Nadav ve Aviu'nun ölümünden sonra, Tanrı, "kutsal"a izinsiz giriş konusunda uyarır: Sadece bir kişi, Koen Gadol, yılda ancak bir kez, Yom Kipur'da, Mişkan'ın en içteki odasına girebilecektir. Yom Kipur ibadetinin bir diğer özelliği, iki keçiden hangisinin Tanrı'ya korban edileceği ve hangisinin Yisrael'in günahlarının affını sağlamak üzere çöle gönderileceğini belirlemek için kura çekilmesidir. 

Ahare Mot peraşası ayrıca, Kutsal Mişkan dışındaki yerlerde korban yapılmaması konusunda uyarır, kanın yenilip içilmesini yasaklar, ensesti ve sapıkça cinsel ilişkileri yasaklayan kanunların ayrıntılarını verir.

Kedoşim Peraşası "Kutsal olacaksınız çünkü Ben, Tanrınız, Kutsal'ım" ifadesi ile başlar. Bu ifadeyi, Yahudiler'in kendilerini kutsal kılmak ve Tanrı'nın kutsallığına atıf yapmak üzere uymaları gereken düzinelerce mitsva takip eder.

Bu mitsva'lar arasında şunlar bulunur: Putperestliğin yasaklanması, iyilik yapma mitsvası, kanun önünde eşitlik ilkesi, Şabat, cinsel ahlak, iş ilişkilerinde dürüstlük, ebeveynlere karşı saygı ve korku ve hayatın kutsallığı.

Kedoşim'de ayrıca, büyük bilge Rabi Akiva'nın Tora'nın başlıca ilkesi diye adlandırdığı, İllel'in ise "Bu, Tora'nın ta kendisidir" dediği, "akranını kendin gibi sevmelisin" emri yer alır.

KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ

Ole – עולה

Sefertora okumak üzere davet edilen kişi “Ole” olarak adlandırılır. Bu isim “laalot – yükselmek” fiilinden türeyen bir sözcüktür. Sefertora okumaya davet edilmek insanı yüceltir ve yükseltir. Bu yüzden o kişi bu şekilde anılır. Hafta arası Pazartesi ve Perşembe günlerinde üç, Roş Hodeş ve yarı bayram günlerinde dört, Hanuka boyunca üç, bayramlarda beş, Kipur gününde altı ve Şabat günü yedi ole çağırılır. Bayram günlerinde daha fazla ole çağırmakta sakınca yoktur. Ole çağırmak tamamlandığında Aftara dediğimiz peygamberler bölümünden bir parçayı okumak üzere bir ole daha davet edilir ve buna Maftir adı verilir.

Geçmişten ders almak: Bir çok otorite de  “tarihi öğrenmeyen, onu tekrar yaşamaya mahkumdur” diyerek aynı noktayı vurgular. Kişi, ancak önceki hataları incelerse ve sonuçlarını ciddiyetini kavrarsa, onları yapmaktan kaçınacaktır. Aksi takdirde, tavsiyelerin değeri kolayca kaybolabilir. Kipur gününün ibadetinin anlatıldığı bu peraşada öncelikle yapılan yanlış nedeniyle Aaron’un oğullarının vefatı zikredilir. Buna dikkat çekilir ve konuya girilir.

İbadetin şekli: Ahare Mot peraşasında Koen Gadol tarafından Kipur gününde gerçekleştirilen özel ibadeti okuruz. Gemara Masehet Yoma’ya göre Kipur gününde Kohen Gadol beş gurup ibadet yerine getirir. Bunları da farklı giysilerle yapar. Koen Gadol beş kez Mikve’ye dalar. Ellerini ve ayaklarını da on kez Kiyor dediğimiz su tankında yıkar. Elbiselerini her değiştirdiğinde öncesinde ve sonrasında mikve yapması gerekir.

Kıyafetler: Sabah gerçekleştirilen sabah ibadeti sırasında altın kıyafetlerini giyer. Koen Gadol bu kıyafetlerini sene boyunca kullanmaktadır. Kipur korbanlarının kanının Mizbeah’a serpilmesi, Ketoret için Kodeş Kodaşim’e girilmesi sırasında keten beyaz kıyafetlerini giyer. İki keçinin seçimi ve Musaf ibadeti esnasında yeniden altın kıyafetlerine döner. Bunu yaptıktan sonra Şahrit sırasında Kodeş Kodaşim’de bulunan kürek ve Ketoret eşyalarını oradan çıkarmak için yeniden beyaz kıyafetleriyle Kodeş Kodaşim’e tekrar döner. Öğleden sonraki Minha ibadetini de altın kıyafetleri ile yapar. Kipur Musaf duası bunu yaptıktan sonra Koen Gadol’un kendi kıyafetlerini giydiğini ve kalabalık bir gurupla sevinç içinde evine kadar götürüldüğünü yazar.

Kodeş Kodaşim’e girerken Koen Gadol özel giysilerini bir tarafa bırakarak beyaz kıyafetlerini giyer. Gemara bununla ilgili olarak “en kategor naasa sanegor – savcıdan avukat olmaz” deyimini kullanır. Çünkü Koen Gadol’un özel kıyafetleri altın içerir ve altın toplum tarafından gerçekleştirilen altın buzağı günahını anımsatır. Toplumun günahlarının affedileceği günde Koen Gadol’un bu günahı anımsatan altın giysilerle Kodeş Kodaşim’de bulunması doğru olmadığından bu güne özel beyaz kıyafetleri ile o kutsal yere girmektedir. Bu söylediklerimiz aynı zamanda bir soruyu da gündeme getirmektedir. Eğer altın buzağı olayını anımsattığı gerekçesiyle Koen Gadol o özel anlarda altın kıyafetlerini giymiyorsa neden Kipur gününün kalanında altın kıyafetleriyle ibadetin kalanını idare etmektedir.

Olumlu bakmak: Büyük bilgeler topluma olumlu bakış açısı göstermeleriyle gündemdedirler. Büyük hasidik lider Rabi Levi Yitshak de Berditchev eylemlerinde her zaman Yahudileri savunan bir profil çizmiştir. Herkes tarafından bilinen öyküde Tişa be Av gününde Kaşer olmayan bir lokantada yemek yiyen bir Yahudi’ye Rabi günün ne olduğunu veya yemeğin Kaşer olmadığını anımsatmasına rağmen kişinin bunu bilerek ve isteyerek yaptığını söylediği anlatılır. Bu durumda Rabi ellerini göğe kaldırarak toplumun büyüklüğünü över ve günah işlemelerine rağmen yalan söyleyerek durumu daha da vahim hale getirmediklerini söyler.

Bunun gibi hikayeler kesinlikle ilham verip ve takip etmemiz için çok önemli bir örnek teşkil ederken, ancak aynı zamanda önemli bir soruyu da gündeme getiriyor: Tora’da bir Yahudi’nin yanlışını gördüğümüz veya yanlış yolda olduğunu hissettiğimizde onu uyarmak konusunda kesin emir vardır. Bu hafta okunan ikinci peraşa olan Kedoşim’de yer alan “oheah tohiah et amiteha” emridir. Amaç arkadaşımızı uyararak onun yanlışını onarmasına yardımcı olmaktır.  Ancak bu uyarının kesinlikle olumlu bir yaklaşımla ve onurunu incitmeyecek şekilde yapılması gerekir. Bu yapılacak uyarı onu kıracak ve tamamen uzaklaştıracaksa uyarının yapılmamasının daha iyi olduğu konusunda görüşler az değildir. Ancak bu esneklik de arkadaşımızın yanlış davranışlarını görmezden gelmemiz anlamını da taşımamaktadır. O halde bu iki değeri bir araya getirip kırmadan ve incitmeden Tora’nın emrini uygulamak nasıl mümkün olacaktır?

Cevabı Yom Kipur ibadetinde bulmak mümkündür. Rabi Zalman Sorotskin’e göre Kohen Gadol’un Tanrı’nın huzurunda olduğu davranış ile halkın karşısında durduğu davranış arasında ciddi bir fark vardır. Tanrı’nın huzuruna geldiğinde Rabi Levi Yitshak’ın yaptığı gibi toplum hakkında olumlu konuşmakta toplumun savunucusu olmaktadır. Çünkü Tanrı çocukları hakkında olumsuz konuşmaları sevmemektedir. Onların günahları veya yanlışları üzerinden eleştirilmesi Tanrı’nın istediği bir konuşma tarzı değildir. Tanrı bizim birbirimizi sevmemizi en azından saygı duymamızı ve buna göre davranmamızı ister. Bu yüzden Kohen Gadol oraya girdiğinde altın kıyafetleri ile değil beyaz kıyafetleri ile ibadet eder. Ancak toplum ile yüz yüze geldiğinde onlara yanlışlarını hatırlatacak her şeyi göstermesi gerekir. Bu yüzden de toplum ile karşı karşıya iken altın kıyafetlerini giyer. Bu yüzdendir ki Kipur gününün Kodeş Kodaşim dışındaki ibadetlerinin altın kıyafetlerle yapılmasının sakıncası yoktur.

Sonuç: Burada önemli bir ders vardır. Bir kardeşimizin yanlışını gördüğümüzde bunu görmemezlikten gelme şansına sahip değiliz. Ancak ona incelikle ve olumlu bir şekilde yaklaşmak ve onu doğru yola doğru yönlendirmek görevimizdir. Tanrı’ya dua ederken veya toplumsal anlamda savunma halindeyken Rabi Levi Yitshak’ın yaptıkları bizlere örnek teşkil etmelidir.

‘Bekorvatam lifne Aşem Vayamutu’: Tiferet Şelomo kitabının yazarı (Şelomo Akohen Rabinoviç), Milijanzk’tan kendi yaşadığı Radomesk şehrine dönüyordu. Bu esnada Krakov’dan geçmesi gerekti. Krakov’un Talmid Hahamları ve hasidleri Karkov’da birkaç gün kalması için kendisine ricada bulunduklarında, onları kırmayıp orada kalmayı kabul etti. Konaklama yerine vardığında büyük bir kalabalığın onu karşılamaya geldiğini gördü. Bu insanlar arasında Krakov’un Av Bet-Din’i Ribi Şimon Sofer de bulunmaktaydı. Kısa bir divre Tora yaptı ve şu cümleleri sarfetti: Kendi nesline bolluk ve bereket sağlayamayan kişi, sadik değildir ve İsrael’in lideri olmaya da layık değildir. Talmud Kiduşin 40 bölümünde ‘Sadik iyidir’ cümlesinin açıklaması olarak ‘ İyi sadik varsa, iyi olmayan sadik de mi vardır?’ sorusu sorulmaktadır. Bu soruya şöyle bir açıklama getirilmiştir: İnsanlara ve Tanrı’ya karşı iyi olan kişi iyi sadiktir ama sadece Tanrı’ya karşı iyi olup da insanlara karşı iyi olmayan kişi ise iyi olmayan sadiktir.’

Nadav ve Aviu’nun hatası da buydu. ‘Bekorvatam lifne Aşem Vayamutu’  Sadece Tanrı’ya yakın olmanın yeterli olduğunun düşündükleri için İsrael Milleti’ne bolluk ve bereket sağlamadılar. Bunun neticesinde vefat ettiler çünkü İsrael Milleti’ne liderlik etmeye layık değildiler.

Ribi’nin farklı bir yorumu da şöyleydi: Er ve Onan yüksek ruhlara sahip kişilerdi. Kardeşinin zürriyetini devam ettirmek için hiçbir çaba sarf etmediler. (Bereşit 38:9) İsrael Milleti’ne bereket ve bolluk gelmesini engellediler.’

Tiferet Şelomo’nun sahibi cümlesini bitirdiğinde Ribi Şimon Sofer’e şu soruyu yöneltti: ‘Siz saygı değer Rabi, Krakov’a neden Rabi olarak Göklerden uygun görüldüğünüzü hiç düşündünüz mü?’ Rabi Şimon bu sorunun arkasında yatan sebebi anlayabilmek için sessiz kaldı. Bunun üzerine Tiferet Şelomo’nun sahibi konuşmaya devam etti: ‘Siz saygı değer Rabi, eğer buraya sadece ‘isur ve eter’
(ne yasak ne değil?) için geldiğinizi düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Bu halkın büyük bir bölümü bilgili olduğu gibi, nerdeyse her köşede Tora öğrenilen mekanlar da var. Bu büyük şehirde Rabi olmanızın asıl sebebi İsrael Milleti’ni olumlu bir şekilde etkilemeniz, parnasa, sağlık ve her şeyin en güzelini sağlayacak olmanızdır.’

Bu konuşmalara şahit olanlar titredi. Ribi Şimon Sofer şu şekilde cevap verdi: ‘Şükürler olsun ki bana yeni bir görev verildi. Bu, görev tanımımda ve Şulhan Aruh’ta yazmayan bir görevdir. Sayenizde bu göreve de sahip olmuş oldum.’

HAFTANIN SÖZÜ

Koen Gadol Kodeş Akodaşim'e girdiği zaman meleklerin bile Mikdaş'a girmelerine izin verilmemektedir. 
(Talmud Yeruşalmi – Yoma 5/5)