Yosef'in, içki ve unlu mamuller sorumlularının rüyalarını doğru olarak çözümlemesinin ardından iki yıl geçmiştir. Paro iki rüya görür. Bu rüyaları açıklama denemelerinden tatmin olmaz. İçki sorumlusu Yosef'i hatırlayınca Paro'nun emri ile Yosef hapishaneden çıkarılır. Rüyaları dinler; bunların yakında yedi sene bolluk ve ardından yedi sene ağır bir kıtlık olacağına işaret olduğunu belirtir.

Ardından Paro'ya, bu olağanüstü durumu halledecek düzeyde zeki birini tutmasını tavsiye eder. Paro bu görevi Yosef'e verir, onu Potifar'ın kızı Asenat'la evlendirir. Yosef işini iyi yapar ve Mısır dünyanın silosu haline gelir. Yosef'in iki oğlu olur: Menaşe ve Efrayim.

Kıtlıktan Kenaan da etkilenir. Yaakov oğullarını yiyecek almaları için Mısır'a gönderir. Yosef'in önüne geldiklerinde Yosef onları tanır, fakat onlar Yosef'i tanımazlar. Satılmasına sebep olan rüyalarını hatırlayan Yosef, kardeşlerine karşı sert bir Mısır'lı lider rolünü oynamaya başlar ve onları casuslukla suçlar. Onlara yiyecek satar, fakat dürüstlüklerinden emin olmak için Binyamin'i getirmelerini söyleyerek bu arada Şimon'u rehin tutar. Bir yandan da hizmetkarlarına ödenen paraları çuvallara gizlice geri koymalarını emreder. Geri dönüş yolunda paraları keşfeden kardeşler paniğe kapılırlar. Başlarından geçenleri Yaakov'a anlatırlar. Yaakov Binyamin'in Mısır'a götürülmesini reddetse de, kıtlık ağırlaşınca durumu kabullenmek zorunda kalır. Yeuda Binyamin'in güvenliğini garanti eder ve kardeşler tekrar Mısır'a inerler.

Yosef kardeşlerini onurlu konuklara yaraşır biçimde ağırlar. Hem babasından hem de annesinden olan tek kardeşi Binyamin'i görünce kendisini tutamaz ve odasına çekilerek ağlamaya başlar. Daha sonra hizmetkarına paraları çuvallara tekrar geri yerleştirmesini, kendi kadehini de Binyamin'in çuvalına koymasını emreder. Kadeh bulununca da Binyamin'in ceza olarak kölesi olmasına karar verir. Yeuda karşı çıkar ve Binyamin yerine kendisini teklif eder; ancak Yosef reddeder.

İbranilerin Mısır sürgününün başlangıcı Yaakov’un oğluna yaptırdığı veya verdiği Ketonet pasim olarak bilinir. Tora’da Ketonet sözcüğünün geçtiği yerleri analiz edersek ilk olarak Adam ve Hava’nın günah işledikten sonra Tanrı tarafından bu giysi ile giydirildiğini görürüz. “Vayaas Ad… E.loim leAdam ulişto kotnot or vayalbişem – Tanrı Adam ve karısına deri elbiseler yaptı ve giydirdi.”Gemara’nın verdiği bilgi ışığında Adam’ın güzelliği, bilgeliği Yaakov’da tecelli etmiştir.Hatta bazı görüşlere göre Yaakov Adam’ın gilguludur.Dolayısı ile o elbise önce Yaakov’dadır.Yosef de babasına büyük benzerlik göstermektedir.Yaakov da o elbiseyi Yosef’e hediye etmiştir.Elbiselerin Tanrı tarafından hediye edilmesi günahın hemen ardından gerçekleşir.Bu arada Adam eşini “em kol hay – bütün yaşayanların annesi” olarak isimlendirmiştir.Targum Yonatan elbiseler için “levuşin dikar – onur giysileri” ifadesi kullanmaktadır. O kadar ceza verdikten sonra neden Tanrı onlara onur giysileri hediye etmektedir sorusundan çok ciddi bir musar öğretisi çıkmaktadır.

Adam bütün canlılara ismini veren kişidir.Bu sırada eşine bir isimlendirme yapmamıştır.İsimlendirme günah sonrası gerçekleşir.Hava günahın baş mimarıdır.Öyle ki onun sayesinde Adam günah işler, cezalandırılır ve dünyaya ölümü getirir.Bu noktada Adam’ın karısına eleştirel bir isim vermesi beklenirken tam tersi gerçekleşir ve Adam eşini bütün canlıların annesi olmakla onurlandırır. Mida keneged mida kuralı gereğince Tanrı da onlara onur kıyafetlerini hediye eder.

Rabiler deri elbisenin ne olduğunu da soruştururlar.Bir görüşe göre elbise yılan derisindendir.David Ameleh Teilim’de “vehatati negdi tamid – hatam her zaman yanımdadır” ifadesini kullanır.Adam bu elbiseye baktıkça hatasını anlayacak ve daha yüksek bir teşuva yaparak hayatına devam edecektir.

Baal Aturim ise farklı bir görüşü savunur.Ona göre bu kıyafetler Bigde Kehuna kıyafetleridir.Bu kıyafetler günahları tamir etmekte görev alırlar.Nasıl Ki Kohen Gadol tarafından giyilen kıyafetler günahları tamir gücüne sahipse bu kıyafetler de bu güce sahiptir.Elbiselerin verildiği pasuk sekiz sözcükten müteşekkildir.Bu da Kohen Gadol’un giydiği sekiz farklı elbiseye gönderme yapar.Bu elbise Adam’dan Yaakov’a ondan da Yosef’e geçer.

Bir peygamber olarak Yaakov çocuklarının iyi ve zayıf taraflarını görebilmektedir.Nitekim Vayhi peraşasında verdiği berahalarda çocuklarının zayıf taraflarını tamir etmeleri için yardımda bulunmuştur. Yosef’in zayıf tarafı kullandığı laşon ara’dır. Agada şel Pesah Mısır’a gidişimizin nedeninin “sözler” olduğunu söyler. “Vayered Mitsrayma al pi adibur.” Magid maddesindeki divre Tora Yosef’in bu yanlışını tamir eder güçtedir.  

Rabi Meir’in sefertorasında “kotnot or” – deri kıyafet yerine “kotnot or – ışıklı kıyafet” yazar. Buradaki fark “ayin” ile “alef” harfi arasındaki farktır.Ancak sefertora’daki bir harfin bile değişik olması o sefertora’yı pasul yaparken bu midraş bizlere ne öğretmeye çabalamaktadır?

Arizal’in öğretisi doğrultusunda Adam ilk yaratıldığında vücudu parlamaktadır.Neşama parlaktır bu da vücuda yansımaktadır. Hatta Adam’ın topuğundaki ışık bile güneşi kıskandıracak kadar parlaktır. Günah sonrasında  Adam’ın derisi kararır. Artık ışık yerine normal bildiğimiz deri gibi olur.Bene Adam dediğimiz insanoğlunun görevi bu ışığı insana yeniden kazandırmaktır. “Hohmat adam tair panav – insanın bilgeliği yüzünü parıldatır” pasuğu gereğince bunun yolu da bilgelikten geçmektedir. Burada betimlenen sefertora aslında normal sefertora değildir.Rabi Meir’in bilgeliğinin tanımıdır. Gemara Eruvin’de şöyle der: “Ben arkadaşımdan daha zeki ve şanslıyım. Çünkü ders verirken Rabi Meir’i arkadan gördüm.Yüzünü görseydim çok daha zeki olurdum.” Pasuk şöyle demektedir: “Veayu eneha root et moreha – gözlerin öğretmenini görsün.”

Tazria Tahara peraşalarında kişinin derisinde bir değişim olup da tsaraat’tan şüphe ettiği zaman Kohen’e gitmesi gerektiği yazılıdır.Çünkü Kohen Gadol’un giysilerinde bu günahı kapara yapabilecek bir güç mevcuttur. Deri günahtan dolayı eğer karardıysa ışık Kohen’de bulunmaktadır. kohen karanlığı ışığa çevirecektir. Buradaki soru bunun nasıl olabileceğidir.

Ketsot ahoşen adlı kaynakta basit bir derinin nasıl ışığa çevrileceği anlatılır. Basit bir deri eğer Sefertora yazımında kullanılırsa o zaman o deri çok daha kutsal bir seviyeye erişir. Bu değişim derisini aldığımız hayvana yarar ama bize nasıl bir yararı dokunur sorusu hala gündemdedir.

Tora şebihtav yazılması için bir deriye ihtiyaç duyar.Burada her harfin Tora yazımına adanmış olması gerekir.Yani bunun için kavana tutmak şarttır.Tora şebeal pe de yazılması için deri gerektirir.Bu deri ağzımızdan başkası değildir.Tora öğrenirken bu yola adanmış olarak çıkan her söz o deri üzerine yazılmış sözcükler gibidir.

Talmud Yeruşalmi’de Rabi Şimon ben Yohay insana iki ağız gerektiğini iddia eder. Bir tanesi kutsiyetle alakası olmayan şeyler için kullanılan ağız diğeri ise kutsiyete adanmış bir ağızdır. Bu mümkün olmadığından kişi kendi ağzını kutsallıkla ilgili olmayan şeylerden uzak tutması gerekir. Her gün dualarımızda söylediğimiz “veaer enenu betorateha – gözlerimizi Tora’na aç” sözü ağzımızdan çıkan “ayin” leri “alef”e çevirmek için söylenmiştir.

Geleneğe göre her bir Tora cümlesinin yetmiş açıklaması vardır. “Şivim panim laTora” şeklinde bilinen bu geleneğe göre açıklamalar birbirini tutmasa da Tora açıklamaları her zaman Talmud Tora olarak değerlendirilir ve sözlü Tora’nın bir parçasıdır. Yetmiş sayısının İbranice harf karşılığı “ayin” harfi ile betimlenir.Yetmiş açıklama dinlemek ve öğrenmek suretiyle bu harfin gerekli tikunu yapılabilir.

Tora’nın sonlarına doğru bir mitsva öğretilir. Bu da Sefertora yazma mitsvasıdır. Pasuk şöyle der: “Veata kitvu lahem et aşira azot – şimdi onlara bu şarkıyı yaz.” Rabiler buradan her Yahudi’nin bir Sefertora yazmakla mükellef olduğunu bildirirler.Pasuğun devamında ise “sima befiem – ağızlarına yerleştir” ifadesi vardır.Rabiler buradan da sadece yazılı Tora öğrenmenin yeterli olmadığını sözlü Tora sözlerinin ağzımıza yerleşmesi gerektiğini öğrenirler. Yeoşua’da yer alan “lo yamuş sefer aTora aze mipiha – bu Sefertora ağzından ayrılmayacak” ifadesi sözlü Tora’nın da öğrenilmesi, içselleştirilmesi gerektiğini öğretmektedir.

Midraş’a göre Adam bin yıl yaşayacaktır.Nesilleri incelerken bir çocuğun doğumdan üç saat sonra vefat edeceğini öğrenir.Bu çocuk da David’den başkası değildir. Durumun önemini bilen Adam yetmiş yılını ona hediye eder. David yetmiş yıl yaşar.Bu süre içinde inanılmaz işler yapar.Adam bu hediye ile “ayin” harfinin tikununu yapmayı da hedeflemiştir.

Gemara Bava Metsia herkesin çok iyi bildiği “kayıpların geri döndürülmesi” kuralını işler. Kayıpların geri döndürülmesi için sadece söz değil aynı zamanda bir işaret gereklidir. Talmid Haham için durum biraz farklıdır.Eğer işaret bildirmeden bunu tanırsa kaybı kendisine iade edilir.Bunun için de Gemara “yolda giderken ters durumdaki kıyafetini düzelten” işaretini vermektedir.Tersi yani “ayin” harfini “alef”e çeviren bilgelerden söz etmektedir.

Şela AKadoş en başka Adam’ın Ketonet’inin Yosef’e verildiğini söylerken buradaki Ketonet’in ışıklı giysi olduğunu öğretir.Nasıl ki Yaakov’un parıldaması Yosef’e benziyorsa ışıklı giysinin de Yosef’de olması şaşkınlık yaratmaz. Eğer bu kadar ışıktan söz ediyorsak ve tsadik biri bunu fark edebilecek yetenekteyse nasıl olur da peraşamızda yazıldığı gibi kardeşler Yosef’i tanımaz. “Veem lo ikiruu – ve onlar onu tanımadı.”

Avraam’ı ziyarete gelen üç melek “insan” formunda ona görünürler. Yaakov ile mücadele eden melek “vayeavek iş imo” pasuğundan anlaşılacağı gibi insan görünümündedir. Melekler ve tsadikler bazen üzerlerindeki ışığı gizleme yeteneğine sahiptirler.Yosef de misyonu gereği bu ışığı gizlemiştir.

Zohar kişinin kutsallığının İbrani isminde bulunduğunu öğretir. Yosef o ana kadar “tsafenat paneah” olarak bilinmekte ve Yosef olarak açıkça zikredilmemektedir. Kutsallığını Yosef kamufle etmiştir. Gelecek hafta okuyacağımız peraşada Yosef kendini tanıtmadan evvel “otsiu kol iş mealay – üzerimden bütün insanları çıkarın” ifadesini kullanır. Artık kimliğini, kutsallığını ve ışığını gizleyemeyecek durumda olan Yosef kendi içindeki “iş” kavramını bertaraf etmek ve kutsallığını ifşa etmek istediğini dile getirmektedir. Pasuk “velo notar iş ito – onunla hiçbir adam kalmadı” şeklinde devam eder. bu da kutsallığın üzerindeki blokajın kaldırıldığı mesajını verir. Kendisini “ismi” ile tanıttıktan sonra kardeşler büyük şok içindedir. Karşılarında duran kişi sadece kardeşleri Yosef değil aynı zamanda babası ve Adam’ın ışığını taşıyan kişidir. Pasuk “ki nivalu mipanav – yüzünden korktular” der buradaki korku yüzündeki ışıktan dolayı gelen şaşkınlık ve korkudur.

Arizal’ın öğretisinde olduğu gibi insan olarak ödevimiz ışığı geri döndürmek ve bu tikunu yapabilmektir. Bu öncelikte Tora öğrenimi ama özellikle  Mişna ve Gemara öğrenmekten geçer. Derslerimizde zaman zaman kullandığımız Tora şebeal Pe sözleri bu hedefe yardımcı olacaktır.

Işığın bayramı Hanuka Sameah dileklerimizle…

Yosef bir iftira sonucu mahkum olur. Mahkumiyetinde Mısır Firavunu Paro’nun ekmekçisi ve şarapçısı ile arkadaş olur. Ekmekçi ve şarapçı rüya görürler, Yosef onla rüyalarını açıklar. Ekmekçi ceza görür şarapçı ise görevine döner. Yosef şarapçıya onu unutmaması ve Paro’ya hatırlatmasını söyler. Fakat bu sözleri ağzından çıkardığı anda pişman olur. O beklentisini yalnız Tanrı’dan beklemesi gerektiğini ve insanlardan ümit etmemesi gerektiğini çok iyi biliyordu. Bu iki söz unutma hatırlat sözleri 2 yıl daha mahkumiyetinin uzamasına neden oldu. İşte Yosef’in mahkumiyetten kurtulma zamanı gelmişti. Paro rüyalar görür, bu rüyaları açıklayabilen hiç kimse bulunamamaktadır. O anda şarapçının aklına Yosef gelir. Paroya Yosef’in bu işte uzman olduğunu ve ancak bu rüyaları onun açıklayabileceğini, Paro’ya söyler.

Bir Roş aşana günü Yosef mahkumiyetinden kurtulur ve Paro’nun huzuruna getirilir. Yosef, Paro’nun gördüğü rüyaların ona Tanrı’nın mesajları olduğunu ve ülkesinin hayrına olacağını açıklar.

Paro Yosef’i Mısır ülkesine vezir olarak tayin eder.

Paro Yosef’e: Senin rüyaları açıklamasını bildiğini söylediler, acaba doğru mu? diye sorar.

Yosef Paro’ya: Sayın kıralım bende bildiğimi düşünüyorum. Fakat dünyada hiç kimse bir şeyi bildiğini iddia edemez ümit ederim Tanrı’nın emri ile doğru açıklayabilirim. Açıklayacağım rüyaları sayın kralıma Tanrı açıklayacaktır, der. Ben Tanrı’ma bana doğruları göstermesine dua edeceğim. Paro’ya rüyada gördüğünüz yedi sığır ve yedi dolgun başak Mısır ülkesinde bolluğun ve bereketin hemen başlayacağına işarettir. Diğer zayıf sığırlar ve boş başaklar yedi bereketli ve bolluk senelerini hemen kıtlık ve açlık senelerinin takip edeceğine işarettir. Rüyaların iki kez tekrarlanması bu yorumun doğru olduğunu ve de hemen gerçekleşeceğini gösterir. Paro kendi eliyle Yosef’in boynuna altın kolyeyi takar. Kraliyet arabasına bindirir ve onu bütün halka yardımcısı ilan eder.

Paro halkına: Yosef’in önerilerinden dışarı çıkmamalarını ve kıtlık yıllarında onun sözünden dışarı çıkmamalarını telkin etti. Kıtlık yılları Mısır’ etkilemedi Yosef’in yöntemleri ile Mısırlıları etkilemedi. Fakat Mısır dışında kalan ülkelerde açlık kasıp kavuruyordu işte o zaman Yaakov oğullarını Mısır’a yollar ve Yosef ile karşılaşmaları olağan üstü bir manzara arz eder. Bütün olay Yosef’in kardeşlerini tanıması ve kardeşlerinin Yosef’i tanımamaları üzerinde döner. Yosef’in tek amacı babası Yaakov hakkında bilgi edinip onların yaptıkları hoş olmayan davranıştan pişmanlık duyup duymamaları idi.

Geçen haftaki Peraşa’nın sonunda Yosef’in hapisteyken Baş sakinin ve Baş fırıncının rüyalarını açıklamasının ardından dediklerinin hepsinin doğru çıktığını okumuştuk. Paro tam olarak doğum gününde Baş sakisini bağışlayıp görevine geri getirmişti, baş fırıncısını da astırmıştı, herşey aynen Yosef’in açıkladığı gibi gerçekleşmişti. Ancak ardından Peraşanın son pasuğundada yazdığı gibi Baş saki Yosef’i unutmuştu “Ancak Baş saki Yosef’i hatırlamadı ve onu unuttu” Bereşit 40:23.

Bu haftaki peraşada ise bu olayın ardından tam olarak iki yıl geçmiştir ve Paro bir gece içinde iki tane ayrı rüya görür ve sabah kalktığında çok tedirgindir bu yüzden de bu gördüğü rüyaların açıklanmasını ister ve Mısır’da rüyalarını açıklayacak kim varsa çağırır, ancak hiçbirinin açıklamasından memnun kalmaz ve ardından da sonraki pasuklarda Baş sakinin Yosef’i hatırladığını görüyoruz, çünkü Yosef onun rüyasını açıklamıştı ve açıklaması doğru çıkmıştı, bu yüzdende onun Paro’nun rüyalarını açıklayabileceğini düşünür. Peki Baş saki cidden o anda aklına geldiği için mi Yosef’i hatırlamıştır, yoksa kendi çıkarları için mi Yosef’i hatırlamıştır.

Midraş’a göre Paro’nun sıkıntılı halini gören baş saki, rüyayı doğru olarak çözümleyebilecek birini tanıdığı halde bunu söylemediği takdirde, başının derde gireceğini fark etmiştir. Diğer yandan Paro öylesine kederli görünmektedir ki, bu sebeple ölmesi halinde, yerine geçecek yeni kralın, baş sakiyi bulunduğu konumdan etmesi de muhtemeldir. Sonuç olarak Baş saki, Yosef’ten bahsetmesinin kendi çıkarına olduğunu anlamış ve kararını vermiştir.

Kararını verdikten sonra da Baş saki konuşmasına, Paro’ya karşı işlediği kabahati hatırlayarak başlar ve: “Size bu bilgiyi vermem eski kabahatimi hatırlamak anlamına gelecekse bile, majesteleri için bunu göze alıyorum - Evet; rüyaları doğru çözümleme yeteneğine sahip birisini tanıyorum.” der.

 Şimşon halkın başına geçerek toplumu yirmi sene idare eder. Şimşon’un büyük gücü Peliştiler’i korkutsa da herkes Tanrı’ya bağlı olmadığından bu süre içinde sahi Peliştiler’e vergi vermeye devam ederler.Bu da toplumdaki manevi düşüşün açık göstergesidir.

Şimşon Dalila adında bir kadınla evlenir.Bu da Şimşon için sonun başlangıcı olur.Dalila Peliştiler’in ısrarı ve desteği ile Şimşon’un sırrını öğrenir.Şimşon’un saçları kesilir, gözleri oyulur ve Aşdod şehrine hapsedilir.

Şimşon ölmeden evvel Peliştiler tarafından Dagon tapınağına getirilir.Bu sırada Şimşon büyük bir inançla teşuva yapar ve Tanrı’dan eski gücünü birkaç dakikalığına geri ister.Şimşon sütunları sıkar ve oradaki Peliştilerle birlikte hayatını kaybeder.Şimşon’un vefatı sonrasında Pelişti baskısı daha da artar.

Nitsavim peraşasının hemen başında yer alan "atem nitsavim ayom kullehem" cümlesinde bilginler neden Tora'nın  "omdim - duruyorsunuz" sözünü kullanmaktansa "nitsavim" sözünü kullandığını sorgularlar. Nitsavim var olmak devam etmek anlamına da gelir.Hele 98 tane uyarıdan sonra moralleri sıfıra inen Bene Yisrael için bu son derece önemlidir.Bene Yisrael hata da yapsa ceza da görse her zaman var olmaya devam edecektir.Ne zaman?Bu sorunun cevabı cümlenin devamındaki sözcükte gizlidir. "kullehem - hepiniz". Birlikte olduğumuz zaman bu kural geçerli olacaktır.Birlik ve beraberlik durumunda Tanrı bizleri yok etmeyecektir. Dindarı ile, geleneklere bağlı olanı ile, henüz dini konularda yeteri kadar gelişim gösterememiş olanı ile Bene Yisrael bir bütündür. Bu bütün içinde herkes birbiri ile "kardeş" gibi olmak zorundadır. İşte o zaman Tanrı'nın merhameti üzerimizde olacaktır.

*Sinagoga girmeden evvel vücudun ve elbiselerin temiz olmasına dikkat etmek gerekir.

*Sinagoga gelen bir insanın elbiselerinin temiz, başının örtülü, ayaklarında çorap ve ayakkabı olması gerekir.

Çoğu kişiler ellerindeki olanakların farkında olmazlar. Sonsuz ihtiras içinde olan kişi sahip olduğu nimetleri kaybetme tehlikesi içinde olur. (Talmud Sanedrin 106/1)