"Yedi açılış gününü" takip eden sekizinci gün, Aaron ve oğulları "Koanim - Koenler" olarak görev yapmaya başlarlar; Mizbeah'taki korbanları yakmak üzere "Tanrı'nın Önünden" bir ateş çıkar ve Şehina, Mişkan'a yerleşir...

"Yedi açılış gününü" takip eden sekizinci gün, Aaron ve oğulları "Koanim - Koenler" olarak görev yapmaya başlarlar; Mizbeah'taki korbanları yakmak üzere "Tanrı'nın Önünden" bir ateş çıkar ve Şehina, Mişkan'a yerleşir.

Aaron'un iki büyük oğlu Nadav ve Aviu, "Tanrı'nın huzurunda, O'nun emretmediği yabancı bir ateş" getirirler ve ölürler. Aaron bu felaket karşısında sessiz kalır. Daha sonra Moşe ile Aaron, korbanlarla ilgili bir kanun maddesi konusunda fikir ayrılığına düşer; ama Moşe, Aaron'un haklı olduğunu kabul eder.

Tanrı, yenmesine izin verilen ve yenmesi yasak olan hayvan türlerini belirleyen kaşerut kanunlarını verir. Kara hayvanları ancak çift toynaklı oldukları ve geviş getirdikleri takdirde yenebilir; balıkların yüzgeçleri ve pulları olmalıdır. Sonrasında, kaşer olmayan kuşların ve kaşer olan böceklerin (dört tür çekirge) listesi verilir.

Şemini peraşasında, "Mikve"nin (belirtilen özelliklere uygun bir su havuzu) ve kaynak suyunun arındırıcı gücü dahil, manevi saflık kanunlarının bazıları da yer alır. Yisrael halkına böylece "saf olanı ve olmayanı ayırt etmesi" emredilir.

Bu hafta okuduğumuz Şemini peraşasının ismi “sekizinci” anlamına gelir. Bu ifade bize Mişkan çadırının açılış töreninin yapıldığı günü anlatır. Rabiler “neyin sekizinci günü olduğunu” sorgularlar. Moşe Rabenu yedi gün boyunca Mişkan’ın bir bölümünü kurmaya çalışmış ancak bu çabaları boşa gitmiş ve Mişkan bir türkü tam konumunda kurulamamıştır. Ancak sekizinci günde Tanrı’nın müdahalesi ile Mişkan çadırı kullanıma hazır bir konuma erişmiştir.

Bu yedi günün ne anlama geldiği konusunda çok farklı görüşler vardır. Bunlardan biri Rabi Samson Raphael Hirsch tarafından öğretilir.

Moşe Rabenu’nun yedi günlük çabası yedi farklı yerde kurulan Mişkan veya Tanrı’nın varlığının barındığı yerleri anlatmaktadır. Buna örnek olarak çöldeki Mişkan verileceği gibi, Şilo kentinde kurulan Mişkan, Nov yani Kohenler’in şehrinde kurulan Mişkan, Givon’da kurulan yer, birinci Bet Amikdaş ve ikinci Bet Amikdaş da bu kapsamda bilinir. Bunların hepsi bir şekilde yıkılmıştır. Sekizinci yer ise gelecekte Tanrı eli ile kurulacak olan üçüncü ve nihai Bet Amikdaş olacaktır. Bu tapınak Mişkan’ın açıldığı sekizinci güne gönderme yapmaktadır.

Bu önemli günde Moşe ve Aaron birlikte Mişkan’a giderler. Aaron birden dehşete kapılır ve Mizbeah’ın önünden kaçmak ister. Midraş’a göre Mizbeah Aaron’a altın buzağı günahını hatırlatmıştır. Moşe ise Aaron ile aynı görüşte değildir. Nitekim Tora orada Moşe’nin Aaron’a “kerav el amizbeah vaase – mizbeah’a yaklaş ve yap” dediğini öğretir.

AÇILIŞ TÖRENİ

Mişkan’ın açılış gününde iki önemli günah için kapara sağlanır. Midraş bu günahlardan birinin hikayenin başında diğerinin de hikayenin sonunda olduğunu söyler. Hikayenin başında yer alan günah Yosef’in satılmasıdır. Hikayenin sonundaki günah da altın buzağıdır. Rabiler altın buzağı günahı için kapara yapılmasını normal karşılarlar. Çünkü daha birkaç ay önce Sinay dağında verilen sözler unutulmuş ve bu yanlış yapılmıştır. Ancak aradan bu kadar zaman geçmesine rağmen hala Yosef’in satılması günahı için neden Kapara arayışı vardır.

Rabiler Yosef’in satılma nedenini sorgulayınca kardeşlerin kıskançlığı nedeniyle bunun gerçekleştiği bilinir. Bu kıskançlığa da Yaakov tarafından Yosef’e hediye edilen çizgili gömlek yani özel bir giysi çanak tutmuştur. Mişkan açılmıştır ve bir yanda özel kıyafetleri ile Kohenler bulunmaktadır. Bene Yisrael yine bir kıskançlık nedeniyle karşı karşıya mı kalacaktır. Nitekim gelecekte bu gerçekleşmiş ve Korah isyanı çıkmıştır.  Bu noktada en azından Mişkan’ın açılış gününde bunun olmaması için bir gönderme yapılmaktadır.

Burada bize verilen mesaj da önemlidir. Herkes orkestrada yer alan başkemancı olamaz kemanların da, çelloların da en arkada yer alan çelik üçgeni çalan kişinin de bir değeri ve önemi vardır. Özel bir kıyafet giymesi onun daha iyi ve önemli olduğunu ispatlamaz. Herkesin kendi işi ve kendi değeri vardır. Bene Yisrael bir bütündür ve bu bütün içinde herkes kendi yerinde ve görevinde olmalıdır. Böylece bütünlük sağlanır.  

NADAV VE AVİU

Şemini peraşasında yer alan TaNaH’taki en üzücü olaylardan biri Aaron’un iki oğlu Nadav ve Aviu’nun Mişkan’ın açılış töreninde ölmeleridir. Raşi aslında Nadav ve Aviu’nun ölüm sebebinin burada olmadığını Mişpatim peraşasında geçen bir olaya yakından bakmamızın doğru olacağını öğretir. Tora’nın alındığı gün Moşe, Aaron, Nadav, Aviu ve yetmiş bilge Sinay dağında müthiş bir tecrübe yaşarlar. Bu tecrübede pasuk “veyehezu et AE.loim vayohelu yayiştu – Tanrı’nın onurunu gördüler yiyip içtiler” demektedir. Raşi bu büyük manevi tecrübeyi yiyip içerek saygısızlık yapanların ölümü hak ettiklerini savunur. RaMBaM More Nevuhim adlı eserinde yiyip içenlerin gerekli konsantrasyonu sağlayamadıkları için saygısızlık ettikleri görüşünü savunur. Rabi Eliyau Mizrahi de buradaki günahın ölüm sebebi olduğunu öğretir. Tanrı böyle bir günde ölmelerine izin vermediğinden cezaları ötelenir. Nadav ve Aviu Mişkan’ın açılışında hayatlarını kaybederken bir yiyecek sıkıntısındaki isyan durumunda diğer ileri gelenler ölürler. Sifte Hahamim adlı kaynak Nadav ve Aviu’nun o günde ölüm cezası gerektirecek bir davranışlarının olmadığını söyler. O halde sorulacak soru bellidir. Nadav ve Aviu neden böyle bir günde hayatlarını kaybetmişlerdir?

Genel bir kurala göre emredilen mitsva insanın koruyucusudur. İnsan emredileni yerine getirirken kendine koruyucu bir melek yaratır. Mitsvayı yerine getirmek insanı günaha sürüklemez. Eğer bir emri yerine getirmek insanı günün birinde günaha sürükleyecekse Tanrı bunu emretmez. 

DAYENU

Pesah Agada’sını okurken çok iyi bilinen “Dayenu” olarak bildiğimiz bir anlatım vardır. Orada “bizi Sinay dağına getirip Tora’yı vermesiydi bize yeterdi” denir. İlk bakışta bunu anlamak kolay değildir. Sinay dağına geliş amacı Tora’yı almaktır. Eğer amaç buysa neden Sinay dağına gelmek yeterli kabul edilip Tora’yı almamamız durumunda bile “bize yeterdi” ifadesi kullanılmaktadır.

Mistik kaynaklar Sinay dağı eteklerine gelen Bene Yisrael’in üzerindeki kirliliğin tamamen ortadan kalktığını, ilk insanın günahının olumsuzluklarının silindiğini anlatır. Neşamalar artık saf ve temizdir. O kadar ki Tora “emredilmese” bile atalarda olduğu gibi Bene Yisrael’in Tora’nın tümünü anlayacak ve uygulayacak kutsallığa erişmiştir. Buna rağmen Tanrı bize Tora’yı emirler şeklinde verir. Çünkü bir emri emredilmeden yaptığımız zaman yetser ara ile mücadele söz konusu olmadığından mitsvanın getirdiği Tanrısal koruma yoktur. Ancak emir söz konusu ise yetser ara’ya karşı verilen bir savaş vardır ve mitsva’nın yerine getirilmesi Tanrısal korumaya neden olur.  Tora bize emredilince de bu gerçekleşmiştir.

SONUÇ OLARAK

Şimdi peraşamızda Nadav ve Aviu’nun neler yaptıklarına bakalım. Tanrı’nın iradesi ve “emri” olmadan yabancı bir ateş almışlar ve Mişkan’a getirmişlerdir. “Eş zara – yabancı ateş” almak ölümcül bir günah değildir. Ancak “emir” durumu yoktur. Tanrı onlarla daha konuşmamıştır. Ketoret ve yabancı ateş “lifne Ad… - Tanrı’nın önünde “ yani Tanrı daha onlara bildirmeden ve mitsvayı emir olarak bildirmeden getirilmiştir.  Emir olmayınca da “koruma” yoktur. Tanrı Nadav ve Aviu’nun geçmişte işledikleri günahtan dolayı burada cezalandırılmalarına hüküm vermiştir. Nadav ve Aviu Tanrı’ya karşı gelerek ölüm cezasını hak edecek bir şey yapmamalarına rağmen daha önceden işlemiş oldukları suç nedeniyle hayatlarını kaybetmişlerdir.  Onların ölüm nedeni iki nedenin bir kombinasyonudur. Getirdikleri ateş “emredilmemiş” bir ateştir. Onlar önceden bir “ateş” gibi olan Şehina’ya bakmışlar ve bunun karşısında yiyip içmekle ilgilenmişlerdir. Onlar için hayatlarının sonu da ateş yolu ile gelmiştir. Göksel bir ateş burun deliklerinden girerek ruhlarının bedenle olan bağlantısını kesmiştir.

Bazen Tora’da yazılı olan “taamim” dediğimiz melodik işaretler o olay hakkında bizlere bilgi verirler. Olayın anlatıldığı ve “emredilmemiş” anlamına gelen “lo tsiva” sözcüklerinden olumsuzluk eki olan “lo” sözcüğünün altında Tora’da sıkça görmediğimiz bir “taam” vardır. Bu “taam” Aşkenaz kardeşlerimizce “marha kfula – çift maarih” olarak bilinir. Bizler o “taam” için “tere taame” ifadesini kullanırız. Bu ifade aynı zamanda “iki sebep” anlamına da gelir. Gerçekten de Nadav ve Aviu’nun cezalandırılması konusunda iki neden olduğunu yukarıda izah etmeye çalışmıştık.

Taamlarıyla, noktalarıyla, sözcük ve ifadeleriyle Tora böylesi engin bir deniz ve sonu olmayan bir değerler kaynağıdır. 

Kohen Gadol vazifesine atanan Aaron, Mişkan’da gereken hizmeti vermek ve kurbanları organize etmek için Tanrı’dan
gereken talimatları alır. Aaron’un liderliği ve Kohen Gadol vazifesine atandığı bu an, onun için önemli bir dönüm noktasıdır. Büyük bir istek ve arzu ile Tanrı’nın isteklerini getirmeye hazırlanır. Birkaç pasuk sonra,  Moşe Aaron’a Mizbeah’a yaklaşmasını ve Tanrı’nın emrettiği gibi kurbanları yapması gerekliliği hatırlatılır. (Vayikra 9:7) 

Moşe ağabey Aaron’u vazifesini yapmak üzere onu neden dürtmektedir?  
Rabilerimiz görev yapma arzusunda olan Aaron’un çekingen davrandığını ve bunu hisseden Moşe’nin çekinmemesi için Aron’u dürttüğünü söylerler. Onun Mizbeah’a çekinmeden yaklaşmasını söyler. Bu görev için Tanrı tarafından seçilmiş olan Aaron’un çekinmesinin sebebi ne olabilir?

Midraşın bu konuda şu açıklamada bulunur:  Satan, sürekli olarak Altın Buzağı’nın şeklini Aaron’un gözünün önüne getirmekte ve onda Tanrı ibadeti için uygun olmadığı hissini uyandırmaktadır. Başka bir deyişle, Altın Buzağı günahı, bulaştığı tek günah olduğu için, Aaron’un vicdanını sürekli olarak rahatsız etmektedir. Bunun bir sonucu olarak Aaron, Mizbeah’a yaklaşma konusunda büyük bir tereddüt ve utanç içindedir. Bu nedenle Moşe onu cesaretlendirmiş, ona ‘’Neden utanıyorsun? Düşüncelerinden sıyrıl ve Mizbeah’a yaklaş! Kohen Gadol mevkini doldurmak için seçildin!’’ demiştir.

Çekinmesinin diğer bir sebebi bu atanan vazifeye ve saygınlığa kendisini layık görmemesinden dolayıdır.

Aaron tevazu sahibi bir kişiydi. Bu karakter yapısı Yahudilik’te en önemli ve pozitif karakter yapılarından biridir.  Aaron, onur ve şan peşinden koşmak istemeyen ve mütevazi, Tanrı’ya sessiz bir şekilde hizmet etme arzusunda olan bir kişilikti. Moşe bunun üzerine ona çağrı yaparak, bu isteksizlikten onu kurtarmak ve onun bu göreve yakışır olduğunu ve özellikle Tanrı tarafından seçildiğini kendisine hatırlatarak onu motive etmek istemiştir. 

Bilgelerimiz, eğitsel bir yaklaşımla, Moşe’nin ‘’bunun için seçildin’’ sözlerini ‘’İşte tam olarak bu utanma ve çekingenlik özelliğin sebebiyle seçildin ‘’ şeklinde açıklar. Zira Tanrı, kibirli kişileri hor görür.

Büyüklerimiz her zaman şunu anlatırlar:  Her insan bu dünyaya bir misyon tamamlamak üzere gelmiştir. Sahip olduğumuz bu misyonu gerektiği şekilde tamamlamak, kavramak için Yüce Tanrı o kişiye gerekli yeteneği verir.  Maalesef insanlar genelde yapmaları gereken bu misyonu kavrama konusunda, gereken bilinç seviyesine ulaşmadıkları gibi,  bu hedefe ulaşabileceklerine de inanmazlar.  Bu nedenle yaşamımızda bizi dürten bir güce ihtiyacımız vardır. Daima bize hedeflerimizi, tamamlamamız gereken misyonu hatırlatması için, kişi veya kişilere ihtiyaç vardır.(Moşe’nin Aaron’a yaptığı gibi)

İsteksiz olma ve yapmam gereken misyonun neyse yapabileceksin. Bir kişi yaptıkları sayesinde farklılar yaratabilir.

İşte yaşam boyunca insan olarak yapmamız gereken ve Yahudi kişiliği ile topluma ve insanlığa katmamız gereken nedir? Sorularının cevabını ne olduğunu anlayabilmek ve kavramak adına gereken uğraş ve bilinci vermemiz gerekliliğidir. Bu konuda zaaflarımız, zayıf taraflarımız veya bize güçlü kılan öğelerin ne olduğunu farkına varmak en önemli hedefimiz olmalıdır. Bırakacağımız en pozitif etki hangi noktadır? En önemlisi bu misyonu tamamlamak adına yaşamamızı nasıl organize etmemiz gerektiğini ve bu konuda nasıl bir ortam oluşturmamız gerekliliğinin bilincinde olmamız gerekmektedir. 

Güçsüz ve yetersiz kaldığımız nokta her neyse onları yenmenin çarelerini aramalıyız. Misyonumuzu kavrama işi; çok ciddi, samimi ve sabır isteyen bir iştir. Bununla birlikte yaşamımızı paylaşan her bir bireyin misyonunu gerçekleştirirken hayatımızda önemli bir rol oynadığını ve işin sonucunda daha iyi, mutlu, huzurlu ve anlam dolu bir yaşam elde edeceğimizi bilmemiz çok önemlidir. Kendi kendimize hatırlatmamız gereken bir başka noktada büyük işler genelde sessiz, bize özel, idealist, ruh cömertliği ve merhamet özellikleri ile pekiştiği taktirde ayrı bir boyut kazanır. Bu misyonu elde etme yolunda, söylenecek anlamlı bir söz veya hareket, insan ve Tanrı sevgisi öğeleri başkalarının hayatlarına mutluluk ve anlam katacağından yaşamımızın ayrılmaz öğeleri olmalıdır. Bunun sonucunda başkalarının yaşamlarına renk ve anlam kattığımız gibi esas olan kendi yaşamımıza katacağı huzurun boyutu çok yüksek seviyelerde olacaktır. Birkaç sene önce okumuş olduğum bir yazıda insanları etkileyen en önemli 10 kişinin kim oldukları ile ilgili soru sorduklarında cevap olarak bazıları ünlü siyasetçileri, zengin hayırseverleri dile getirirken çoğunluk ise yaşamlarını etkileyen kişilerin aile üyeleri, öğretmenleri, din adamları ve arkadaşları olduğunu ve zor anlarında bu kişilerin yardımlarına koştuklarını belirtiler. Sormamız gereken misyonumu ve hedefleri inşa etme yolunda rol olarak seçeceğim model kim olacak? Neden onu seçtim ve doğru seçim mi? Şayet doğru seçimse yaşamımda ne kadar onu taklit edebildim?

Gerçekten bir kişi çok şeyi değiştirebilir mi?

Cevap: Evet, değiştirebilir.

Bir kişi misyonunu kavradığı an, o misyonu tamamlayabilir?

Cevap: Evet, tamamlayabilir.

Bir kişi manevi anlamda büyümesi için idealizm, yardımseverlik, merhamet öğelerini ön planda tutarak gereken gelişimi sağlayabilir ve etrafa pozitif ışık saçan bir model olabilir mi ve bunu başarması mümkün mü?

Cevap: Evet, mümkün.

Bir kişi mütevazi ve dürüst bir şekilde yürüyerek Tanrı ile bağlantı kurabilir mi?

Cevap: Evet, kurabilir.

Yolunuz açık olsun…  

“Sen ve yanındaki oğulların – Buluşma Çadırı’na gireceğiniz zaman sarhoş edecek şekilde şarap içmeyin – ki ölmeyesiniz. [Bu, tüm] Nesilleriniz için ebedi bir kanundur.” Vayikra 10:9

Bu haftaki Peraşada Tanrı Aaron’a Mişkan’daki ibadetleri sarhoşken yerine getirilmemesini emreder. Peki bu yasağın nedeni nedir? Neden bir Kohen’in alkollu bir içki içtikten sonra ibadetleri yerine getiremez?

Tora ve Mitsvaları bize zevk vermek ve bizi sevindirmek için vardır. Pasukta da yazdığı gibi, “Aşem’in buyrukları doğrudur, yüreği sevindirir.” 19.Teilim. Tanrı kullarından Tora’dan ve Mitsvalarını yerine getirmelerinden zevk almalarını ister, bunlar dışında bir şeyden değil. Ki ibadetleri sarhoşken yerine getiren bir Kohen sadece, yaptığı ibadetten dolayı mutlu olamaz ve dolayısıyla bu yetersizdir.

Tanrı bizi hayattan zevk almamız amacıyla yaratmıştır. Aynen ebeveynlerimizin her şeyimizin iyi olmasını istemeleri gibi, işte Tanrı’da aynı bunu ister: Dünyanın tadını çıkarmamızı ve alabildiğimiz kadar zevk almamızı! Her nasıl olursa olsun, uzun süreli bir şekilde zevk almamızı ister, kısacık ve anlamsız bir şekilde değil. Bu derin zevk ancak kendisine bağlı Kalınınca (Tanrı’ya) alınabilir. Bu harika olan his ancak birine yardım edildiğinde veya güzel bir şekilde dua ettikten yani Tanrı’ya bağlandığımızı hissedersek, hissedilebilir. Alkol, uyuşturucu ve diğer fiziksel zevkler ucuz ve yapay olan eğlence türleridir. Neden gerçek olanı seçmeyelim ki?

Yeruşalayim ele geçirildikten sonra David büyük bir kafile ile uzun zamandır bulunduğu yerden Aron Aberit’i almaya gider. Yepyeni bir arabayla yola çıkarılan sandık şarkılar eşliğinde Yeruşalayim yolundadır. Yolda arabanın sekmesinden sonra düşeceği sanılan sandığı arabadakilerden biri tutmaya çalışır. O anda hayatını kaybeder. David olaydan çok korkar ve Yeruşalayim’e sandığın girişini erteler. Üç ay sonra Oved Edom’un evinde bulunan Aron Aberit olması gereken ebedi yer olan Yeruşalayim’e getirilir.

İkinci dünya savaşının son yıllarında Naziler zalimlik derecelerini ve esirleri müttefiklerden gizlemek amacı ile Yahudileri uzun ve sonu belli olmayan yürüyüşlere çıkarmışlar ve bu yolla yüzbinlerce Yahudi’nin ölümüne sebep vermişlerdir. Ölüm yürüyüşleri olarak bilinen bu acımasız plan günümüzde her yıl binlerce Yahudi’nin katılımı ile yapılan “yaşam yürüyüşü” ile protesto edilir ve hatırlanır.

Ölüm yürüyüşünün gerçekleştiği büyük gurupta Elimeleh Kindelehrer adında bir Yahudi de vardır. Bu ölümcül yolculuktan bunalan ve çok yorulan Elimeleh askerlerden sadece iki dakika izin ister ve hemen guruba katılacağına söz verir. Askerler olmayacak bir şekilde bu isteği kabul ederler ve guruba katılmaması halinde bunu hayatıyla ödeyeceğini ona bildirirler. Elimeleh sözünü tutmaz ve kısa bir koşu mesafesinde bulunan bir barakadaki saman balyalarının altına gizlenir. Barakanın önünde o sırada dev bir köpek de havlamaya başlar. O sırada Elimeleh’in kaçtığını anlayan iki asker onu aramak için barakanın önüne gelir. Bir tanesi “kaçak Yahudinin” barakaya saklandığını iddia eder ve barakayı aramak ister. Diğeri ise havlayan köpeği işaret eder ve eğer buraya saklanmak girişiminde bulunsaydı bu köpeğin onu parçalayacağından dem vurur. Diğeri ise köpeği öldürmeyi teklif eder. Tam bunu yapacak iken ikinci asker “inanılmaz bir ifade ile” arkadaşına engel olur: “Köpeği öldürelim mi? Sende hiç merhamet yok mu? Zavallı köpeği öldürmen için hiç bir sebep yok ki. Sana hiçbir şey yapmadı o.” Askerler oradan ayrılırlar ve Elimeleh bir İngiliz gezici gurubu tarafından kurtarılır.

*Ödünç alınan Tefilin’e beraha söylenebilir.

*Tefilin’in kayışları yani Retsuot mutlaka siyah olmalıdır. Beyazlama halinde özel bir siyah boya ile boyanmalıdır.

“Tora’nın emirleri kişiye göre yorumlanıp isteğe göre tatbik edilemez.” (RaMBaM)