Yitshak, Rivka ile evlenir. Çocuksuz geçen 20 yıldan sonra duaları cevap bulur ve Rivka hamile kalır. "Çocuklar karnında itiştikleri" için zor bir hamilelik geçirir. Tanrı, ona "rahminde iki ulus var" der, "büyük olan, küçüğüne hizmet edecek". İlk önce Esav doğar; arkasından, onun topuğunu tutar halde çıkan Yaakov gelir. Esav büyür ve "usta bir avcı, bir kır adamı" olur; Yaakov ise "çadırlarda oturan basit biridir"; kendisini eğitime adamıştır. Yitshak, Esav'ı, Rivka ise Yaakov'u daha çok sever. Bir gün, avdan yorgun ve aç olarak dönen Esav Behorluk hakkını (ilk doğan erkek çocuk olarak sahip olduğu hakları) Yaakov'a bir tabak kırmızı mercimek yemeği karşılığında satar.

Kenaan toprakları bir kez daha kıtlığa teslim olur. Yitshak Mısır'a gitmeyi düşünür; ancak Tanrı kendisine, korban edilmek üzere bağlandıktan sonra erişmiş olduğu kutsiyet düzeyinin, Kutsal Topraklar'dan dışarı çıkmasına engel olduğunu bildirince vazgeçer ve Gerar'da Pelişti milletiyle yaşamaya başlar. Bir süre sonra Peliştiler, fazlasıyla zengin hale gelmiş olan Yitshak'a karşı kıskançlık beslemeye başlayınca Kral Avimeleh kendisinden Gerar'ı terk etmesini ister.

Esav, iki Hiti kadınla evlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav'ı mübarek kılmak istediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin hazırlanması için avlanmaya gittiği sırada Rivka, Yaakov'a Esav'ın kıyafetlerini giydirir, daha kıllı olan ağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları ile örter, benzer bir yemek hazırlar ve Yaakov'u babasına gönderir. Yaakov babasından "göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı" hakkında bir bereket duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğe sahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca ortaya çıktığı zaman, Yitshak'ın ağlayan oğluna verebileceği tek şey, onun kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav'ın üzerindeki üstünlüğünü kaybedecektir.

Yaakov, Esav'ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan'ın ailesinden kendisine bir eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael'in kızı Mahalat.

Masa Devar aftarası; Malahi peygamberin ilk bölümü ile ikinci bölümünün ilk yedi cümlesi Aftara’mızı oluşturur. Peraşamız Esav ile Yaakov arasındaki çekişmenin nedenine odaklanmaktadır. Aftara’da da peygamber Tanrı’nın neden Yaakov’u sevdiğini ve Esav’ı tercih etmediğini öğretir. Yaakov’un sevgisi ile Esav’ın sahip olduğu nefret bu seçimin nedenlerinden biridir. Bene Yisrael seviyesini sürekli yükseltmelidir. Bunun için de Kohenler’e büyük görev düşmektedir. Aftara bu öğreti ile final yapar.

Bu hafta Masa Devar aftarası yerine, yarın Roş Hodeş olduğundan dolayı Mahar Hodeş aftarası okunur.

Bir oğul, babasını onurlandırır. (Malahi 1/6)

BERAHANIN İÇERİĞİ

Öncelikle bu kutsama Erets Yisrael’in sahibi ile ilgilidir. Daha sonraki adım ise Bet Amikdaş’ta kimin neslinin Tanrı’ya ibadeti yöneteceğidir. Bu esaslar söz konusu olunca ilkokula giden biri bile bunu hak edenin Yaakov olduğunu söyler. Herkes bunun öyle olması gerektiğinin bilincindedir ancak nedense Yitshak bu görüşte değildir, hiç değişse çok emin değildir ve kutsamayı vermek için Esav’a görev vermiştir. Bu aslında hikayenin karanlık tarafıdır. Mükemmel bir korban haline gelmiş Erets Yisrael’i bile terk edemeyen Yitshak bunu nasıl görememektedir? Dediğimiz gibi bu hikayemizin bilinmeyen en önemli kısmıdır. 

Bu kutsamayı almak isteyen Yaakov değil Rivka’dır. Rivka olayı duymuş ve kutsamanın yanlış ellere gideceğini görünce kendince müdahil olmak istemiştir. Yakov da annesinin emrine karşı gelemediği için babasını kandırmıştır desek buna hemen karşıt bir görüş ortaya çıkacaktır. Annesinin emrini uygulamış ama babasının isteğine karşı gelmiştir. Baba emrine karşı gelmek de bir Tora yasağıdır. Bunu ihlal etmemek için hele de yanlış bir iş yapmamak için yapamayacağını söylemesi gerekirdi.

Konuyu Zohar açısından incelersek Rivka’nun Yitshak ve Esav arasında geçen konuşmayı orada bulunarak dinlemediğini olayın Rivka’ya ruah akodeş ile iletildiğini bu öngörünün Tanrı tarafından Rivka’ya bildirildiğini öğreniriz. Zaten Rivka bu öngörüyü altmış üç yıl önce hamileliği sırasında görmüştür. Hamileliğindeki zorlukları sormak için bilgelere gittiğinde dünyayı dolduracak iki kavme sahip olacağını genç olanın büyük olana hakim olacağını öğrenir. Yaakov’un Esav karşısında üstün kılınması için bu kutsamanın alınması şarttır. Öngörü Yitshak’a değil Rivka’ya iletilmiştir. Rivka altmış üç yıldır sakladığı öngörünün uygulama zamanının geldiğine kanidir.

Burada sorulması gereken soru kutsamanın alınması için farklı yol seçenekleri varken neden bu yol tercih edilmiştir sorusudur. Yaakov babasının yanına giderken “atsila nafşi misefat şeker milaşon remiya” pasuğunu söyler ve Tanrı’nın onu yalan söylemekten korumasını ister. Ancak babasının yanına zaten bile bile yalan söylemeye gitmektedir. Her ne kadar buna izin olsa da böyle bir şeyi istemesi gariptir.

Kurala göre bir peygamber gelip de çok popüler olan Kaşer olmayan bir yemeği yiyebileceğimizi söylese birçoğumuz buna izin verildiği için yemekte tereddüt göstermez. Çünkü ortada peygamberin Tanrı adına söylediği bir söz vardır. Ancak Yaakov bu izin olmasına rağmen bununla mücadele etmeye çalışmıştır. Ancak Rivka emrini yineler. Ben İş Hay burada ilginç bir söyleme dikkat çeker. Yaakov bu durumda babasının önünde “kimtatea – aldatan biri gibi” olmaktan çekinir. 

GEÇMİŞTEN GELEN

Zohar Adam Arişon’un güzelliğinin Yaakov’da hayat bulduğunu öğrenir. Adam’ın tikunu Yaakov’dur. Her ata kendine göre bu tikunu yapmaya çalışır ve bir kısmı düzeltir. Adam o günahtan sonra yüz otuz yıl boyunca tecrit edilmiş sıkıntılarla dolu bir hayat yaşar ve yanlışını düzeltmeye çalışır. Yaakov Paro ile karşılaşmasında kendisine sorulan “kaç yaşındasın” sorusuna kötü ve zor geçen yıllarda dolu yüz otuz yaşında olduğunu paylaşır. İşte bu yüz otuz yıl Adam Arişon’un geçirdiği tikun yapmaya çalıştığı süre ile örtüşmektedir.

Ataanneler Hava’nın tikunudur. Sara Hava’nın gilgulu olarak karşımıza gelir. Aslında Hava’nın isminin “bütün canlıların annesi” anlamına gelen “Haya” olması gerekirken Arameik lisanda yılan anlamına gelen “Hevya”dan türemiş ve Hava olmuştur. Sara bu günahın tikununu yapmak için uzun yıllar mükemmel bir tsadeket olmaya çalışır. Melekler onu ziyerete geldiğinde ve bir oğul müjdesi verdiklerinde “kaet haya ulSara ben” derken tikunun “şimdi” gerçekleştiğini söylerler. Elbette ki tikun dediğimiz olay bir anlık değil uzun bir süreç gerektirir.

Rivka Hava’nın bir diğer gilguludur. Babasının yanına gitmesi için Yaakov’a konuşurken aslında Hava Adam’a konuşmaktadır. Yaakov babasının gözünde yalancı durumuna düşeceğini ve lanet alabileceğini ima ederken Rivka, “alay kilelateha beni – lanet üzerime olsun” der. Aslında söylemek istediği Adam’a getirilen lanetin sebebinin kendisi olduğu ve bunu düzeltmek için kutsamanın mutlaka Adam’ın tikunu olan Yaakov tarafından alınması gerektiğidir. Rivka Yaakov’u göndermesi için Yitshak ile konuşurken “neden iki oğlumu da aynı gün kaybedeyim” ifadesini kullanır. Hava Kayin ve Evel konusunda bunu yaşamıştır. Evel katledilmiş Kayin de bunun bedelini ödemiştir. Aynı şeyin tekrar meydana gelmemesini ister bunun için de Yaakov’u gönderir.

Yitshak bu tikunun elbette farkındadır. Yanlış anladığı şey tikunun Esav aracılığıyla gerçekleşeceğidir. Aslında Yitshak bütün detayları Esav’a verir. “Yayını ve oklarını al bana yenebilir bir hayvandan yemek yap ve ben sana beraha vereyim” derken ilk günahın “yemek” yoluyla gerçekleştiğini tikunun da bu yolla gerçekleşeceğini öğretmektedir. Burada “vetse asade – tarlaya çık” derken aslında saçma bir istekte bulunmaktadır. Av avlamak için elbette tarlaya çıkmalıdır ama buradaki mesaj farklıdır. İlk karşılaşmada yılan Eden’de bunu başarmıştır. Bunu düzeltmek için yılanın sahasına gitmek ve tarlaya açık araziye çıkmak gerekir. Yitshak’ın burada yaptığı yanlış Zohar’a göre zaten yılanın ta kendisi olan Esav’a bu talimatı vermektir. Günah bir daha düzeltilmeyecek şekilde bozulmak üzereyken Tanrı devreye girer ve Ruah aKodeş ile durumu Rivka’ya haber verir. Olay tersine döner ve tikun gerçekleşir. Gan Eden’de kutsamayı alan yılandan onun ortamında kutsama geri alınmıştır.

Yaakov Adam’ın gilgulu olarak onun kıyafetini giyer ve babasının yanına Eden kokusu ile girer. Bu anda Adam yeniden eden bahçesindedir. O muhteşem kokuyu çok iyi bilen Yitshak bunu tanır. Doğru oğul olduğunu hissedip kutsamayı verir. Yitshak bu anda gerçeği görünce tikun gerçekleşir. Esav geri geldiğinde Yitshak artık durumu bilmektedir ve “ba ahiha bemirma – kardeşin kandırmaca ile geldi” ifadesini kullanır. Yitshak’ın demek istediği “sen nasıl hile ile gelip o kutsamayı Adam ve Hava’dan aldıysan aynı şekilde Adam’ın gilgulu olan Yaakov da onu senden geri aldı.” Olay  “mida keneged mida” ilkesi gereğince cereyan etmiştir.

Eğer Yitshak baştan durumu bilseydi doğrudan kutsamayı Yaakov’a verecek olay olması gerektiği şekilde gerçekleşmeyecekti. Durum Yitshak’tan bir süre gizlenerek Rivka’ya bildirilmiş bu da tikunun tam anlamıyla olmasını sağlamıştır. Yitshak’ın verdiği kutsamadaki on bereket ilk günahtaki on laneti bertaraf etmiştir.

"Yitshak orada bir süre geçirdikten sonra, Pelişti kralı Avimeleh pencereden bakarken Yitshak’ın eşi Rivka ile  özel bir samimiyet içinde olduğunu gördü. (Bereşit 26: 8)."

New York’ta gerçekleşen Rabbilerin bir kongresinde, Rabi Harold Kushner, bu pasuğun gerçekten ne anlama geldiğini şu şekilde açıklar:

Pasukta geçen Metsahek kelimesini  " samimiyet içinde olması" yerine, Rabbi Kushner kelimenin kökünün kahkaha atmak anlamına geldiğini belirtir.

Yitshak Rivka’yı güldürüyordu!

Burada bahsedilen konu Yitshak ile Rivka’nın Avimeleh karşısında tehlikeli bir konumda bulunduğu zor zamanlarla ilgilidir. Yitshak hayatından korktu. Yitshak, yerel halkın bir kadını kaçırıp kocasını da sudan bir sebeple öldürebileceklerini bildiğinden, Avraam’ın taktiğini kullanıp Rivka’yı kızkardeşi olarak tanıtmıştı. Bulundukları yer savunmasız bir devletti. Bu kriz zamanında, Yitshak Rivka’yı güldürmüş ve onu rahatlamaya çalışmıştı.

Bu haftanın Tora kısmının başında, Yitshak’ın Rivka’nın refahı için isteklilik gösterdiğini görüyoruz. Rivka bir çocuğa sahip olmadığı için Yitshak rahatsız olmuştu. Bunun üzerine Yitshak derinden onunla empati kurdu ve onun için dua etti.

Yitshak’ın bu davranışları babası Avraam’ın ve oğlu Yaakov’un davranışıyla çelişmektedir.

Çünkü Avraam’ın eşi Sarah kısırdı; Sara, Avraam’ın Hagar'la bir çocuğu olması konusunda onu ikna ettiğinde, Avraam görünür sıkıntılar yapmadan bunu yaptı. Yaakov’un karısı Rahel de kısırdı; Rahel çaresizliğinde çaresizlik içinde Yaakov’a,        “bana çocuk ver, yoksa öleceğim” şeklinde ağlarken Yaakov kısaca yanıt verdi: "Tanrı’nın yerini alabilir miyim? Ve senden rahim meyvesini esirgeyen O’dur! " (Bereşit 30: 2)

Sadece Yitshak, karısının şaşkın duygularına karşı derin hassasiyet gösterdiği kaydedildi. Tıpkı kendi adıyla gülmek istediği gibi, Rivka’nın hayatına kahkaha ve iyimserlik getirmeye çalıştı.

Burada güldürmeye çalıştı demekle bahsedilen şakalar yaparak veya aldatıcı kahkahalarla güldürmek değil, içsel benliğini mutlu etmeye ve var olan acısına empati kurarak onu mutlu etmektir. Böylece Yitshak bu hareketi ile derin,  duygusal düzeyde ışık ve sevinç getirmek isteyen olumlu bir dünya görüşünü bize öğretmektedir. 

Burada sevgiyi ve mutluluğu yansıtan gerçek empati ve sadakati özel niteliklerinden bahsediyoruz.

"Mutluluk ve İnsan Ruhu" adlı kitabında (Spiritual Deficiency Syndrome) Dr. Avraam Tweski "Ruhsal Yetersizlik Sendromu" nu anlatıyor. İnsanlar hayatlarında bir huzursuzluk duyuyor... Çünkü mutluluğun, manevî dünya görüşü ile elde edebileceklerinin farkında değiller. Sadece daha fazla fiziksel veya maddi şeyler elde ederek mutluluk kazanamazlar; maddi şeyler karşısında her zaman daha çok istemek zorunda kalacaklardır. Bir manevi eksiklik, insanları sadece biyolojik organizmalardan ayıran özelliklerin geliştirilmesindeki eksikliktir.

Mutluluk için temel olan insan özellikleri arasında merhamet, başkaları için empati duygusu olmalı. Hem haham hem de psikiyatrist Dr. Twerski şöyle yazıyor: "Hekim olarak acılarını hafifletmek gidermek için gerekeni yapmaya çalışıyorum. Ama bir haham olarak, insanların acısını paylaşmayı ve hissetmeyi öğrendim. Modern tıp kadar ileri olduğu gibi, bazı şeyleri düzeltemediğim zamanlar da var, ancak her zaman paylaşabilir ve hissedebilirim. "Empatik dinleme, mutlu ve tatmin edici bir hayat sürdürmeyi sağlayan en büyük etkendir.”

Dr .Twerski, başkalarını kontrol etmeye çalışanların Ruhsal Eksiklik Sendromu çektiğini belirtiyor. Bu insanlar genelde başkalarıyla paylaşmaya çalışmak yerine başkalarını kontrol etmeye çalışıyorlar. Bu onların temel hoşnutsuzluklarını yansıtıyor; yoksul öz imgelerini telafi etmek için başkalarını ezik tutmaya ve böylece statü kazanmaya çalışıyorlar. Ancak bu strateji kaçınılmaz olarak başarısız olur, çünkü denetleyici hâlâ hoşnutsuz kalır. Dr. Twerski şunları kaydediyor: "Başkalarını kontrol ederek kendilerini koruyan insanlar kısır bir döngüde yakalanıyorlar. Kontrol, gerçek kendi kendini gerçekleştirme antitezisidir, çünkü kontrol uygulamaya ne kadar fazla denersek, kendimizi daha az tatmin edersek, Ruhsal Eksiklik Sendromu semptomlarımız o kadar büyük olur. "

Yitshak, Rivka’nın durumuyla empati kurarak kendinin ruhsal olarak hassas bir insan olduğunu gösterdi. Sevgisi ve sadakati, hayatın daha parlak yönlerini görmesini sağlamak için Rivka için dua etmesini ve onu güldürmesini sağladı.

Sakin, meditasyonel bir insan olan Yitshak bu şekilde yerini atalarımızdan biri olmayı hak kazandı. Yitshak’ın bu davranışı yaşamımız boyunca bize önemli bir noktada yaşam dersi vermiş oldu. Başkalarının acıları hissetmek empati kurarak acılarına ortak olmak ve bu şekilde başkalarını mutlu etmeyi başarabilmek ve gerekirde onlar adına dua edebilmek…

İşte bu, mutluluğun sırrıdır.

 Avraam ölümünün ardından, Yaakov bir yas simgesi olarak mercimek çorbası pişirir. Esav kırlardan gelir, çorbayı görür ve şöyle der:

“ ...Lütfen, şu kıpkırmızı şeyden bana biraz yuttur!...” Bereşit 25:30

Peraşanın daha sonraki bir kısmını açıklarken (27:22) Raşi, Yaakov’un her zaman kibarca bir şekilde konuştuğunu ve “Lütfen” kelimesini kullandığını söyler. Ancak Esav, babasına karşı her zaman kaba bir şekilde konuşmuştur. Esav’ın bu konuşmadaki kibarlığından acaba ne öğrenebiliriz?

Esav babasının fiziksel ihtiyaçlarıyla ilgilenerek onu onurlandırmasına rağmen, ona karşı küstahça ve kibirli bir şekilde konuşurdu. Buradan Esav’ın yemek yemek için büyük bir isteği olduğunu görürüz, saygılı bir şekilde konuşur ve “na /Lütfen” ifadesini kullanır. Bu hatalı özellikleri olan bir insana ait bir davranıştır. Her ne kadar sabit bir şekilde küstahça konuşsalarda, birisinin kendi isteklerini yerine getirmelerini sağlamak için, yavaş ve sakin bir şekilde konuşurlar.

Bazı insanlar vardır ki işlerinde öncelikli olan müşterileriyle nazikçe konuşur, ancak ailesiyle veya başkalarıyla saygılı bir şekilde konuşamaz. Birisiyle konuşurken ne kadar saygılı ve nazikçe konuştuğunuzun farkında olun, özellikle de birisinden sizin istediğiniz bir konuda yardım etmesini sağlamak istediğiniz zamanlarda. Bu yüzden de bu şekilde olan konuşmayı sürekli olarak kullanın. 

Esav avdan dönünce babasına: "Beni şimdi kutsa!" dedi.
Yitshak şaşırarak:"Ben birini daha yeni kutsadım" dedi.
Esav: "Yaakov beni kandırdı!" diye bağırdı. "Benim yerime o kutsandı! Beni geçen sefer de kandırmıştı. Şimdi behor olan o!"
"Çok iyi!" dedi Yitshak. "Behor'u kutsamış oldum!"
"Aslında yapmak istediğim de buydu."
Esav Yaakov'dan nefret ediyordu. Onu öldürmek istiyordu.
"Kaçmalıyım" dedi Yaakov.
Rivka "Benim ailemin yanına kaç" dedi. "Ağabeyim Lavan'a git."
"Oradayken Lavan'ın kızlarından biri ile evlen!"

Belki yüksek sesli müzikten, belki de parlak ışıklardan olsa gerek, kızlar, içeri girildiğinde sanki dünya dışında, bir dondurma gezegenine ulaşmış gibi hissettiler kendilerini. Garson geldiğinde, ikisi de seçimini söyledi. 
"Sen ne seçtin Debi?" diye sordu Liz. "Ben sana şahsen Duble Vişne Rüyası'nı öneririm. Gerçekten çikolatalı bir vişne cenneti!" 
Debi, incecik arkadaşına bakıp güldü. "Belki senin için cennet olabilir ama benim için sanırım tam tersi olur. Biliyorsun, diyet programımda böyle bir şey yok...". Debi, arkadaşının aksine, epey topluydu ve son iki aydır diyetisyeninin verdiği programa başarılı bir şekilde sadık kaldığından dolayı çok memnundu. Programa uymak hem onu fazla kilolarından kurtarıyor, hem de kendini daha iyi hissetmesini sağlıyordu. 
Ama yine de Debi, yemek yemeği çok seviyordu. Dondurmanın oldukça çekici göründüğünü de kendi kendine itiraf etmek zorundaydı. Hem bir tanecik dondurmadan ne çıkardı? İradesinin, mikrodalgadaki bir dondurmadan daha hızlı eriyip gittiğini hissetti. 
"Neden şu anın tadını çıkarmayayım ki? " diye düşündü. "Ben de aynısından istiyorum, lütfen!" diye son anda garsona söyledi ve menüyü geri verdi. 
"Hey çok iyi..." dedi Liz gülümseyerek. "Yalnız yemeği hiç sevmem zaten." 
Dondurmaları geldiği zaman, kızlar gözleri kamaşmış bir şekilde önlerindekine baktılar. Dondurmanın büyüsüne kapılmışken, Debi'nin aklından farklı düşünceler geçmeye başladı. Arkadaşı, onun dalgın dalgın önüne bakıp, dondurmasına hiç dokunmadığını fark etti. 
"Ne oldu Debi? Sana kaşık getirmeyi mi unuttular? " diye kızdırmaya çalıştı Liz. O neredeyse yarısına gelmişti bile. 
Debi güldü ve ilk kaşığını almaya karar verdi. "Yoo. Yiyorum işte..." dedi uzun kaşığını eline alarak. "Sen de dikkat etsen iyi olur. Bir dakika içinde sana yetişeceğim, ona göre..."
Debi, çikolatalı vişne dağına kaşığını daldırdı ve ardından ağzına götürdü. Göründüğü kadar lezzetli olacağını biliyordu. Ama dondurmayı tam ağzına koymadan, içinden bir ses yememesi gerektiğinde ısrar etti. "Ne yapıyorum ben?" diye kendi kendine sordu. "Diyet programıma uymak için son iki aydır çok çabalıyorum. Şimdi hem daha sağlıklı hem de daha mutluyum. Şimdi bütün bundan, bir kap dondurma için vaz mı geçiyorum? Bir kere başlarsam, durmak da çok zor olacak. Buna değmez!"
Debi, önünden kabı itti ve hemen çok rahatladığını hissetti. Liz'in şaşırmış bakışlarını fark ederek, "Liz, dondurma yarışını sanırım sen kazandın ama ben de kendimle olan savaşı kazandım..."dedi.