Korah, Midraş'agöre Moşe'nin eskiden beri karşıtı olan Datan ile Aviram'la birlikte, Moşe'nin liderliğine ve Aaron'un Koenlik sıfatına meydan okuyan bir isyan başlatır...

Korah, Midraş'a göre Moşe'nin eskiden beri karşıtı olan Datan ile Aviram'la birlikte, Moşe'nin liderliğine ve Aaron'un Koenlik sıfatına meydan okuyan bir isyan başlatır.

İsyancıların arasında, halkın ileri gelenlerinden, Koenlik müessesesine layık olduklarını ispatlamak için kutsal Ketoret (tütsü) sunmaya kalkan 250 kişi de vardır. Sonuçta toprak açılıp asileri yutar ve bir ateş ketoret sunumlarını yakıp tüketir.

Bunu takip eden salgın hastalık, Aaron'un Ketoret işlemini gerçekleştirmesiyle sona erer. Aaron'un asası, mucizevi şekilde tomurcuklanır ve Tanrı'nın onu Koen Gadol olarak atayışının bir kanıtı olarak badem üretir.

Tanrı, Koenler'e, her tahıl ürününden, şaraptan ve yağdan "Teruma" adlı bir bölümün, davar ve sığırın ilk doğanlarının ve diğer bazı armağanların verilmesini emreder.

Tora’nın açıklaması belki de en güç peraşalarından bir tanesi olan Korah aslında bilinen bir öykü ile başlar. Moşe’nin kuzeni olan Korah Moşe ve Aaron’a karşı saçma denilebilecek nedenlerle bir isyan başlatır. Korah Moşe’nin kendisini halkın çok üzerinde gördüğünü savunur ve “ki tistarer alenu gam istarer” diyerek Aaron’un Kohen Gadol olmasının da Moşe tarafından ayarlandığı iddiasını getirir. Daha da fazlası Tanrı’nın ağzından duyulan iki emrin dışındaki altı yüz on bir mitsvanın da Moşe tarafından nasıl getirildiğini sorgular. Moşe başlangıçta Korah ve yandaşları olan Datan ve Aviram’ı ikna etmeye çalışsa da çabaları yeterli olmaz. Mısır ülkesinden beri her zaman sorun çıkarmayı görev edinen Datan ve Aviram böylesi bir isyana katılmayı fırsat olarak görür. Moşe olayların gelişiminin kendi insiyatifinde olmadığını “ki lo milibi” sözcükleri ile izah etmeye çalışır. Korah’ın oğulları da büyük çelişki içindedirler. Bir yanda babaları diğer yanda öğretmenleri vardır. Babalarının yanında yer alsalar dahi son dakikada teşuva yapmayı başarırlar ve Gemara Masehet Sanhedrin’e göre Tanrı onları kurtarmak için basamaklar yaratır. Korah oğullarının ölmediğini Tora “uvne Korah lo metu” sözcükleriyle verir. Korah oğulları kurtulduktan sonra teşekkür mizmorları yazarlar bu mizmorlar da Teilim’de yer alır. Gerçi Korah iş işten geçtikten sonra teşuva yapar ama artık geç kalınmıştır ve hatasının bedelini oldukça ağır bir şekilde öder. Korah oğulları dışında bütün ailesi de yok olur.

Geçtiğimiz hafta okuduğumuz Şelah Leha peraşasında öncüler Erets Yisrael hakkında olumsuz rapor verirler, halk bu rapora inanır ve matem tutmaya başlar. Tanrı haklı cezalandırmak isterken Moşe on üç merhamet özelliğini okur ve halkın yok olmasını engeller. Burada sorulması gereken soru neden Moşe’nin bu özellikleri bu hafta meydana gelen olay için de kullanmadığıdır.

RABENU BAHYE’NIN SORULARI

Bu ve benzeri sorular Rabenu Bahye tarafından da sorulur. Altın buzağı günahında, öncülerin yanlışında ve birçok büyük hatada Moşe halkı savunurken neden Korah için böyle bir çaba göstermemiştir?  Hatta Moşe kendisinin gerçek olduğunun kanıtı olarak Korah ve yandaşlarının ölümünün doğal olmayan bir şekilde toprağın yarılmasının gerçekleşmesini göstermiştir. Hiçbir konuda kişisel davranmayan ve alçakgönüllülüğü bir örnek olan Moşe neden böyle bir çaba içine girmemiştir? Halkın öğretmeni olarak Moşe halkını teşuva yapması konusunda yönlendirmekle görevlidir ve neden Korah ve yandaşları için gerektiği kadar sabırlı davranmamıştır. Tora’da teşuva ile düzelmeyecek bir yanlış yokken ve bunun mutlaka bilincinde olan Moşe Korah ve yandaşları için neden uğraş vermemiştir? Moşe kendi peygamberliğinin kanıtı olarak bir başka işaret de verebilecek güçtedir ama nedense bu konuda da yukarıda söylediğimiz gibi farklı davranmıştır. Korah yaptıkları ile ölümü hak etse bile etrafındakilerin belki de masumların ölümü nasıl haklı gösterilebilir? Rabenu Bahye bunu anlayabilmek için Korah peraşasına bakmanın yeterli olmadığını Korah peraşasının aslında olayın finali olduğunu öğretir. Bunu anlamak için de öncelikle Bereşit kitabında yer alan Leh Leha ve Vayera peraşalarındaki öğretilere bakmak gerektiğini söyler.

GEÇMİŞTEN GELEN DERSLER

Noah dönemindeki tufan neslinden sonra Babil’de “dor apalaga – dağılma nesli” ortaya çıkar. Noah’ın neslinden Peleg’in günlerinde insanlar kendilerine “isim” yapmak için başı göklere uzanan bir kule yapmaya karar verirler. Kule yapımı Tanrı’nın dillerini değiştirmesinden dolayı başarılı olamaz ve o nesil dünyanın dört bir tarafına dağılır. Bu nesilden sonra olumsuzluklarla gelen bir başka nesil Avraam zamanında ortaya çıkar ki bu da “Sedom” neslidir. Sedom insanları için pasuk “veanşe air anşe Sedom – şehrin insanları Sedom insanları” ifadesi kullanılmaktadır. Rabenu Bahye aynı kişiler için iki kez ifade kullanılmasını ilginç bulur ve “anşe air” ifadesinin dağılma neslini, “anşe Sedom” ifadesinin de Sedom neslini işaret ettiğini öğretir. Bu ifade uyarınca ve Kabala’nın öğretilerinin doğrultusunda dağılma nesli kendilerini düzeltmek için Sedom nesli olarak yani Gilgul olarak yeniden dünyaya gelmişlerdir. Kendilerini burada da düzeltemeyen bu nesil Korah ve yandaşları olarak üçüncü kez dünyaya gelirler. Pasuk “vayikah Korah – Korah aldı” şeklinde başlamaktadır. Targum Onkelos farklı bir ifadeye yer verir. İbranice’de “ayırmak” fiili “leafriş veya “leavdil” şeklindedir. Korah kendini genelden ayırmıştır. Onkelos ise “veitpeleg Korah” ifadesi ile Korah’ın “Dor APalaga – dağılma nesli” ile olan bağlantısını ortaya koyar. Pasuk “vayakumu lifne Moşe – Moşe’nin önünde kalktılar” derken saygıyı ifade eder gibi görünür ama burada bir isyan vardır ve “önünde” anlamına gelen “lifne” sözcüğü yerine “üzerine” anlamına gelen “al” sözcüğü kullanılması gerekirken “lifne” kullanılmasını Rabenu Bahye “Moşe’den önce” olarak anlar. Bu ifade isyancıların Moşe’den önce de yaşadıklarına delalettir. Noah peraşsında yer alan dağılma neslinin kullandığı “venaase lanu şem – kendimize isim yapalım” ifadesi Korah peraşasında isyan eden kişilerin “isim sahibi” oldukları “anşe şem” ifadesi ile benzerlik göstermektedir. Rabenu Bahye buradan bu insanların hem Sedom hem de dağılma nesillerinde yaşadıklarını öğrenmektedir. Midraş Moşe’nin Datan ve Aviram’a yaptığı ikna edici konuşmanın sonunda Datan ve Aviram’ın “gözümüzü çıkarsan da gelmeyiz” şeklinde cevap verdiklerini anlatır. Sedom şehrinde Lot’un evini kuşatan Sedomlular melekler tarafından körlükle cezalandırılmışlardır. Bu da iki nesil arasındaki benzerlikleri göstermesi açısından önemlidir.

Tanrı kendilerini düzeltmeleri için dağılma neslini hem Sedomlular hem de Korah’ın yandaşları olarak iki kez daha dünyaya göndermiştir. Her üçünde de başarısız olan nesil için artık yapacak bir şey kalmamıştır. Tanrı merhametlidir. Moşe de son derece sabırlıdır. Çölde meydana gelen olaylar daha ilk kez meydana gelmiş ve Moşe onlar için dua etmiştir. Ancak kendilerine üç kez şans verilmiş olan bu insanlar artık teşuva fırsatını kaçırmışlardır. 

Korah; Datan, Aviram ve On ben Pelet'le beraber Moşe Rabenu'ya karşı muhalefet grubunu oluştururlar.

Bene Yisrael'den cemaat başkanları ve Kutsal Meclis'i oluşturan 250 kişi ile birlikte Moşe Rabenu'nun karşısına dikilirler. Maalesef bu isyan bir felaketle sonlanır ve isyancıların altındaki toprak yarılır ve isyancıları ve onlara ait tüm malları yutar. Kıskançlık; insanoğlunun gözlerini kör edip gelmiş geçmiş en büyük peygamber Moşe Rabenu'nun peygamberliğinin sorgulanmasına sebep olabilir.

Korah'ın grubunda olan On ben Pelet'in ismi 1.pasuktan sonra kaybolur. Onun ismi bir daha peraşada geçmez. Peraşanın başlangıcında On ben Pelet'in ismini zikretmesi, onun cemaatin önemli liderlerinden biri olduğuna açık bir işarettir.

Şelomo aMeleh Mişle kitabında şöyle söylüyor: "Hahmot Naşim banta beta veivelet beyadea tearsenu"

Akıllı kadınların zekası evlerini inşa eder, akılsız kadınlar kendi elleriyle yok ederler. Yahudi evindeki başarı kadına bağlıdır. Şelomo aMeleh bu pasuğu kimi düşünerek yazdı? Akılsız kadın için Bayan Korah'ı çünkü; bayan Korah kocasını kışkırttı. Korah büyük bir rabiydi ve hatta Hahamlarımız Korah'ın ruah akodeş'e peygamberlikten bir evvelki seviyeye sahip olduğunu söylerler. Korah 250 tane Sanedrin üyesini yanına almayı başaran saygıdeğer bir insandı, belki de Korah'a kalsaydı Moşe Rabenu'yla ilgili bazı düşünceleri olsa bile büyük ihtimalle sessiz kalırdı. Peki ne oldu? Korah her akşam eve geldiğinde, karısı ona "Moşe, seni çıkarları için kullanıyor", "Her gün senin üzerine basıp geçiyor" diyor; Korah "Ya boşver, olur mu öyle şey bu Moşe Rabenu, o tsadik bir kişidir" diye cevap veriyordu, "Yokkk, sen zaten böyle bir insansın, herkesin üzerinden paspas gibi geçmesine izin veriyorsun, ayaklarının üzerinde durmayı bil, eğer sen yapmazsan kim yapacak? Tavuk gibi mücadeleden kaçma", Kışkırttı kışkırttı en sonunda, günlerin birikimiyle bir sabah "Moşe yeter, biz de güç istiyoruz" cümlesi Korah’ın dudaklarından dökülür. Korah'ın karısının kışkırtmalarından dolayı, evleri yok olmuş oldu, akılsız kadın evini yok etmiştir.

Şelomo aMeleh'e sorarsak peki: Şelomo hangi akıllı kadın evini inşa etti? Oooo Bayan On ben Pelet

Ne yaptı? On ben Pelet eve gelir ve karısı sorar, cemaat toplantısı nasıl geçti?

Yarın sabah maçı kazanmaya gideceğiz, yarın bir tarih yazılacak, Moşe'yi indireceğiz bu gece güzel bir uyku almam gerekiyor. Bu Moşe Rabenu iyi değil, Korah bana söyledi. Karısı ona bakar ve derki sen neden bahsediyorsun? Niye bu işe burnunu sokuyorsun? Eğer Korah kazanırsa, sen onun yardımcısı olacaksın, Moşe kazanırsa onun yardımcısı olacaksın; Öyleyse sen her türlü 2.sınıf olacaksın, o zaman Moşe'nin veya Korah'ın ayakkabılarını cilalamak arasında ne fark var? Bu işten ne kazancın olacak? Ve kadının söyledikleri doğru noktaya ayakbastı ve karısına dedi ki Haklısın, ben oyun dışıyım. Ama bir problem var yarın sabah bizimkiler beni almaya eve gelecekler, onlara hayır diyemem, lafından döndü diyecekler, karım izin vermiyor diye benimle alay edecekler. Kadın der ki merak etme ben halledeceğim, ona sert bir içki verince güzel güzel uykuya dalar, sabahleyin isyankarlar geldiği zaman, onların oradan koşarak kaçmalarına sebep olur. On ben Pelet sabah kalktığı zaman karısı der ki bütün arkadaşların bu dünyayı terk etti onlar için kadiş söyle der, bazıları yandı bazılarını toprak yuttu. Kadının zekası kocasını bir felaketten kurtardı.

Ama gelin bu hikayedeki kadının derin zekasını anlamaya çalışalım. Belki de karısı şöyle bir cevap verebilirdi: Moşe Rabenu, o, peygamberlerin en büyüğü onun tarafını tut, nasıl ona karşı çıkarsın, bize yaptığı mucizelerden sonra, bizleri Mısırdan çıkartıp, Torayı almamıza sebep olduktan sonra… Karısının demesi gereken: "şu anda Moşe Rabenu'nun çadırına git, ondan özür dile, ayaklarını öp, Moşe Rabenu’ya karşı gelen kişi sanki Tanrı'ya karşı gelmiş gibidir, Maymonides’in söylediği gibi Moşe Rabenu'nun peygamberliğinin gerçek olduğuna inanmayan birinin gelecek dünyada payı yoktur", aç kitapları göster, yasak, ne yapıyorsun, alaha bu şekilde, sen dindar bir adamsın nasıl böyle bir şey yapıyorsun? Ama ne yaptı, onu tamamen farklı bir pencereden tavladı, “bunu yaparak ne kazanacaksın?” ve bu taktik işe yaradı.

Yetser ara'nın yani kötü dürtünün eline düşmüş bir kişiye mesela kaşer olmayan bir eti yemek için aç bir şekilde restorana giren bir kişiye “bir dakika yeme bak burada ne yazıyor diyebilir misin?” Gemara diyor ki "beşaat yetser ara en yetser atov", yetser ara çalıştığı zaman yetser atov yoktur Şelomo aMeleh diyor ki ne kadar üstün zekalı bir kadın, yetser ara'yla nasıl savaşması gerektiğini biliyor. Bazen yester ara'yla savaşmanın yolu kendine günahtan hiçbir kazanç sağlamayacağını kanıtlamaktır, günah işleyerek bu dünyada bile hiçbir yarar kazanmayacaksın. Yetser ara'nın tek amacı, bizi sonsuz yaşamdan, olam abadan gelecek dünyadan mahrum etmek değildir, Yetser ara bizleri şöyle kandırıyor, Gelecek Dünya senden uzak bir kavram, kim gitmiş görmüş, bu dünyadan zevk almak istiyorsan bana takıl. Yetser ara’nın amacı senden her şeyi almak hem gelecek dünyayı hem bu dünyayı… Tanrı'nın sözünü dinleyip O’nun mitsvalarını yerine getiren kişi Şabat'ı koruyan kişi sadece gelecek dünyayı değil bu dünyayı da elde etmiş olacaktır. İşte bu değerli kadın bu mesajı anlamış ve evini kurtarmıştır. Toratenu aKedoşa kadınlarımıza en azından erkeklere verdiği kadar önem verir. Toramız kimseyi kayırmaz, kadın veya erkek olsun herkese kendi potansiyeli içerisinde bu dünyada yerine getirmesi gereken görevinde rehberlik eder.

"Levi’nin oğlu Keat’ın oğlu Yitsar’ın oğlu Korah, (yanında) Reuven-oğulları(ndan), Eliav’ın oğulları Datan ve Aviram ile Pelet’in oğlu On (olmak üzere, muhalif bir konum) aldı.” Bamidbar 16:1

Korah birçok üstün özelliklere sahipti. Seçkin bir aileye mensuptu ve de bilgeydi. Peki nasıl Moşe’yi suçlayacak kadar alçak bir seviyeye düşmüş ve bencilce bir şekilde güç toplayıp prestij kazanmıştır? Tora Moşe’ye şahitlik eder “ Ve bu kişi, Moşe, son derece alçakgönüllüydü – toprağın yüzeyi üstündeki insan ırkının tümünden (daha alçakgönüllü).” Bamidbar 12:3. Buna göre Korah nasıl Moşe’yi onur peşinde koşmakla suçlayabilir!?

İki tip insan vardır. Vermeyi sevenler, yani her zaman insanlara yardım etme isteğinde bulunan insanlar. Birde almayı sevenler vardır. Bu insanlar her zaman servetine servet katmayı düşünür ki kendi ihtiyaçları konusunda tatmin olsun ve daha da onurlu olsun. Alıcılar hiçbir zaman memnun kalmazlar; her zaman daha fazlasını arzu ederler. Korah hikayesinin en başında Tora Korah’ın düşüşünün asıl nedenini ortaya koyar: “Korah aldı” --               Korah almayı seven biriydi; Kendisinin daha onurlu olmasını istemişti. Levi kabilesinin bir mensubu olması gibi bir ayrıcalığa sahip olmasına rağmen, bu ona yetmemişti. Daha fazlasına ihtiyacı vardı. Kendisi önemli ve toplumsal bir konuma gelmek istiyordu ve Moşe ve Aaron’un sahip olduğu onur seviyesini kıskanıyordu. Kıskançlığı sınır tanımadı ve Korah onur için yapabildiği her şeyi yaptı- ki bunun asiliğinin başlangıcı olmasına rağmen.

Eğer bir insan bencil olur ve belirli bir arzusu varsa, onun zekası bozulabilir ve mantıklı bir şekilde düşünememeye başlayabilir. Bu arzusundan dolayı kör olur ve her şeyi yapar. Böyle bir düşüşü önlemek için insanlara yardım etmeye çalışıp vermeyi seven birisi haline gelmesi lazımdır.

Peygamberler içinde “Neviim Aharonim – Son Peygamberler” olarak bilinen bölümün ilk kitabıdır. Altmış altı bölümden meydana gelir. Halen İsrael Müzesi’nin “antik yazıtlar” bölümünde bu kitabın tamamı sergilenmektedir. Yeşayau Bet Amikdaş’ın yıkılışından yaklaşık yüz elli sene önce yaşamıştır. Asur zaferini görmüş olduğundan iyimser bir peygamberdir. Her ne kadar ilk bölümünde yıkım kehanetlerinden söz etse ve bu sözler Aftara olarak Tişa be Av öncesinde okunsa da özellikle kırkıncı bölümden sonra son derece teselli edici sözleri yer alır. Bu bölümler Tişa be Av’dan sonraki yedi teselli haftasında okunur. Son bölümü Şabat ve Roş Hodeş günlerinde okunur. Onuncu ile onikinci bölümleri arasında gelecekten haber verir ve Maşiah günlerine gönderme yapar. Burada işlediği konular sanatçı Marc Chagall tarafından resmedilmiş ve İsrael parlamentosu Kneset’in şeref holüne asılmıştır. Rivayete göre Yeşayau kral Menaşe tarafından itham edilir. Peygamber kaçmayı başarsa da sonunda saklandığı ağacın kesilmesi sırasında hayatını kaybeder.

Mısırlılar’a gönderilen belaları incelerken “çekirge” belasının doludan arta kalan her şeyi yok ettiğini görmekteyiz. Ancak bu belanın sonunda yani yedi gün geçtikten sonra çekirgelerin çekilmesinden söz edilir. Fakat diğer belalara baktığımızda (kurbağalar ve vahşi hayvanlar gibi) hayvanlar orada ölmüş, cesetler mısır sokaklarında pislik yaratmıştır. Çekirge belasında çekilen çekirgeler Kızıldeniz'e dökülürler.  Çünkü çekirgeler Mısırlıların yiyebileceği gıda sınıfındadır ve bunların Kızıldeniz'e gitmemeleri onları yıllarca kurtarabilecek yemek demekti. Bela bir tür ödüle dönüşecekti. Tanrı bu sürülüş ile bunu engellemiştir.

Refi Chaban'ın katkılarıyla...

*Sabah dualarının ilk kısmı “zemirot” olarak tabir edilen ve Teilim kitabından alınan mizmorlardan oluşur. Zemirot acele ile söylenmemeli harf ve okunuşlara Şema duasındaki kadar dikkat edilmelidir.

*Zemirot söylenirken Baruh Şeamar öncesinde bile konuşmamak gerekir ancak zemirot ile ilgili şeylerden Baruh Şeamar öncesinde söz edilebilir.

Kişi kendi gücü ve isteği ile TORA’daki emir ve yükümlülükleri yerine getirmezse, yüce Tanrı önünde hesap verme gününde ne diyebilir ki? (İllel Azaken’in sözlerine Raşi tarafından yapılan açıklamadan)