ye ait özel olaylar: Şemot peraşasının en ilgi çekici bölümlerinden biri Moşe’nin sarayda bir prens gibi büyütüldükten sonra Bene Yisrael’in durumunu görmek için aralarına karıştığı zamanlarda başına gelenleri anlatır. Moşe kardeşlerinin sıkıntılarını görmek için aralarında bulunmaktadır ve bir İbrani’nin bir Mısırlı tarafından dövüldüğünü görür. Duruma müdahale eden Moşe Mısırlı’yı bertaraf eder. Ertesi gün iki İbrani’nin kavgasına tanık olan Moşe duruma yine müdahale edince tepki ile karşılaşır. “Mısırlı’yı öldürdüğün gibi beni de mi öldüreceksin” sorusu ile karşılaşan Moşe durumun bilindiğini anlar ve Mısır’dan kaçmak zorunda kalır. Midran ülkesine gelen Moşe burada Midyan dini lideri Yitro’nun kızlarına yardımcı olur. Kuyunun başında oturan Moşe sürülerine su vermek isteyen ama çobanlar tarafından engellenen Yitro’nun kızlarını kurtarır, sürüyü sular. Olanları öğrenen Yitro Moşe’yi birlikte yaşamaya davet eder ve kızı Tsipora ile evlendirir.

Gemara Masehet Sanedrin 104/A’da Yitro’nun Moşe’ye yapmış olduğu davetin karşılığının Yitro’nun nesline Lişkat Ha Gazit denilen yerde oturmalarının sağlanmasıyla ödendiği yazılıdır. Lişkat Ha Gazit dediğimiz yer en yüksek Rabinik yargı organı olan Sanedrin’in Bet Amikdaş’ta toplandığı oda olarak bilinir. Moşe gibi bir kişiyi evine davet ederek bir yaşam sunan Yitro’nun ödülü Sanedrin üyeliğine kadar yükselmiş bir nesle sahip olmaktır. Böyle bir davranışta bulunmak önemlidir. Ancak Yitro’nun Moşe’yi davet etmesi ile Sanedrin üyeliği arasında nasıl bir alaka olduğunu öğrenmeye çalışacağız.

Tora Moşe’nin yaşamının erken döneminde geçirdiklerini pek fazla paylaşmaz. Bu dönemde Moşe’nin hayatına ait üç olay Tora’da zikredilir. Bunlar Mısırlıyı bertaraf etmesi, iki İbrani arasındaki tartışmaya müdahil olduktan sonra Paro tarafından arandığını öğrendiğinde kaçması ve Midyan topraklarında Yitro’nun kızlarını kurtararak Tsipora ile evlenmesi. Tüm bu bölümlerin ortak noktası, sonuçları hakkında hiçbir endişe duymadan adalete bağlılıktır. Her üç olayda da Moşe, insanların başkalarına acı çektirmesine tanık olmaya dayanamaz ve yardım etmek için müdahale eder. Bu olaylar içinde en dikkat çekici olanı, mazlumlara yardım etmek için müdahale etmenin, evsiz bir kaçak olmanın, Mısır'dan tek başına ve yaşayacak bir yeri olmadan kaçmanın sonuçlarına katlandıktan sonra bile, yedi masum çobana yapılan adaletsizliği görünce Midyan’da kuyu başındaki adaletsizliğe müdahale etmesidir. Tora'nın bizi Moşe Rabenu ile tanıştırırken vurgulamaya çalıştığı nitelik, büyük bir kişisel bedele mal olsa bile, onun adalete ve gerçeğe olan sarsılmaz bağlılığıdır. Görünüşe göre bu, Bene Yisrael'in lideri olarak seçilmesine yol açan en önemli niteliktir.

Moşe’nin evliliği: Moşe’nin Yitro’nun ailesine mensup bir kızla evlenmesi tesadüf değildir. Bilgelerimiz, Yitro'nun ilk olarak Mısır'da yaşadığını ve burada Firavun'a danışman olarak hizmet ettiğini öğretir. Firavun, Bene Yisrael'e baskı yapma fikrini önerdiğinde, Yitro bu haksız planı protesto eder, görevinden alınır ​​ve Mısır'dan kaçmak zorunda kalır. Yitro, Midyan'da bir pagan rahibi olarak hizmet eder. Tek Tanrı kültürünün gerçeğine ulaştığı zaman paganizmi reddeder. Midyan halkının küçümseme ve düşmanlığına karşı Tek Tanrı inancına olan bağlılığını kaybetmez. Yitro Moşe gibi prensiplerinden ve ilkelerinden ayrılmamak uğruna oldukça büyük bir bedel ödemiştir. Bu nedenle Yitro, kızlarını nasıl kurtardığını duyduktan sonra Moşe'yi coşkuyla evine ve ailesine davet eder. Yitro, Moşe'nin, ne olursa olsun doğru olanı savunan bir kişi olduğunu görebilmiştir.

Yitro neslinin ödülü: Bu, Yitro'nun neden Sanedrin'de oturan nesille ödüllendirildiğini açıklar. Bir yargıcın gerektirdiği en önemli niteliklerden biri saf dürüstlük, tarafsızlık ve gerçeğe sarsılmaz bir bağlılıktır. Hâkim, her türlü önyargı ve yatkınlıktan ve kişisel çıkarlardan uzak kararlar vermelidir. Bu davranış, onların yüksek bir bedel ödemelerine neden olsa bile doğru olduğunu bildikleri şeyi yapan Moşe ve Yitro hakimlerin örnek alacakları kişilerin neler yaptıkları açıktır. Hakimlerden beklenen, gerçeğe ve ilkeye taviz vermeyen türden bir bağlılığı somutlaştırmalarıdır.

Yitro ve Moşe’den en uygunsuz zamanlarda bile büyük bedeller ödenmek zorunda kalınmasına karşın doğru yapmaya hazır olmayı ve ne olursa olsun dürüstlükten ayrılmamayı öğreniriz. İlkelerimize ve değerlerimize uymak bazen fedakarlık yapmayı gerektirir, ancak bunlar olması gerektiği gibi yaşamak adına kabul etmemiz gereken durumlardır.

Gerek Moşe ve gerekse Yitro uzun vadede eylemleri için büyük bir ödül hak ederler ve alırlar. Bu bize değerlerimizi koruma sürecinde yaptığımız fedakarlıkların aslında anlamsız olmadığını hak ettiğimiz yere gelmenin bu yoldan geçtiğini gösterir.

DİVRE TORA
Rav Selim Eskenazi

İçimizde saklı olan potansiyeli açığa çıkarmak

Günde 2 kere sabah ve akşam Tora’dan bir mitsva olan Keriat Şema duasında söylediğimiz gibi Mısır Çıkışı’nı hatırlamak Tora’nın emrettiği bir mitsvadır. Bu mitsvanın temeli Mısır’da köle olduğumuzu ve Akadoş Baruh U’nun bizi bu kölelikten çıkardığını hatırlamaktır. Mısır’da atalarımızın yaşadığı köleliği ne kadar derinlemesine anlayabilirsek, Akadoş Baruh U’nun bizi Mısır’dan çıkararak yaptığı iyiliği de o kadar takdir eder ve Akadoş Baruh U’ya müteşekkir olduğumuzu göstermenin simgesi olan mitsvaları korkuyla sevgiyle ve mutlulukla detaylı bir şekilde yerine getirebiliriz.

Masehet Sota 11b’de şöyle diyor:

“Vaymareru et hayeem baavoda kaşa”, “Yahudilerin Hayatlarını; zor işlerle acılaştırdılar”.

Mısırlılar, kadınların yaptıkları işleri erkeklere, erkeklerin yaptıkları işleri kadınlara verdiler. Raşi diyor ki bu pasukta “kaşa” yani” zor” kelimesi kullanıldı çünkü alışkın olmadıkları şekilde yaşamak zorunda kaldılar. Akadoş Baruh U’nun verdiği potansiyeli verimli bir şekilde kullanamamak...

Rambam şöyle öğretir:

Tora’da Paro’yla ilgili geçen tüm pasukların içinde “Paro” kelimesi yerine “yetser ara” kelimesini koyup, bu şekilde Bene Yisrael’in, Paro’yla yaptığı savaşta başarılı oldukları gibi, her Yahudi de yetser ara’yla yaptığı savaşta başarılı olabilir.

İnsanoğlunun bu dünyada bilmesi gereken en önemli şey  Ramhal’in Mesilat Yeşarim’in başında yazdığı gibi “Ma hovato şel aadam baolam aze”dir. Yani bu dünyadaki görevin nedir? Eğer bu dünyaya gönderildiysen demek ki senin yapabileceğin ve başka hiç kimsenin yapamayacağı bir görevle buradasın. Yoksa bu dünyada ne işin var?! Orduda herkesin bir görevi olduğu gibi, dünyadaki her Yahudi’nin de fiziksel dünyada yerine getirmesi gereken belli bir görevi vardır.   

Hanuka hikayesi müthiş bir enerjiyle başlarken, fazla dillendirmesek de çok güzel olmayan bir hüsranla sonlanır.

Am Yisrael’in kurtarıcısı Haşmonaim Ailesi, Koen olmalarına rağmen, Yeuda kabilesinden gelenlerin yürüttüğü kraliyet vazifesine soyunmuşlardır. Bunun sonucunda bu kadar büyük tsadikler olmalarına rağmen, Am Yisrael’i düşmanın elinden kurtarmalarına rağmen çok ciddi bir şekilde ceza almışlardır.

Gelmiş geçmiş en büyük peygamber Moşe Rabenu’nun aynı anda gelmiş geçmiş en alçakgönüllü insan olduğunu bilmekteyiz. Moşe Rabenu, alçakgönüllüğünün sınırlarını zorlamıştır.

İnsanın içindeki potansiyelin farkında olup bunu verimli kullanmaması, içinde kibir olduğuna bir işarettir.

İnsanın bu dünyadaki görevini bilmesi bu kadar basit bir şey değildir. Ancak sahip olduğu yetenekler doğrultusunda uzun yıllar boyunca çaba sarf ettikten sonra oluşturduğu hayat puzzle’ı sayesinde bahsi geçen görev netleşmeye başlayacaktır.

Her sabah ve akşam okuduğumuz Keriat Şema duasının içindeki Mısır Çıkışı’nı hatırlama mitsvasını yerine getirirken, “Akadoş Baruh U’nun bana verdiği potansiyeli nasıl maximize edeceğim” düşüncesinde olursak, O zaman Akadoş Baruh U da  hayat puzzlelarımızı oluşturmamız için bizlere yardım edecektir.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Teilim’in gece okunup okunmamasına ilişkin bir alaha

Sefarad geleneğinde güneş battıktan sonra Şabat ve bayram geceleri dışında Teilim okunmaz. Ancak vaktini boş şeylerle harcamaktansa Rabiler Teilim okunmasını önerirler.

AKLIMIZDAN GEÇENLER

Rav İsak Alaluf

Tora’da insanların kimliğiyle ilgili tutarlı bir model bulmaya çalışıyorum. Bazen çok küçük karakterler isimlendirilirken bazen çok önemli karakterler isimsiz bırakılır. Örneğin, Tora birkaç Firavun'dan bahseder - Avraam zamanında, Yosef zamanında ve Çıkış sırasında - ve tarih birçok farklı Firavun tanımlamış olsa da, bunlar asla "Firavun"dan başka bir şey olarak anılmaz. Ve bunlar tüm Tora’dakien önemli karakterler arasındadır.

Öte yandan, Tora, çok küçük görevleri insanları bazen soylarıyla birlikte adlandırır. Bir örnek, Tora’nın Mısır'da Firavun'a meydan okuyan ve erkek bebekleri hayatta tutan iki ebe olan Şifra ve Pua  olarak karşımıza çıkarlar. Onlar için isimlerimiz var ama onları emreden kral için neden yok?

Rabi David Rosenfeld buna şöyle bir cevap verir:

Çok güzel sorunuz için teşekkür ederim. Haklısınız, Tora sayfalarında yer alan figürlerin tanımlanmasında oldukça tutarsız görünmektedir. Sizin de belirttiğiniz gibi, bazen çok küçük karakterler tam olarak tanımlanırken, bazen en etkili olanlar yalnızca belirsiz bir şekilde tanımlanır veya tamamen anonim bırakılır.

Elbette bu fenomenin tek bir yanıtta tartışılamayacak kadar çok örneği var. Bu yüzden yapacağımız şey, konuyu çok geniş bir şekilde tartışmak ve birkaç etkileyici örnekle açıklamak.

Akılda tutulması gereken en önemli ilke, Tora’nın bir tarih kitabı olmadığıdır. Tarihsel ayrıntı veya bağlam sağlamak adına karakterleri asla tanımlamaz. Tersine, Tora'nın yegane niyeti bize Bene Yisrael’in öyküsünü öğretmektir. Bu temanın geliştirilmesiyle ilgili ayrıntılar anlatıya dahil edilirken, ne kadar önemli olursa olsun diğer tüm tarihsel bilgiler göz ardı edilir.

İkinci ilke, Yahudi düşüncesinde isimlerin önemidir. İsimler sadece bir kimlik, bir insanı diğerinden ayırmanın uygun bir yolu değildir. Bir kişinin özünü tanımlarlar. Tora bir kişiyi ismiyle tanımladığında, o kişinin özünün o anki bölümde ifade edildiğini söylemenin bir yoludur. Bir düzeyde, adının dahil edilmesi hikayeyle alakalı ve hikayeye daha derin bir anlam katar.

Birkaç anlamlı örnek bunu açıklamaya yardımcı olacaktır. Avraam, hizmetkarı Eliezer'i Yitshak’a bir eş bulması için gönderdiğinde, Eliezer kişisel büyüklüğüne rağmen bir kez bile adıyla anılmaz. O sadece “Avraam’ın kölesi”dir. Görünüşe göre adı önemsizdir. O görevinin gerektirdiği şekilde ve asla kendi bireyselliğini ifade etmeyen bir elçi gibi çalışır.

Daha da şaşırtıcı olanı, Şemot Kitabı'nın başlangıcı ve isimlerin çarpıcı bir şekilde tamamen yokluğudur. "Ve Levi Evi'nden bir adam gitti ve Levi'nin kızını aldı...". Ona, saklanmak zorunda kaldığı ve daha sonra Nil'de yüzen bir sepet içinde terk ettiği "iyi" bir bebek doğurur. İsimsiz kız kardeşi, kimliği belirsiz bir Firavun'un isimsiz kızı onu kurtarana kadar ona göz kulak olur.

Açıkça görülüyor ki Tanrı, Çıkış'ı hızlandıran ilk kişilerin isimlerini gizlemeyi amaçlar. Ve mesaj, İsrail'in Çıkış'ı büyük ve ünlü şahsiyetler, kahramanca başarılar sergileyen büyük insanlar yüzünden hak etmediğidir. Çıkış, en karanlık zamanlarda umutsuz zamanlarda evlenmeye ve aile kurmaya istekli ve gelecek nesli yetiştirmek için ellerinden gelenin en iyisini yapan Yahudiler tarafından tantana olmadan yapılan küçük inanç eylemleriyle gerçekleşmiştir.

Firavun söz konusu olduğunda, her Firavunun Mısır'ın her şeye gücü yeten hükümdarı olması büyük olasılıkla alakalıydı ve bu nedenle kraliyet unvanları neredeyse her zaman kullanılır. Ama onun bireyselliği hiçbir zaman sorun olmaz. Çünkü Tora, bireysel Firavunların destanlarına ve onların yönetici olarak başarılarına ve başarısızlıklarına tamamen kayıtsızdır, ancak toplumun gelişimindeki rollerine bağlıdır.

HAFTANIN SÖZÜ

Hasidizm'in tüm noktası, kişinin karakter özelliklerinin doğasını değiştirmesi gerektiğidir. (Liadi’li Rabi Schneur Zalman)