Peraşa Özeti
[www.chabad.org]
(Şemot 27:20-30:10)

Tanrı, Moşe'ye Menora'daki "daimi kandili" besleyecek saf zeytinyağını Bene-Yisrael'den almasını söyler. Aaron bu alevi her gün, yakacak ve kandil "akşamdan sabaha" yanacaktır.
Koenler tarafından Mişkan'da hizmet ederken giyilmesi gereken giysiler tarif edilir:
Tüm Koenler:
1) Ketonet - ketenden uzun bir entari;
2) Mihnasayim - keten don;
3) Mitsnefet ya da migbaat - keten bir sarık ve
4) Avnet - bele sarılan uzun bir kuşak giyerdi.
"Koen Gadol - Baş Koen" buna ek olarak şunları giyerdi:
5) Efod - mavi, erguvani ve kırmızıya boyanmış yün, keten ve altın ipliklerle dokunmuş, önlüğe benzer bir giysi;
6) Hoşen - üzerinde Yisrael'in on iki kabilesinin isimlerinin yazılı olduğu on iki değerli taş bulunan bir göğüslük;
7) Meil - eteğinde altın çanlar ve dekoratif narlar bulunan mavi yünden bir üstlük;
8) Tsits - alında taşınan ve "Tanrı için Kutsal" yazısını taşıyan altın bir levha.

Tetsave peraşası ayrıca Aaron ile dört oğlu Nadav, Aviu, Elazar ve İtamar'ın, yedi günlük Koenlik'e atanma törenlerini ve tütsünün (Ketoret) yakıldığı Altın Mizbeah'ı yapma konusundaki ayrıntılı talimatları da içerir.

Mİ-DRAŞ YİTSHAK
Rav İsak Alaluf
Bizim İyiliğimiz İçin

“Sen İsraeloğullarına kendileri için ezilmiş, saf zeytinyağını aydınlatmak için almalarını emret.”

Işık kimin için: Talmud Menahot 86/Bda bu cümleyi şöyle açıklar: Tanrı kendiniz için alın derken bu ışık sizin içindir benim buna ihtiyacım yoktur demek istemektedir. Bütün kainatın olduğu gibi ışığın da yegane yaratıcısı olan Tanrı kırk sene boyunca her gece İsraeloğullarının önünde ateşten bir sütun yürütmektedir. Elbette ki Menora’nın ışığına ihtiyacı olmayacaktır. Menora’nın ışığına gereksinim duyan aslında İsraeloğullarıdır. Menora’nın yanması Tanrı’nın bizimle olduğunun bir işaretidir.

Mişle 6/23’de şöyle bir cümle vardır: “Mitsvalar yanan bir çıra Tora ise ışıktır. Eğitici uyarılar yaşam yolunu gösterir.” Nasıl ki Menora Tanrı için ışık yaymıyorsa aynı şekilde mitsvalar da aslında Bene Yisrael’in iyiliği ve daha iyi yaşaması içindir. Midraş Vayikra Raba “mitsvaların Bene Yisrael’e verilmesinin nedeni onları daha da saflaştırmak içindir” ifadesini kullanarak mitsvaların yaşamımıza nasıl yön verdiğini göstermeye çalışmaktadır.

Bir mesajımız var: Devamlı olarak yanan Menora bu konuda bizlere çok önemli bir mesaj verir. Menora devamlı olarak ışık vermektedir. Dolayısı ile mitsvalar da yerine getirildiği zaman devamlı olarak fayda sağlamaya devam eder. Bir kişi bazen yaptığı mitsvaların ona nasıl bir yarar sağladığını anlayamaz. Ancak yaşamın bir parçası olan mitsvalar ancak devamlı uygulandığı zaman uygulayan kişinin yaşamına ışık verir ve yolunu aydınlatır. Onu saflaştırır ve Tanrı’ya daha çok yakınlaştırır.

Bazı mitsvaların uygulanması daha akla yakın gelirken bazı mitsvaları anlamak ise daha zordur. Örneğin son derece zorlu geçen bir haftanın arkasından gelen Şabat günü aile ile birlikte yemek yemek, Şabat gününün güzelliğini yaşamak, Kipur gününde affedilmek, Pesah bayramında özgürlüğe çıkışımızı anmak akla yakın gelen ve genellikle uygulanan mitsvalardır.

Zor olsa bile: Halbuki Şabat günü iş yapma yasağını günümüz koşullarında anlamaya çalışmak anlamak istemeyen bir kişi için son derece zor ve anlamsızdır. Yine uzakta kalmaya niyetli olanlar için Sukot bayramında dört bitkinin sağa sola yukarı aşağı sallanmasının açıklaması çok fazla akla yakın değildir. “Şaatnez” adını verdiğimiz keten ve yünün aynı iplikte dokunduğu kumaşları giymemek kavramı çok da kolay izah edilmeyebilir. Kaşerut kavramını sadece sağlık meselesi gibi gören birine Kaşerut’un aslında ruhun ve bedenin ortak temizliği için gerekli olduğunu ve Tanrı istediği için bunun uygulanmasının gerekli olduğunu anlatmak zor olabilir.

Bazı mitsvaların anlamları Tora’nın derin ve sağlıklı bir şekilde incelenmesi ile bulunabilir. Şulhan Aruh dediğimiz kurallar kitaplarının bütün izahatları ile okunması, çalışılması ve öğrenilmesi kuralları uygulamamıza yardımcı olacaktır. Elimizde sayısız etik ve Hasidut kitapları, öyküleri daha rahat anlamamız için yardımcı niteliktedir. Ancak hok adını verdiğimiz ve yukarıda birazını sıralamaya çalıştığımız mitsvaları anlatmak nasıl mümkün olacaktır?

Unutmayalım! Sadece iyiliğimiz için: Aslında bunun cevabı diğerleri kadar kolaydır. İşe yazımızın en başından kullandığımız kavramları sıralayarak başlayabiliriz. Menora Tanrı’nın yapımını emrettiği bir objedir. Burada amaç Bene Yisrael’i maddi ve manevi yönden aydınlatmaktır. Tanrı bütün ışıkların kaynağıdır ve Menora emri bizim iyiliğimiz için verilmiştir. Aynı şekilde izahı olsun veya olmasın mitsvaların tamamı bizim iyiliğimiz ve huzurumuz için verilmiştir. Onlara eleştirel yönden yaklaşarak sözde anlamaya çalışmak ve “bana uymadı” diyerek uzaklaşmak en kolay ama en yanlış yoldur. Onları uygulamak, hayatın bir parçası haline getirmek ve o şekli ile onları anlamaya çalışmak bizleri saflaştıracak, manen yükseltecek ve hayatımıza anlam katacaktır. Unutmayalım “ki ner mitsva ve Tora or – mitsva bir mumdur ve Tora ışık gibidir.”

Tetsave peraşası altın buzağı gibi çok büyük bir yanlışın ardından kurulan Mişkan’ı ve Kohen Gadol’un onur ve görkem için giydiği kıyafetleri detayları ile anlatmaktadır. Aslında Tanrı’nın bizleri affetmesi de yaşanan bir mucizedir. Bu mucizenin gerçekleşmesi Moşe Rabenu’nun olağanüstü Tefila’sı ile mümkün olabilmiştir. Moşe gibi bir peygambere sahip olmak da belki de farkında olmadan yaşadığımız gerçek bir başka mucizedir.

DİVRE TORA
Rav İzak Peres

Tanrı, Moşe’ye bütün mişkanı, menora, şulhan, mizbeah azaav… Malah Gavriel yardımıyla gösterdi. Tanrı bunları gösterene kadar Moşe, üç şeyde zorlanmıştı: Menora, yarım şekel ve ayın kutsanması (ahodeş).

Moşe, Keruvim gibi daha karışık şeyleri yapmış olmasına ve birçok şeyi derinlemesine bilmesine rağmen nasıl bunlarda zorlandı?

Ay, büyür ve küçülür. Bu krallıktır. İsrael milleti, Avraam, Yitshak, Yaakov… Şaul, David, Şelomo 15.nesil Şelomo’dur ve ayın en dolu ve krallığın en kuvvetli olduğu andır. Şelomo vefat ettikten sonra krallık zayıflamaya başlamış, 15.nesil olan Sidkiyau Ameleh zamanında da en güçsüz dönemini yaşamıştır. Sidkiyau’nun gözlerini oyulmasıyla, ayın kaybolması aynı zamana denk gelir.

Moşe, İsrael’e gireceğini sandığından, bir daha galut, diaspora ve hurban ( yıkım) olmayacağını düşünmüştü. Tanrı, Moşe’ye ‘Sen Erets Yisrael’e girmeyeceksin.’ der. Moşe’nin yaptığı menora, yedi kollu bir şamdandı. Şelomo zamanında ise, Bet Amikdaş’ta on tane menora bulunuyordu. Bu farkın sebebi şöyle açıklanmaktadır: Moşe, menorayı yedi kollu yaptığı zaman Kenaan topraklarında yedi millet yaşamaktaydı. Dünyada yetmiş millet olduğunu düşünürsek, Şelomo’nun tüm milletler için bir tikun isteğini açıkça görebiliriz. Moşe’nin de erets Yisrael’e giremeyeceğini, sadece yedi kollu şamdanı yaparken zorlandığını, asıl tikunun talebesi Yeoşua’yla yapılacağını görmekteyiz. Yeoşua’nın otuz bir krallıkla yapacağı savaş da göz önünde bulundurulursa Moşe’nin İsrael’e girme şansı yoktur.

Yarım şekelle ilgili olarak da: ‘Vayomer ki yad al kes ya milhama laaşem baamalek midor dor.’ Tanrı’nın Amalek’le olan savaşı Amalek yok olmadığı sürece bitmeyecektir ve Tanrı’nın ismi tamamlanmamış kalacaktır. Yarım, bütün olmayan olarak Moşe’nin Erets Yisrael’e girebilmesi bir fikir olmuştur. Tanrı da Moşe’ye’ Yarımını yapacaksın, (YA) , diğer yarısını da ilerde yapacaksın (VE)’ demiştir.

Yukarıda bahsi geçen menora, yarım şekel ve ayın görüntüsü ateş şeklinde Moşe’ye gösterilirdi. Bunları Erets Yisrael’e girmek için fırsat olarak kullanmak istediyse de başarılı olamadı.

GÜNLÜK YAŞAMDAN
(Kaynak: www.hidabroot.org)
Rav İzak Peres

Erets Yisrael’de gömülmek mitsva mıdır?

Talmud Yeruşalmi Kilayim bölümü sayfa 9’da Rav Kirya ile Rav Elazar arasındaki diyalogda şöyle denmektedir: Yolda İsrael’de gömülmek üzere taşınan tabutlar görürler. Rav Kirya bu olaya “vatavou vatitameu et artsi – gelip de topraklarımı kirletmeyin” şeklinde gösterirken Rabi Elazar “vehiper admato amo - toprağım milletimi arındırır” şeklinde karşılık verir.

Talmud Bavli Moed Katan bölümünde Rav Una’nın vefat ettiği zaman bedeninin İsrael’de gömülebilmesi için çok çaba sarf ettiğini yazar. Rav Una aksini tembih etmediği için, gömünün uygun olacağını söylemiştir. RaMBaM “Krallar Kanunu” bölümünde “İsrael’de gömülen sanki mizbeahın (sunağın) üzerinde gömülüdür diyerek Yaakov ve Yosef’i ispat olarak gösterir. ”Yaakov oğlu Yosef’i, Yosef de kardeşlerine yemin ettirerek İsrael’de gömülmeyi mecbur kılmıştır. Buradan yurtdışında gömülü olmasına rağmen cenazenin İsrael’e transfer edilmesinde önem verilen bir durum olduğunu görmekteyiz.

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
Rav İsak Alaluf
גלילה – GELİLA

Sefertora’nın okumak üzere çıkarılmasından sonra üzerindekileri çıkarmak ve okuma tamamlandıktan sonra da yeniden giydirmek amacıyla yapılan bir eylemdir. Dünyanın çeşitli yerlerinde farklı şekillerde uygulanır. İstanbul’da Sefertora’yı taşıyan kişinin yanında icra edilirken İzmir’de geçen hafta açıkladığımız “ets ahayim” görevi ile birlikte teva üzerinde gerçekleştirilir. Sefarad geleneğinde tahta kaplarda muhafaza edilen Sefertoralar için bu eylem yoktur. Çünkü kabın açılmasıyla Sefertora okumaya hazır hale getirilir.

MİTSVALARI TANIYALIM
Rav İsak Alaluf
Yükü altında ezilen bir hayvanın yükünü azaltmak ile ilgili mitsva

Sefer Ahinuh bu mitsvayı altmış sekiz numarada verir. Şemot 26/5’de yazıldığı gibi hoşlanmadığımız bir kişinin hayvanının yolda yük altında ezildiğini görmemiz durumunda ona yardım etmekten kaçınmamamız gerektiğini emreden bu mitsva aslında “aavat Yisrael” dediğimiz her ferdi kalbinde sevmek mitsvasına da gönderme yapmaktadır. Bu mitsva Vayikra 19/17’de yazılı olan “kardeşinden kalbinde nefret etmeyeceksin” emri ile aynı doğrultuda bir emir olarak karşımıza çıkar. Bu mitsvanın kaynağında merhametli olma özelliği yatar bu da bilgelere göre çok önemli bir özelliktir. Sadece fiziksel zarar görenlere karşı değil aynı zamanda manevi ve maddi zarar görenlere karşı merhamet içinde olmak gerekir.

HAFTANIN SÖZÜ

“Akıllı adam, aptalın konuşarak söylediğinden fazlasını sessiz kalarak söyler.” (Yidiş atasözü)