Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Bereşit 25:19-28:9)

Yitshak, Rivka ile evlenir. Çocuksuz geçen 20 yıldan sonra duaları cevap bulur ve Rivka hamile kalır. "Çocuklar karnında itiştikleri" için zor bir hamilelik geçirir. Tanrı, ona "rahminde iki ulus var" der, "büyük olan, küçüğüne hizmet edecek". İlk önce Esav doğar; arkasından, onun topuğunu tutar halde çıkan Yaakov gelir. Esav büyür ve "usta bir avcı, bir kır adamı" olur; Yaakov ise "çadırlarda oturan basit biridir"; kendisini eğitime adamıştır. Yitshak, Esav'ı, Rivka ise Yaakov'u daha çok sever. Bir gün, avdan yorgun ve aç olarak dönen Esav Behorluk hakkını (ilk doğan erkek çocuk olarak sahip olduğu hakları) Yaakov'a bir tabak kırmızı mercimek yemeği karşılığında satar.

Kenaan toprakları bir kez daha kıtlığa teslim olur. Yitshak Mısır'a gitmeyi düşünür; ancak Tanrı kendisine, korban edilmek üzere bağlandıktan sonra erişmiş olduğu kutsiyet düzeyinin, Kutsal Topraklar'dan dışarı çıkmasına engel olduğunu bildirince vazgeçer ve Gerar'da Pelişti milletiyle yaşamaya başlar. Bir süre sonra Peliştiler, fazlasıyla zengin hale gelmiş olan Yitshak'a karşı kıskançlık beslemeye başlayınca Kral Avimeleh kendisinden Gerar'ı terk etmesini ister.

Esav, iki Hiti kadınla evlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav'ı mübarek kılmak istediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin hazırlanması için avlanmaya gittiği sırada Rivka Yaakov'a Esav'ın kıyafetlerini giydirir, daha kıllı olan ağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları ile örter, benzer bir yemek hazırlar ve Yaakov'u babasına gönderir. Yaakov babasından "göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı" hakkında bir bereket duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğe sahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca ortaya çıktığı zaman, Yitshak'ın ağlayan oğluna verebileceği tek şey, onun kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav'ın üzerindeki üstünlüğünü kaybedecektir.
Yaakov, Esav'ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan'ın ailesinden kendisine bir eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael'in kızı Mahalat.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf
DERİNLERDE GİZLENEN KIVILCIM

Esav’ı sevmek: Toledot peraşasının en önemli cümlelerinden biri Yitshak Avinu’nun oğlu Esav’a olan sevgisinin ifade edildiği cümledir. “Veyeeav Yitshak et Esav ki tsayid befiv – Yitshak Esav’ı severdi zira avı ağzındaydı.” Burada avının ağzında olması ifadesini Raşi iki şekilde açıklamaya çalışır. Esav avladığı hayvanlar sayesinde Yitshak’a yiyecek (et) getirmekteydi. Bir başka açıklamaya göre ise Esav ağzı ile Yitshak’ın sevgisini avlamıştı. Gerçekten de Esav babasına alahik birçok soru yönelterek alaha konusunda uygun yaşadığını göstermeye çalışmaktadır. Bu soruların birçoğu anlamsızdır. Ancak birçok bilgeye göre Yitshak’ın Esav’a olan büyük sevgisi bunları görmemezlikten gelmesine sebep olmuştur.

Üç atadan biri olan zeki ve kutsal bir kişi olan Yitshak’ın Esav tarafından bu kadar kolay kandırıldığını düşünmek açıklama yapam alimleri zor durumda bırakmıştır. Bilgelerimiz Esav’ı en ağır günahları rahatça işleyebilen, vahşi ahlaksız bir suçlu olarak tarif eder. Böyle karakterde bir insanın Yitshak gibi birini basit alahik sorular sorarak kandırabilmesi akla yakın değildir.

Geleceğin Çınarları: Yukarıda yaptığımız açıklamaya destek olarak Rabi Yitshak Luria’nın en yakın öğrencisi Rabi Hayim Vital’in açıklamasına bakalım. Yitshak’ın Esav’ı sevme nedeni onun içindeki kutsiyet kıvılcımlarını görmesinden kaynaklanır. Gelecekte Esav’ın soyundan olup da Yahudiliği seçen bazı bilgeler tarihimizin en büyük çınarları arasında yerlerini almışlardır. Buna örnek olarak İllel ve Şamay’ın öğretmenleri olan Şemaya ve Avtalyon ile geleceğin en büyük Mişna bilginleri Rabi Meir ve Rabi Akiva verilebilir. Esav babasına konuştuğunda Yitshak önceden oğlunun ruhunda bulunan bu bilgelerin kutsallık kıvılcımlarını hissetmiştir. Bu da Yitshak’ın oğlu Esav’a özel bir sevgi beslemesine neden olmuştur.

Rabi Akiva: Bu noktayı daha ileriye götürerek Esav’ın soyundan gelerek Yahudi tarihinin en önemli bilgelerinden olan iki Rabiye bakacağız. Rabi Akiva ve onun öğrencisi Rabi Meir. Gemara Masehet Bava Batra’da Roma valisi Turnus Rufus ile Rabi Akiva arasında geçen bir konuşmayı aktarır. Vali fakirlere tsedaka vermenin neden Yahudilikte büyük bir değer olduğunu sorgular. Valiye göre eğer Tanrı o kişinin fakir olmasına ve bu yüzden sıkıntı çekmesine karar vermişse o zaman ona tsedaka verenler Tanrı’nın kararına aykırı bir davranışta bulunmaktadırlar. Turnus Rufus, kralın mahkum ettiği ve zindana gönderdiği bir kişiyle bir bu konunun bir karşılaştırmasını yapar. Düşüncesine göre hiçbir yurttaş kralı hor gören mahkuma yardım etmeye cesaret edemez. O halde Yahudiler neden Tanrı tarafından yoksulluğa mahkum edilen birini desteklemeye ve yardım etmenin gerekliliğine inanır?

Rabi Akiva benzer bir şekilde yanıt verir. Eğer bir kral çocuğuna kızarsa ve onu bu yüzden zindana atarsa çocuğuna su ve yiyecek getirenlerden kesinlikle memnun olur. Çünkü bir insan çocuğuna ne kadar kızarsa kızsın, ona ne ceza verirse versin onu sevmeye devam eder. Bu da onunla ilgilenmesine neden olur. Rabi bütün Yahudilerin Tanrı’nın çocukları olduğuna vurgu yapar. Fakirlikle imtihan edilseler bile bizlerin onlarla ilgilenmesi ve sınavlarını daha kolay geçirmelerini sağlamamız oldukça önemlidir.

Rabi Meir: Gemara’nın bir başka yerinde Masehet Kiduşin’de Rabi Akiva’nın öğrencisi Rabi Meir benzer bir şey söyler. Moşe Rabenu Devarim peraşalarında Bene Yisrael’e “banim atem L’Ad.. E.loehem – siz Aşem için onun çocuklarısınız” demiştir. Bunun anlamı şudur. Sizler Tanrı’nın çocuklarına uygun davranmasanız da bazen yoldan çıksanız da bu Aşem’in çocukları olduğunuz gerçeğini değiştirmez. Hatta Tora’nın kurallarını bazen ihlal edecek kadar ileri bile gitsek çocuk çocuktur ve Tanrı bizleri sevmekten vaz geçmez. Burada bir alahik tartışmaya da yer verelim.

Bir Alahik Tartışma: Rabi Akiva’nın bir başka öğrencisi olan Rabi Yeuda Rabi Meir ile aynı görüşte değildir. Rabi Yeuda’ya göre bizler eğer Tanrı’nın emirlerini yerine getirmez ve O’nun yolunu izlemezsek o zaman Tanrı’nın çocukları statüsünden aşağı düşeriz. Bu tartışma bilgelere göre muhtemelen Rabi Meir ile Rabi Yeuda’nın Rabi Akiva’nın öğrencileri olmadan giriştikleri bir tartışmadır. Bilgeler Rabi Yeuda’nın da Rabi Akiva’nın görüşünü kabul ettiğini öğretirler. Öte yandan “Raşba” unvanı ile bilinen Rabi Şlomo ben Avraam’a göre alaha genellikle tartışma durumunda Rabi Yeuda’yı takip etmektedir. Ancak bu konuda takip edilen görüş Rabi Meir’in görüşüdür.

Bu bilgilerin ışığında Yitshak’ın Esav’a olan sevgisi hakkında Arizal’in görüşünde biraz daha derinlere gidebilmek mümkündür.

Derinlerde Gizlenen Kıvılcım: Raşi Esav’ın babasına “ondalıklar” ile ilgili oldukça basit sorular sormaktadır. Aslında Esav’ın sorusu “eh metaknin – nasıl düzeltebiliriz” şeklindedir. Burada yer alan tuz ve saman aslında oldukça aşağılara düşmüş ve manevi anlamda dibe vurmuş kişileri simgelemektedir. Bu soruda Yitshak aslında Rabi Akiva ile Rabi Meir’in sesini duyar. Ne kadar uzaklaşmış olursa olsun amacı ve niyeti Tanrı’ya dönmek olanların çabalarının karşılıksız kalmayacağını ve cevap bulacağını ifade eden Rabiler aslında çocuk her zaman çocuğumuzdur ve ne yaparsa yapsın dönebilecek bir yeri vardır mesajını anlatmaktadır.

Esav’ın şahsında Yitshak yanılgı içindedir. Yitshak Rivka’ya bildirilen öngörünün yani Esav’ın şahsının hiç bir zaman Yahudi toplumunun bir parçası olmayacağından haberdar değildir. Rivka bunun farkındadır ve Esav’a gidecek olan bereketlendirmenin Yaakov’a gitmesi için müdahale etmiştir. Ancak genel bir prensip olarak Yitshak Avinu haklıdır ve Esav’ın ruhunun derinliklerinde hissettikleri doğrudur. Tanrı’nın oğulları ve kızları her zaman O’nun çocuklarıdır. O’nun çocukları olmamız ulaştığımız inanç ve kurallara uyma seviyesiyle ilgili değildir.

DİVRE TORA
Rav İzak Peres
YAAKOV VE ESAV’IN DOĞUMU

Yirmi sene çocuksuz yaşadıktan sonra, Rivka ve Yitshak Tanrı’nın dualarını kabul ettiğini ve çocuk sahibi olacaklarını öğrendiklerinde çok mutlu oldular. Ancak Rivka’nın sevincine gölge düştü. Hamileliği boyunca Rivka değişik hislere kapılmıştı. Ne zaman dua edilen bir yerden geçse, karnındaki bebeğin vurduğunu fark etti. Fakat aynı şey, putlara tapılan bir yerden geçtiğinde de oluyordu. Rivka bu çelişkili işaretlere bir anlam veremedi. Bu yüzden zamanın liderlerinden Eiver ve Şem’e giderek tavsiye istedi. Ona ikiz çocukları olacağı, ikizlerden birinin Tora yolunda gideceği fakat diğerinin putlara tapma yoluna sapacağı söylendi. (Bereşit Raba 63:6)

İkizler doğduğunda büyük olanına Esav adı verildi çünkü doğduğunda kırmızı saçları vardı. Küçük olanına, doğduğunda Esav’ın topuğuna tutunduğu için (ekev) Yaakov adı verildi. Sanki ilk çocuk olmayı ister gibiydi.

Daha önceden de ön görüldüğü gibi ikizler farklı hayatlar yaşamaya başladılar. Esav, kovalamayı ve öldürmeyi seven bir avcı; Yaakov ise huzuru tercih eden bir öğrenci oldu. Yaakov doğuştan gelenin hakların önemine inanırken Esav bunun gereksizliğini savunuyordu.

Uzun süren bir avdan dönen Esav açlıktan ölüyordu. Yaakov’un mercimek çorbası hazırladığını görünce, doğum hakkını çorba ile değişmek istedi. Anlık zevkler için gözden çıkardığı doğum hakkının ne önemi vardı? Fakat Yaakov, behor – ilk doğan çocuk – olarak Avram’ın mirasını devralma hakkına sahip olduğunu görebiliyordu. Bu şekilde Esav için bir şey ifade etmese de onu Tanrı’ya yaklaştıracaktı. Esav için soyu, bir çorba kadar değerli değildi.

.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Kişinin yanlışlarından onlara karşı yapılan hata ve saygısızlık nedeniyle anne ve babasından özür dilemesi çok kutsal bir görev olarak kabul edilir. Eğer bir evlat bunu yapmazsa anne ve babası çocuğun hatalarını kalpten sildiklerini ve göklerden ceza almaması için ismini zikrederek  affettiklerini söylemeleri lazımdır. Buna ek olarak eşler, öğretmen öğrenci arasında bu özrün yapılması faydalıdır. En güzel olan bireyin kendisine karşı yanlışı olanları affetmesi bedensel ve maddi zarar görmemeleri için Tanrı’ya yakarmasıdır.   

YAHUDİ BESTEKÂRLAR
Rav İsak Alaluf
HAYİM ALAZRAKİ EFENDİ (ŞAPÇI HAYİM)

İzmir müzik çevrelerinde “Şapçı Hayim” namıyla anılan ve çok yönlü bir bestekar olan Hayim Alazraki, dini ve laik eserlerin yanı sıra Ladino dilinde duygulu şarkılar da besteler.

İzmir Jewish Heritage sitesinde güftesini Dr. Levy’nin yazdığı Saba makamında bestelediği “Alma miya vino Ia ora apartir” adlı romansı ve “Mahur Peşrevi”nin çok ünlü olduğu yazılıdır. Yine aynı site bu eserin Rabi İzak Algazi tarafından plağa okunduğu bilgisini de verir. Maftirim geleneğinde Nihavend makamındaki parçalar arasında yer alan “Hişavti Derahay” adlı bestede inanılmaz makam geçişleri gerçek bir ustalığı ortaya koyar. Hayim Alazraki, 1913 yılında İzmir’de vefat etmiştir.

MİTSVALARI TANIYALIM
Rav İsak Alaluf
Halkın Arasında İspiyoncu Gibi Dolaşmama

Büyük bilge Raşbam bu mitsvayı dedikodu yapmamak şeklinde açıklar. Bir kişinin yaptıklarının veya söylediklerinin onun isteği dışında başkalarına anlatılması Talmud Yeruşalmi’ye göre “laşon ara” günahının bir çeşididir. Tora bu yanlış için “rahil” terimini kullanır. Seyyar satıcı anlamına gelen “Rohel” bu sözcükle aynı kökten türer. Halk içinde barışı tehdit edecek kadar sıkıntı yaratma etkisine sahip bir yanlıştır.

HAFTANIN SÖZÜ

Tanrı’ya güvenen adam mübarektir. Tanrı da onun güven kaynağı olacaktır. Su kıyısına dikilmiş bir ağaç gibi olacak, köklerini suyollarına uzatacaktır. Sıcak geldiğinde fark etmeyecek yaprakları taze kalacaktır. Kurak yılda endişe etmeyecek meyve üretmeyi kesmeyecektir. (Yirmiyau 17/7-8)