Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Bereşit47:28-50:26)

Mısır'da geçirdiği 17 yılın ardından, Yaakov günlerinin sona ermek üzere olduğunu hisseder ve Yosef'i çağırtır. Ona, kendisini Mearat Amahpela'ya, Adam ve Hava'nın, Avraam ve Sara'nın, Yitshak ve Rivka'nın gömüldüğü yere gömeceğine dair yemin ettirir.

Yaakov hastalanır ve Yosef, iki oğlu Menaşe ve Efrayim'i kendisine getirir. Yaakov, Efrayim ve Menaşe'yi kendi çocuklarının statüsüne yükseltir; bu şekilde Yosef'e, aslında Reuven'in sahip olması gereken çift payı - behorluk hakkını - vermiş olur. Yaakov'un görüşü yaşlılıktan dolayı zayıfladığı için Yosef, oğullarını ona yaklaştırır. Yaakov onları öper ve kucaklar. Yosef'i bile bir daha göreceğinden ümidi kesmişken, şimdi onun çocuklarına beraha vermektedir. Berahayı verirken, daha güçlü olan sağ elini Efrayim'in başına koyar. Zira ileride Erets-Yisrael'in fethi sırasında Bene-Yisrael'in başında olacak olan Yeoşua, Efrayim'in soyundan gelecektir.

Yaakov, diğer oğullarını da, kendilerine beraha vermek üzere çağırtır. Yaakov'un verdiği berahalar, her bir kabilenin kendine has karakter ve yeteneğini yansıtır; ayrıca her birinin, Tanrı'ya hizmet konusunda kendine has görevini belirler niteliktedir. Yaakov 147 yaşında dünyadan ayrılır. Büyük bir cenaze korteji Mısır'dan kalkıp, onu Hevron'daki Mearat Amahpela'ya götürür.

Yaakov'un ölümünden sonra Yosef'in kardeşleri, onun intikam alacağından endişe etmeye başlarlar. Ancak Yosef onları rahatlatır; ailelerinin geçimini bile kendisinin sağlayacağına dair söz verir. Yosef kalan yıllarını Mısır'da geçirir ve Efrayim'in büyük torunlarını bile görmeye hak kazanır. Ölümünden önce, kardeşlerine Tanrı'nın kendilerini Erets-Yisrael'e tekrar geri götüreceğini söyler ve onlara, o zaman kendi kemiklerini de birlikte götüreceklerine dair yemin ettirir. 110 yaşında ölen Yosef mumyalanır.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf

HESED VEEMET

Karşılıksız iyilik – Hesed ve emet: Kapalı hatta tamamen kapalı bir peraşa olan Vayhi’nin hemen başında Yaakov Yosef’e kesin bir talimat vererek Mısır ülkesinde gömülmek istemediğini belirtmektedir. Yosef bunu bir yemin ve söz olarak babasına verir. Nitekim Yaakov ölümünden sonra talimatı gereği Erets Yisrael’de Mearat Amahpela’ya atalar ile birlikte ebedi istirahatgahına konur.

Yaakov, Yosef'e kendisi için “hesed veemet” yapmasını ve isteğini yerine getirmesini emrini verir. Raşi, ölen bir kişi için, ölmeden önce ifade edilen dileklerini yerine getirmek suretiyle veya ona onur göstererek bir iyilik yaptığımızda, bunun "gerçek iyilik", içten ve samimi olarak kabul edildiğini, çünkü bunun herhangi bir ödül beklentisi olmadan yapıldığını açıklar. Yaşayan bir insana bir iyilik yapıldığında bunu “karşılıksız” olarak yaptığımıza kendimizi inandırsak bile bilinçaltında bir karşılık beklentisi her zaman olanaklıdır. Yararlananın bir gün minnettarlık borcunu ödemesini beklediğimizden, en soylu nezaket davranışına bile bir miktar kişisel çıkar eşlik eder. Ancak, bu iyiliğin karşılığını ödeyemeyen vefat etmiş bir kişiye karşı nezaket dolu bir davranış sergilediğimizde hesed veemet dediğimiz gerçek ve samimi bir iyilik yapmış oluruz; bu, herhangi bir art niyet olmaksızın, tamamen özgecildir.

Raşi tarafından yapılan bu açıklamaya karşı bazı sorular doğal olarak gündeme gelir. Hesed ve emet dediğimiz davranış şekli Tora’da daha önce de gündemdedir. Bu sefer iyilik yapılan kişi yaşamaktadır. Avraam kahyası Eliezer’den oğluna eş bulmasını isterken hesed veemet yapmasını istemektedir. Eliezer’in Yitshak’a eş bulmak için Betuel’in evine gidişi ve orada beklenen davranış şekli Tora’da “hesed veemet” olarak tanımlanır. Eliezer’den beklenen bu davranış “hesed veemet” ise Raşi açıklaması ile bir çelişki yaratmış demektir. Çünkü Avraam hayattadır. Oysa Raşi bu iyilik türünün vefat etmiş bir kişiye yapılan iyilik olduğunu peraşamızda paylaşmaktadır. Kaldı ki yaşayan bir insan için yapılan iyiliklerin kısmen samimiyet dışı olduğu doğru olabilir mi? Sözgelimi zengin bir insan bir tsedaka amacı ile yoksula maddi yardımda bulunduğunda bir karşılık bekleme durumu olabilir mi? Durumu biraz daha karışık hale getirdikten sonra şimdi Raşi’nin açıklamasını farklı bir bakışla irdelemek suretiyle sorularımızın yanıtlarını bulmaya çalışalım.

Raşi vefat eden kişilere yapılan iyiliği “hesed veemet” şeklinde değerlendirirken iyiliği yapanın ödül beklentisinin olmadığını değil iyilik yapılanın asıl ödül beklentisi olmadığını anlatmaya çalışır. Kişi bu dünyadan ayrılmanın eşiğinde olduğunda artık mitsva yapma ve bunun için ödül kazanma şansının sonuna geldiğinin farkındadır. Vilna Gaon’u ölüm döşeğinde iken acı bir şekilde ağlamaktadır. Çünkü artık gelecek dünyada ödül kazanacak durumda olmayacaktır. Mitsvalar ancak bu dünyada yaşarken uygulandığı zaman gelecek dünya için ödül kazanma söz konusu olabilir. Bununla birlikte, bir kişinin ruhunun yükselişi deneyimleyebilmesinin ve ölümden sonra bile sonraki dünyadan payını artırabilmesinin bir yolu vardır. Çocukları tarafından gerçekleştirilen mitsvalar ona bu ayrıcalığı sağlayacaktır. Ölen kişinin çocukları veya torunları, vefat edenden aldıkları eğitim ve ilham sonucu misvot yaptıklarında, vefat edenin ruhu yükselir. Artık Misvot yaparak ödül kazanma şansı olmasa da çocukları ve ilham verdikleri tarafından gerçekleştirilen Misvot aracılığıyla ruhu daha da yükselebilir.

Gelecek nesle düşen ödev: Gemara konu ile ilgili olarak “oğlu babasının ayaklarıdır” ifadesine yer verir. Kişi ebedi aleme göç ettikten sonra artık koşacak “ayakları” yoktur. İlerleyemez ruhani olarak kendini daha yukarılara taşıyamaz. Ancak bir çocuk, Misvot yaparak ölen ebeveyni yükseltme yeteneğine sahiptir. Ve böylece çocuk, ölen ebeveynin "bacağı" gibi davranır. Ebeveyni ileriye götüren ve kend başına ilerleme şansı artık kalmayan ruha bu şansı verecek olan neslinin gerçekleştireceği mitsvottur.

Şimdi Raşi’nin “hesed veemet” derken neyi kastettiğini daha iyi anlayabiliriz. Kişi bu dünyadan ayrılmaya hazırlanırken, ödül kazanma zamanının artık sona erdiğinin bilincindedir. Bu nedenle bir insana yapılabilecek en büyük iyilik, onun bize öğrettiği gibi Misvot yaparak öldükten sonra bile onun ruhunun yükselmesini temin etmektir. Yaakov oğluna “al na tikbereni beMitsrayim – beni lütfen Mısır’da defnetme” derken vefatından sonra ilerlemesini engellememesini de rica etmektedir. Yaakov Yosef’in kendi öğrettiği şekilde mitsvot yaparak yaşamaya devam etmesini istemektedir. Bu yaşam tarzı Yaakov’un vefatından sonra bile yükselmesine devam etmesini sağlayacaktır. Yaakov Mısır'da "gömülmek" istemez. Kendi çocukları tarafından gerçekleştirilen Misvot'un gücüyle fiziksel ölümünden sonra bile yaşamaya devam etmeyi arzular. Bir insana yapılabilecek en büyük iyiliklerden biri ebedi dünyada da yükselmesine devam etmesini sağlayabilmektir. Gerçek anlamda “hesed veemet” bu demektir.

Yaakov yaşıyor mu? “Vayhal Yaakov letsavot et banav vayeesof raglav el amita vayigva vayeasef el amav.” Bu cümle Yaakov’un oğullarına beraha verdikten ve talimatlarını ilettikten sonra ayaklarını yatağında birleştirdiğini ve kavmine katıldığını anlatır. Yaakov Avinu fiziksel anlamda ebedi dünyaya göç etmiştir. Gemara Masehet Taanir 5/B’de Yaakov Avinu’nun ölmediği Rabi Yitshak tarafından iddia edilir. Rabi Yitshak bunu Rabi Yohanan’ın ismi ile söyler. Bu iddiaya Rav Nahman tarafından bir muhalefet vardır. Muhalefetin sebebi de Yaakov’un ölümünden sonra onun için yapılan “esped” dediğimiz vefat edeni methetme ritüelinin boşuna mı yapıldığıdır. Rabi Yitshak buna Yirmiyau 30/10’da ye ralan bir cümle ile yanıt verir.  “Veata al tira avdi Yaakov neum Ad… veal tehat Yisrael ki ineni moşiaha merahok veet zaraha meerets şivyam veşav Yaakov veşakat veşaanan veen maharid.” Tanrı burada Yaakov’un korkmamasını Tanrı’nın uzakta olmalarına ve sürgünde bulunmalarına ragmen Yaakov neslini korumaya devam edeceği zamanı gelince de Yaakov’un huzur içinde olması gerektiği yere döneceğini ve rahatsız edenin olmayacağını müjdelemektedir. Bu pasuktan hareketle Rabi Yitshak nesli yaşamaya ve mitsvot yapmaya devam ettikçe Yaakov’un da yaşamaya devam edeceğini söyler.

Bu öğreti, anne babalara, çocuklarının eğitimi ve yetiştirilmesi için aldıkları kararlarla ilgili çok önemli bir ders vermektedir. Çocuklarımızın Tora eğitimine önem vermek, biz bu dünyadan ayrıldıktan çok sonra bile, sonsuza kadar kazanç sağlamaya devam edecek bir yatırımdır. Çocuklarımıza Tora ve Misvot'a uygun bir yaşam sürmeleri için ilham vererek, öğreterek ve yönlendirerek, hem bu dünyada hem de öbür dünyada sonsuz büyümemizi ve yükselmemizi sağlarız. Ölümsüzlüğün anahtarı, çocuklarımızı bizi sonsuza kadar yükselmemizi temin edecek şekilde yaşamaları için uygun şekilde eğitebilmektir.

DİVRE TORA
Rav  İzak Peres

Son Seneler

Baştaki trajedi dolu senelerinin aksine, Yaakov’un son seneleri huzur ve mutluluk içinde geçmiştir. Sonunda oğluna kavuşmuş, onun Mısır’daki en güçlü ikinci lider olduğuna tanık olmuştur. Bu durum, zorluklarla geçirdiği seneler boyunca şikayet etmediği için Tanrı’nın Yaakov’a bir armağanıdır.

Genellikle sadik insanların, ömürlerinin ilk başlarını zorluklar ve acılarla geçirdikten sonra son yıllarında mutlu olduklarını görmekteyiz. Bu durum Sarah için de geçerlidir. Sarah’ın son 37 senesi hayatının en mutlu zamanlarıdır. Çünkü bu, oğlu Yitshak’ı yetiştirdiği zaman dilimidir.

Son seneler, sadik insanların huzurla geçirdiği ödül zamanlarıdır. Oysa ki, kötü insanlar için bunun tam tersi geçerlidir. Genellikle hayatlarının ilk yıllarını geçici zevkler peşinde geçirirken, son yılları göstermiş oldukları bu tutumun bir cezası şeklinde acı içinde geçer.

Yaakov yaklaşmakta olan ölümüyle ilgili o kadar mutluydu ki oğullarını toplayarak onlara maşiah’ın geliş tarihini açıklamaya karar verdi. Fakat tam kehanet gücünü kullanmak üzereyken, bu güç elinden alındı. Neden Tanrı, Yaakov’un Maşiah’ın geliş tarihini söylemesini engellemiştir? Maşiah’ın tam olarak ne zaman geleceğini bilmek hayatlarını daha kolay bir hale getirmez miydi? Fakat Tanrı, bunun gerçekleşmesini istememiştir, o yüzden de Yahudiler’in iyi ya da kötüyü seçme özgürlüğünü ellerinden almıştır. Eğer Yaakov Maşiah’ın tam olarak ne zaman geleceğini söyleseydi, o zaman Yahudiler nasılsa Maşiah gelecek diye uygunsuz tavırlar sergileyebilirlerdi. İyi şeyler yaparak Maşiah’ın gelişini hızlandırmaları için Tanrı, Maşiah’ın geliş tarihini gizli bırakmıştır.

Yine de, Yaakov’tan yaklaşık 3000 sene sonra yaşayan Malbim Maşiah’ın ne zaman geleceğine dair tahminlerde bulunmaya çalışmıştır. Yaakov’a bile bu izin verilmezken, kendisinin neden böyle bir şey yaptığı sorulduğunda Malbim şöyle bir hikaye ile cevap vermiştir:

Bir baba ve oğlu, yaşadıkları kasabadan uzaktaki bir fuara gitmek üzere yola koyulurlar. Henüz yolun başındayken oğul ‘Ne zamana varacağız?’ diye sorar. Babası cevap vermez. Günler geçtikten sonra çocuk tekrar aynı soruyu sorar ve bu sefer babası tam olarak varacakları zamanı oğluna söyler.

‘Neden bu bilgiyi bana sana ilk sorduğumda vermedin?’ diye soran oğluna babası şu şekilde cevap verir: ‘Çünkü sen bana bu soruyu ilk sorduğunda daha yola yeni çıkmıştık ve varacağımız yere daha çok vardı. Fakat gideceğimiz yere yaklaştıkça sorduğun soru daha anlamlı bir hal aldı ve bir cevabı hak etti.’

Malbim şu şekilde açıklamaya devam etti: Yaakov, Maşiah’ın geleceği tarihi tahmin etmek istediğinde o tarihe daha çok vardı. Fakat şimdi çok yol kat ettiğimiz ve Maşiah dönemine yaklaştığımız için Maşiah’ın ne zaman geleceği sorusu artık uygundur ve bir cevabı hak etmektedir.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Sanal alışverişle ilgili bir kural

Sanal sitelerden yaptığımız alışveriş sonucunda gelen malın bize uygun olmadığını gördüğümüzde onu iade ederiz. Şirket de buna mukabil paramızı iade eder. Şirket eğer kargo masrafı nedeniyle iade istemeden paramızı geri verirse o malı kullanıp kullanamamanın kuralı şöyledir. Eğer o mala hiç ihtiyacımız yoksa öylesine evde kalmaya devam edecekse bunu kullanmakta bir sakınca yoktur. Ancak o mal istediğimiz gibi olmamasına rağmen yine de ihtiyacımız çerçevesinde bunu kullanacak olursak “çalmak” ile ilgili yasaklar ihlal edilmiş olur.

AKLIMIZDAN GEÇENLER
Rav İsak Alaluf

Yeteneklerimiz arkadaşlarımız her zaman soru konusu olarak karşımıza çıkar. Gelin böyle bir soruya bakalım ve Rabi’nin verdiği cevaba odaklanalım: “Bütün arkadaşlarım yetenekli ve zeki görünüyor. Ben ise biraz daha ortalarda geziyorum. Gerçekten çok uğraşıyorum ama bir türlü mükemmellik seviyesine ulaşamıyorum. Geleceğim hakkında endişelenmeme neden oluyor. Ne yapmalıyım?”

Rabi’miz Talmud’dan bir örnek vererek cevabına başlar: Talmud şöyle der: "Herkes Moşe kadar büyük olmakla sorumludur." Ancak sonra Tora Devarim kitabında "hiç kimse Moşe kadar büyük olmayacak!"  demektedir. Hiç kimse Moşe kadar büyük olamayacaksa, bizden nasıl Moşe kadar büyük olmamız beklenebilir?!

Cevap şu ki, Moşe kendi kişisel potansiyelini gerçekleştirdiği gibi, bizim de kendi potansiyelimizi gerçekleştirmemiz bekleniyor. Her birimiz benzersiz bir dizi yetenek ve araçla doğarız. Kimimiz zengin, kimimiz fakiriz. Bazıları uzun, bazıları kısa. Bir kişi şarkı söyleyebilir, bir başkası yazabilir. Ama bu nitelikler sizin büyüklüğünüzü belirleyen şeyler değildir. Daha ziyade, özel durumlarınızla nasıl başa çıktığınızdır.

100 metrelik bir koşuda yarışan iki kişi düşünün. Biri 9,3 saniyelik bir dünya rekoru koşuyor. Diğeri bitiş çizgisini 30 saniyede geçiyor.

Başarı kimin diyeceksiniz? Tabii ki rekor kıran!

Şimdi size 30 saniye çalışan kişinin çocukken çocuk felci geçirdiğini, 14 yaşına kadar yürüyemediğini ve sonunda o mesafeyi kat edebilene kadar yıllarca acı verici, meşakkatli egzersizler yaptığını söylesem ne dersiniz? ?

Başka bir kişinin uğraşmak zorunda olduğu koşulları asla bilemeyiz; doğal olarak sakin mi yoksa öfkesini kontrol etmek için mücadele etmek zorunda mı kaldığını göremeyiz. Büyük bir zeka ile doğup doğmadığı veya öğrenme güçlüğünün üstesinden gelmek zorunda kalıp kalmadığı, kendisine her şeyin en iyisi verilip verilmediği, yoksa birçok engeli aşmak zorunda kalıp kalmadığını bilmek mümkün değildir.

Bu yüzden Yahudilik şöyle der: Merdivenin neresinde olduğunuz değil, kaç basamak tırmandığınız önemlidir.

Bu ebeveynler ve öğretmenler için çok önemli bir kavramdır. Şunu soralım: Bir çocuğun karnesinde hangisi daha önemlidir: "Başarı" mı yoksa "çaba" mı?

Cevap çabadır. "Başarı" için notlara ihtiyaç duymamızın nedeni, basitçe, çocuğun ne kadar konuyu kavradığına dair nesnel bir ölçüye sahip olmaktır. Ancak nihai anlamda, gerçekten önemli olan tek şey çabadır.

Hikaye, ölüm döşeğinde ağlayarak yatan büyük Hasidik ustası Zuşa’dan söz eder.  Öğrencileri ona, "Rebbe, neden bu kadar üzgünsün? Yaptığın onca mitsva ve iyi amellerden sonra, kesinlikle cennette büyük bir mükâfat alacaksın!"

Rabi Zuşa "korkarım!" der "Çünkü ebediyete gittiğimde, Tanrı'nın bana 'Neden Moşe olamadın veya "neden Kral David gibi değildin" diye sormayacak.  Ama korkarım ki Tanrı Neden Zuşa gibi olamadın diye sorduğunda ne diyeceğimi bilmiyorum” der

Bu nedenle, sorunuza yanıt olarak, "Hiç kimse Moşe kadar büyük olmayacak" şeklindeki Talmud ifadesi, kimsenin bir daha aynı potansiyele sahip olmayacağı anlamına gelir. Ancak sahip olduklarınızı maksimize edebiliriz. Hayat, kendinizden başka kimseye karşı bir rekabet değildir. Tanrı hepimize kendiniz olabilmeniz için güç ve netlik versin amen.

HAFTANIN SÖZÜ

Oğlu babasının ayaklarıdır. (Gemara)