Nadav ve Aviu'nun ölümünden sonra, Tanrı, "kutsal"a izinsiz giriş konusunda uyarır:

Peraşa Özeti (Vayikra 16:1-18:30)

[www.chabad.org]

Nadav ve Aviu'nun ölümünden sonra, Tanrı, "kutsal"a izinsiz giriş konusunda uyarır: Sadece bir kişi, Koen Gadol, yılda ancak bir kez, Yom Kipur'da, Mişkan'ın en içteki odasına girebilecektir. Yom Kipur ibadetinin bir diğer özelliği, iki keçiden hangisinin Tanrı'ya korban edileceği ve hangisinin Yisrael'in günahlarının affını sağlamak üzere çöle gönderileceğini belirlemek için kura çekilmesidir.

Ahare Mot peraşası ayrıca, Kutsal Mişkan dışındaki yerlerde korban yapılmaması konusunda uyarır, kanın yenilip içilmesini yasaklar, ensesti ve sapıkça cinsel ilişkileri yasaklayan kanunların ayrıntılarını verir.

DEVAR TORA

[Rabi Moşe Perets Gilden]

Neden O Gece İki Kez Bandırırız?

Hamursuz deneyimi sadece 3320 yıl önceki kurtuluşumuzu tekrar yaşama fırsatı değildir; bu aynı zamanda, Maşiah'ın gelmesi, sürgünün sona erip tüm Yahudiler'in Erets-Yisrael'e dönmeleri ve Yeruşalayim'de Bet-Amikdaş'ın tekrar inşa edilmesi ile gerçekleşecek olan Son Kurtuluş'a yönelik özlemimizi tekrar uyandırdığımız bir deneyimdir, Birçok Pesah bayramı gelip geçmiş olmasına rağmen, kurtuluş henüz gerçekleşmemiştir. Hahamlarımız, Pesah'ın ilk gecesi ile her iki Bet-Amikdaş'ın yıkılışının ve daha birçok trajik olayın anıldığı Tişa Beav'ın, aynı yıl içinde haftanın aynı gününe rastladığına dikkati çekerler. Örneğin bu yıl Pesah'ın ilk günü Pazar'dır ve aynı şekilde, Tişa Beav da yine Pazar gününe rastlayacaktır.

Bu gözlemin amacı nedir? Hahamlarımız bizim bayram neşemizi bozmaya ve bizler umutla ileriye bakmaya çalışırken, bizi ümitsizliğe boğmaya mı çalışmaktadırlar? Ya da bu gözlemde Yahudiler'in en büyük özlemlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olacak ve bizim göremediğimiz daha derin bir anlayış mı vardır?

Hafets Hayim kötü konuşma (Laşon Ara) yasağına dair kanunları içeren klasik çalışmasında, II. Bet-Amikdaş'ın yıkılışının bu tipteki yasak konuşmalar ve bunun neticesinde, insanların birbirlerine besledikleri sebepsiz nefret nedeniyle meydana geldiği üzerinde durur. Bu, bizim sürgünümüze neden olan günah olduğu için, kurtuluşumuzu gerçekleştirmek için bu günah tersine dönmelidir. Bu nedenle, kendimizi güçlendirmemiz, dedikodudan kaçınmamız ve milletimizin içinde barış sağlamamız gerekir. Kurtuluşu ümit etmek ve onun için yalvarmak yeterli değildir. Sürgüne neden olan günahları yok etmek en önemli adımdır.

Seder gecesinde iki "bandırma" vardır. Karpas adı verilen kereviz yaprağını tuzlu suya ya da Kaşer LePesah sirkeye bandırmak ve acı otları tatlı harosete batırmak. Ben İş Hay'a göre, iki kez bandırırız, çünkü Mısır sürgünü "bandırma" nedeniyle başlamıştır. Yosef'in paltosu, öldürüldüğü görünümünü vermek için, keçi kanına bandırılmıştı. Ve Mısır'dan kurtuluş da "bandırma" ile başlamıştır. Tanrı, bir demet zufa otunu, kesilen Pesah korbanının kanına bandırıp kapıların tüm sövelerine sürülmesini emretmiş, Mısır Behorlarının öldüğü gece de bu işareti taşıyan evleri pas geçerek içindekilere zarar gelmesine izin vermemiştir. Bu iki bandırma bize sürgünün, Yosef'in erkek kardeşleri hakkında babasına olumsuz raporla getirerek Laşon Ara hatasına düşmüş, kardeşlerinde bu nedenle ona karşı nefret beslemiş olması nedeniyle başladığını anımsatır. Ayrıca bir millet olarak, birliğimizi ifade etmek ve alçak gönüllülüğü uygulamak üzere, kurtuluşu elde etmek için bu zufa otu demetini almamız emredilmiştir. Halkı yasak konuşmanın ve sebepsiz nefretin tuzağından ancak bu uygulamalar kurtarabilirdi.

Rabi Matityau Salomon şöyle bir sonuca ulaşır: Hahamlarımız Pesah ile Tişa Beav'ın arasındaki bağı ön plana çıkarmışlardır; çünkü Pesah'ta yakardığımız ve elde etmeye çalıştığımız kurtuluş, doğrudan Av ayının 9. günü, yani Tişa Beav'da Bet-Amikdaş'ın yıkılışına yol açan günahları ortadan kaldırmamıza doğrudan bağlıdır. Bu nedenle, Hahamlarımız Seder gecesinde bize bunu anımsatmak için çeşitli sembolik uygulamalara yer vermişlerdir. Kereviz yaprağını tuzlu suya ve daha sonra marulu tatlı harosete batırdığımız zaman, ilk önce bizi sürgüne neyin sürüklediğini, kötü durumumuzu tatlılaştırmak ve bizi sürgünden çıkarmak için ne yapmamız gerektiğini anımsamalıyız. Kurtuluş için yakarışımız, Bet-Amikdaş'ın yıkılışına ve şimdiki sürgüne neden olan günahları yok etmek için harcayacağımız çaba ile tamamlanmalıdır.

Yakarışımızın ve bağlılığımızın karşılığında, Maşiah'ın günümüzde ve hızla gelişi ile kurtulmamız nasip olsun. Amen.

DEVAR TORA

[Rabi Eli Mansour - www.dailyhalacha.com]

Ahare Mot peraşasında Koen Gadol'un giysileri hakkında bilgi alırız. Ve Tora bize Yom Kipur'da Koen Gadol'un görevini anlatır. Alaha'ya göre, Yom Kipur'da Koen Gadol, Bet-Amikdaş'ın ve aslında dünyanın en kutsal yeri olan Kodeş Akodaşim'in (Kutsalların Kutsalı) içinde gerçekleştirdiği tütsü işlemi sırasında, altın işlemeli giysilerini değil, beyaz keten giysilerini giyerdi. Altın giysilerden kaçınılırdı, Yahudilerin altınla işlemiş oldukları Altın Buzağı günahı nedeniyle altın, Yom Kipur'da güçlü bir avukat olmaktan çok uzaktır. Talmud bize bir savcının bir avukat haline gelemeyeceği konusunda meşhur bir kural öğretir. Bu nedenle, Koen Gadol Altın Buzağı günahının olumsuzluğunun bu günün kutsiyetini etkilemesine meydan vermemek için beyaz giysiler giyerdi.

Ancak Oznayim LaTora adında bir eser bu uygulamanın sadece Koen Gadol Kodeş Akodaşim'in içindeyken yapıldığına, öte yandan günün diğer işlemlerinde Koen Gadol'un altın işlemeli giysilerini yine de giydiğine dikkati çeker. Bu da bir soruyu beraberinde getirmektedir: Amaç Yom Kipur'da Altın Buzağı günahını hatırlatıcı bir şey olmaması ise, bu neden sadece Kodeş Akodaşim'deki işlemle sınırlıdır? Kodeş Akodaşim'in içinde olsun veya olmasın, altın giysilerini giymekten bütün gün boyunca kaçınması gerekmez miydi?

Oznayim LaTora buradan yola çıkarak çok önemli bir ders öğretir. Koen Gadol Kodeş Akodaşim'in içinde olduğu zaman Tanrı ile bir bakıma "baş başadır". Orada ettiği duada Yahudilerin iyi özelliklerinden ve Yahudilerden övgü ile söz eder. Ne olumsuz nitelikler sıralar, ne de Kodeş Akodaşim'in içinde iken Yahudilerin aleyhine konuşur. Örneğin, Koen Gadol Tanrı'dan Yahudileri affetmesini isterken, onların hareketlerini haklı çıkarmaya çalışır. Koen Gadol onlar için mazeretler bulur, onların ne yaptıklarını bilmediklerini söyler veya etrafta birçok zorlu sınav olduğunu ve günah işlemelerinin onların suçu olmadığını söyler. Burada bir liderin Tanrı karşısında iken görevinin ne olduğunu öğreniyoruz. Koen Gadol'un Kodeş Akodaşim'in içindeyken görevi gibi olmalıdır. Bir lider insanları Tanrı karşısında iken kötülememelidir. Daha ziyade, Koen Gadol'un Kodeş Akodaşim'in içindeyken yaptığı gibi, onlar hakkında iyi şeyler söylemelidir.

Ancak Koen Gadol Kodeş Akodaşim'den çıkıp, halkın karşısına geldiği zaman, onları teskin edip, hepsinin kusursuz birer tsadik olduğunu ve her şeyin yolunda olduğunu söyleyemez! Koen Gadol insanların günahlarını onların karşısında örtbas edemez. İnsanların yaşadıkları sorunlara gözlerini kapatamaz. Aksine, halkı uyarmak, azarlamak, kusurlarına dikkat çekmek zorundadır. Bir lider olarak görevi budur. Bu nedenle, Kodeş Akodaşim'in dışına çıktığı zaman, insanlara "özellikle" Altın Buzağı günahını hatırlatmak ve pişman olmalarını sağlamak için altın giysilerini giyerdi.

Oznayim LaTora'ya göre bu cevap, kalkıp insanlarını azarlayan bir lider hakkında edinilen çok yanlış bir düşüncenin cevabıdır. Bazen insanlar, liderin neden halka yanlışlarını söylediğini, neden sadece olumsuzlukları görüp onlara dikkat çektiğini sorarlar. Buradaki ders şudur: Lider ya da Rabi halkın karşısına çıkıp ateş ve kükürt saçan sert konuşmalar yapıyorsa, bunun ardından özel olarak Tanrı'nın karşısına geçip halk için dua ettiğinde Tanrı'dan halkı affetmesini ister ve bu kez, onlar hakkında yalnız iyi şeyler söyler. O'na insanların ne yaptıklarını bilmediklerini ve hataya düşmelerinin onların suçu olmadığını söyler.

Şüphesiz bir lider bu azarlamayı tatlı bir dille, doğru bir incelikle ve düzgün bir şekilde yapmalıdır. Sorumlu bir liderin sadece gözlerini kapatıp insanların Tora konusunda günah işlemelerine izin vermesi diye bir kavram söz konusu olamaz. Lider Tanrı'nın karşısında sadece iyi şeylerden övgü ile söz eder; ama aynı lider insanları gerekirse karşısına alarak azarlamayı bilmeli, onları eğitmeyi ve geliştirmeyi en önemli hedefi haline getirmelidir. Dolayısıyla, Kodeş Akodaşim'in içinde Tanrı'nın karşısında beyaz giysiler giyen Koen Gadol ile insanların karşısında dışarıda altın giysiler giyen Koen Gadol arasında fark vardır.

MİTSVA / UYGULAMA / MAase

[Rabi Şemuel Holstein - www.komemiut.org]

Mitsva: Pesah'ın ilk gecesi matsa yemek Tora'nın "yap" şeklindeki bir mitsvasıdır. Pasukta söylendiği gibi: "Geceleyin matsa yemelisiniz" (Şemot 12:18).

Uygulama: Seder gecesi genel olarak Matsot Şemurot adı verilen matsalar yemeye özen gösterilmelidir. Bu matsaların özelliği, üretiminde kullanılan unun elde edildiği buğdayların, tarladan toplandığı andan itibaren suyla temasa karşı titizlikle korunmuş olmasıdır. Mitsvaların uygulanması konusunda titiz olan kişiler bayramın tümü boyunca bu tip matsaları yemeye özen gösterirler. Buna karşılık bir yerde Matsot Şemurot bulma imkânı yoksa Seder'de yakın denetim altında üretilmiş normal matsa kullanılabilir.

Pesah'ta matsa yeme yükümlülüğü sadece Seder gecesiyle sınırlıdır. Erets-Yisrael'de bu ilk gece iken, Diaspora'da ilk iki gecedir. Buna göre Seder gecesinde belirli bir asgari miktarın üstünde matsa yemek Tora'nın emridir. Pesah'ın diğer günlerinde ise matsa yemek bir yükümlülük değildir [ama elbette bayramın sekiz günü boyunca hamets olan herhangi bir şeyi yemek ve iyelik altında bulundurmak yasaktır]. Buna karşılık, bazı otoritelere göre diğer günlerde de matsa yiyen bir kişi mitsva yapmış olur. Seder gecesinde matsa yeme yükümlülüğü sadece erkekler değil, kadınlar için de aynı şekilde geçerlidir. Bu nedenle en az Kazayit (yaklaşık bir bütün makine işi matsa) yemeye onlar da özen göstermelidirler.

Seder gecesinde matsayı iştahla yemek için, Hahamlarımız Pesah arifesinde matsa yemeyi yasaklamışlardır. Bazı cemaatler Nisan ayının başından, bazıları ise Purim'den itibaren matsa yemezler. Ama bunlar geleneksel uygulamalardır ve kanunun gerektirmesi, sadece Pesah arifesinde sabah gün doğduktan sonra matsa yememek şeklindedir.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Seder Programı

Burada Seder'e dair bazı kuralları veriyoruz. Bunların başlıca kurallar olduğu ve bunun ötesinde başka birçok kuralın olduğu unutulmamalı ve hazırlık buna göre yapılmalıdır.

1.      Pesah gecesi sinagogdan çıktıktan sonra, bütün aile masanın çevresinde toplanır ve Seder'e şu şekilde başlanır:

Kadeş: Masadaki herkesin bardağı tamamen şarapla doldurulur. Yalnız Baal Abayit (Ev sahibi; Seder'i yöneten), kendi bardağını doldurmaz. Onun bardağını bir başkası doldurur. Kiduş "Moadim - Bayramlar" veya Agada kitaplarının başında bulunduğu şekliyle söylenir. Pesah'ın her iki akşamı da Kiduş'tan sonra  Şeeheyanu berahası söylenir. Kiduş söylendikten sonra herkes, bardağının en az üçte birini (Reviit  ölçüsü [86gr.] kadar miktarı) oturup sol tarafa yaslanarak içer.

2.      Herkes kendi şarap bardağını içtikten hemen sonra Urhats'a geçilir.

    Urhats: El yıkamak için su getirilir. Eller yıkandıktan sonra iyice kurulanır; ancak beraha söylenmez. Kurala göre bir sıvının içine bir yeşillik bandırılacağı zaman eller yıkanmalıdır. Ve şimdi, kereviz yaprağı tuzlu suya veya sirkeye (Kaşer Lepesah) bandırılacaktır.

3.      Eller yıkanıp kurulandıktan sonra Karpas'a geçilir.

    Karpas: Kereviz yaprakları, masanın etrafındakilere dağıtılır. Bunlar tuzlu suya bandırılır ve yenmeden önce şu beraha söylenir:  "Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Bore Peri Aadama"

4.      Kereviz yaprağı yendikten hemen sonra Yahats'a geçilir.

     Yahats: Üç tam Matsa alınır (En iyisi, masada bulunan her iki-üç kişilik grubun üçer Matsa almalarıdır. Zira 3 tek Matsa tüm aileye yetişmeyebilir ve [gerekli miktar olan Kazayit {27gr.} yenemeyeceğinden] Hova'dan çıkılmaz). Ardından, ortadaki Matsa ikiye bölünür, yarımlardan biri, iki tam Matsa'nın arasına yerleştirilir. Diğer yarım ise, bir bez ya da havlunun içine konur. Bu parça Afikoman için gerekecektir. (Bu parça, "Birkat Amazon - Yemek Sonrası Beraha" söylenmeden hemen önce yenir).

5.      Yahats tamamlandıktan sonra Magid'e geçilir.

     Magid: Masada bulunan herkes şarap bardaklarını doldurur; ancak içmez. Bunun ardından "A Lahma Anya" sözleriyle ile Agada'ya başlanır.

6.      Agada, ister İbranice, ister iyi bilinen herhangi bir dilde olsun, kelimesi kelimesine okunmalıdır. Sadece İbranice okunursa [sözlerin anlamı bilinmiyorsa bile] Hova'dan çıkılır. Ancak en iyisi, İbranice'nin ardından, ayrıca ev halkının anlayacağı bir dilde de çeviri yapılmasıdır. Agada, gülüşler ve alaylarla değil, bir kutsiyet ve neşe havasında okunmalıdır.

7.      Agada okunuşu sırasında, Elu Eser Makot Şeevi... [On Bela] bölümüne gelindiğinde, masaya su dolu bir sürahi ve bir leğen getirilir. Baal Abayit, Dam, Tsefardea... sözlerini okurken, elindeki şarap bardağından leğenin içine [her ceza için bir kez olmak üzere] 10 damla döker ve sonra, sürahiyle geitirlen suyla ellerini yıkar (Masa etrafındakilerin, Baal Abayit bardağındaki şarabı leğene dökerken o yöne bakmamaları adettir).

8.      Pesah Şeayu Avotenu Ohelim... bölümüne gelindiğinde, masada duran ve "Korban" adı verilen yanık et parçasına uzaktan bakılır (yalnızca o yöne bakılır; ama ele alınmaz).

9.      Matsa Zu Şeanu Ohelim... bölümüne gelindiğinde, Matsa biri tarafından ele alınarak masadakilere gösterilir (ve ardından yerine konur).

10.  Maror Ze Şeanu Ohelim... bölümüne gelindiğinde, bir marul yaprağı alınır veya marul bütün olarak masadakilere gösterilir ve sonra yerine konur.

11.  Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Aşer Gealanu, Vegaal Et Avotenu Mimitsrayim... berahasına gelindiğinde, herkes şarap bardağını eline alır ve ayağa kalkarak Baruh Ata AD... Gaal Yisrael berahasına kadar söyler. Bitince oturulur ve bardaktaki şarap sol tarafa yaslanarak içilir. 

12.  Şarap içildikten sonra Rohtsa'ya geçilir.

     Rohtsa: El yıkamak için su getirilir; Netilat Yadayim yapılır ve hemen Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav, Vetsivanu Al Netilat Yadayim berahası söylenir.

13.  Konuşmadan Motsi Matsa'ya geçilir.

     Motsİ Matsa: Üç Matsa'dan üstteki tam ve ortadaki bir yarım alınır ve berahaların ardından her ikisinden Kazayit [27gr.] kadar parçalar, Amotsi olarak dağıtılır ve yenir. Berahalar şöyledir:

a.      Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Amotsi Lehem Min Aarets.

b.      Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav, Vetsivanu Al Ahilat Matsa.

     Matsa parçaları sola yaslanarak yenir.

14.  Amotsi'den sonra Maror'a geçilir.

     Maror: Masadakilere bir veya iki tane marul yaprağı verilir [Toplamda Kazayit kadar marul yenmelidir]. Bu yapraklar, reçel şekline getirilen siyah üzümden yapılmış Haroset'e bandırılır. Yenmeden önce şu beraha söylenir: Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav, Vetsivanu Al Ahilat Maror.

15.  Marul yendikten sonra Koreh için hazırlanılır.

     Koreh: Ladino'da "Bokado - Lokma" olarak bilinir. Alttaki tam Matsa alınır, bir iki marul yaprağı ile birlikte Haroset'e bandırılır. Herkes hazır olduğu zaman şu cümle söylenir: Zeher LaMikdaş Keİlel Azaken, Şeaya Korehan Veohelan Bevat Ahat; Pesah Matsa Umaror; Lekayem Ma Şeneemar; ‘Al Matsot Umrorim Yoheluu'. Ardından, sol tarafa yaslanılarak ve (yenilenin boğaza kaçmaması için) konuşmadan yenir.

16.  Koreh'in yenmesi bittiği zaman Şulhan Oreh'e geçilir.

     Şulhan Oreh: Masa hazırlanır ve yemeğe oturulur. İstendiği takdirde masada şarap veya başka bir içki içebilir (elbette arpadan yapılan ve dolayısıyla Hamets olan bira içilemez).

17.  Yemek bittikten sonra Birkat Amazon'dan önce Tsafun'a geçilir.

     Tsafun: Yahats (Madde 4) bölümünde saklanan yarım Matsa alınır ve herkese [en az Kazayit kadar] birer parça dağıtıldıktan sonra şu cümle söylenir: Zeher Lekorban Pesah Afikoman, Aneehal Al Asova. Ardından sola yaslanılarak yenir.

18.  Mayim Aharonim için su getirilir. Eller biraz suyla yıkandıktan sonra Bareh'e geçilir.

     Bareh: Şarap bardakları doldurulur ve yemek sonrası beraha (Birkat Amazon) birlikte söylenir. beraha bitince, herkes şarap bardağını eline alır ve şunlar söylenir: Kos Yeşuot Esa Uvşem AD... Ekra; Savri Maranan; Baruh Ata AD... E-loenu Meleh Aolam, Bore Peri Agefen. Bunun ardından herkes sola yaslanarak bardağındaki şarabı içer.

19.  Şarap bitirildikten sonra Alel Nirtsa'ya geçilir.

     Alel Nirtsa: Şarap bardakları yeniden doldurulur ve Şefoh bölümü okunmaya başlanır. Agada'nın bu bölümü tamamen Tanrı'ya övgülerle dolu olduğu için, büyük bir sükunetle söylenmelidir.

20.  Şefoh bitince, son beraha olan Meleh Meulal Batişbahot; Amen'e gelindiğinde, bardaklardaki şarap içilir ve arkasından Al Agefen Veal Peri Agefen berahası söylenir (Seder'in gerektirdiği miktarda [86gr.] şarap alacak bir bardağın dörtte üçü içildiğinde, ardından bu beraha söylenmelidir).

21.  Bu berahadan sonra, ne yemek yenebilir, ne de bir içki içilebilir. Sadece su içilebilir. Bazı otoritelere göre kahve de içilebilir. 

22.  Ve bitirmek için: Had Gadya (Kavretiko), Ehad Mi Yodea (Ken Supientes) ve Şir Aşirim şarkı ve şiirlerini okumak güzel bir gelenektir.

Haftanın Sözü

[Rabi Elazar ben Arah - Mehilta DeRabi Şimon bar Yohay]

Tanrı Kendisi'ni yanan bir çalılıkta açığa çıkarmıştır. Amacı şunu öğretmektir: En yüce şeyler en alçak görünen yerlerde bulunabilir.