Emor ("Söyle") peraşası, Koenler, Koen Gadol ve Bet-Amikdaş'taki ibadet ile ilgili özel kanunlarla başlar...

PERAŞA ÖZETİ (Vayikra 21:1-24:23)

[www.chabad.org]

Emor (“Söyle”) peraşası, Koenler, Koen Gadol ve Bet-Amikdaş’taki ibadet ile ilgili özel kanunlarla başlar. Bir insan, ölü ile temas ettiği takdirde, manevi saflığını kaybeder (“Tame” olur). Bu, kötü değil, aksine bazı durumlarda kaçınılmaz bir durumdur; sadece belirli bir arınma sürecini gerektirir. Normal Yahudiler’den farklı olarak, bir Koen’in ise, yakın bir akrabasının ölümü vesilesi dışında, bir cesetle temas ederek Tame olması yasaktır. Bir Koen boşanmış ya da karanlık bir geçmişi olan bir kadınla da evlenemez. Koen Gadol ise ancak bir bakire ile evlenebilir. Fiziksel bir kusuru olan bir Koen, Kutsal ibadette aktif olamaz. Kusurlu bir hayvan, korban olarak getirilemez.

Yeni doğmuş bir buzağı, kuzu veya oğlak, yedi gün boyunca annesiyle bırakılmalıdır. Bir hayvanı, yavrusuyla aynı gün içinde kesmek yasaktır.

Emor’un ikinci kısmı, yıllık “Kutsiyet İlanı” Günleri’ni, yani Yahudi takviminin bayramlarını listeler: 14 Nisan’da Pesah korbanı getirilir; Pesah’ın 2. günü ilk arpa hasadından Omer korbanı getirilir. O gün Omer sayımına başlanır ve 50. günde Şavuot bayramı kutlanır. 1 Tişri’de “Şofar sesinin hatırlanması” gerçekleştirilir; 10 Tişri’de kutsal bir oruç günü (Yom Kipur); 15 Tişri’de ise yedi gün boyunca çardaklarda yaşamamız ve dört tür bitki ile bazı işlemler yapmamız gereken Sukot Bayramı vardır.

Emor, Tanrı’ya küfrettiği için idam edilen bir adamla ilgili olay, adam öldürmenin cezası (idam) ve bir kişiyi yaralamanın veya malını mülkünü yıkmanın cezası (parasal tazminat) ile sona erer.

                                                                                                    DİVRE TORA

                                                                                                Rav Yehuda Adoni

Emor Peraşası  Koen’lerin yaşam tarzlarının özelliklerini geniş olarak dile getirmektedir. Manevi  kirliliklerinden uzak, saf ve temiz bir yaşantı sürdürmeleri , aile kurmaları kusursuz yaşantıları kutsallıklarına yakışır bir yaşamları olmalıdır.

 Peraşamız Koen’lerin kutsallığını anlattıktan sonra Şabat ve bayram günlerinin özelliklerini anlatır.                                                     

Haftanın altı günü çalışacaksın ibaresi,Toramızda bize bayramlardan söz etmeğe başlamadan Şabat konusunu giriş olarak yazılmıştır. Şabatın bayramlar ile ilgisi şöyledir:Şabat tüm bayramların temelini teşkil eder Şabatın özelliklerini ve kutsallığını kavramadan, bayramların özelliklerine ulaşamayız. Şabatı Toramız şöyle anlatmaktadır. Tanrı dünyayı altı günde yarattı ve Mısır topraklarında çektiğin zorluklar unutma.  Bu nedenle Tanrı sana Şabat gününü gerektiği gibi, kutsamanı emrediyor.

Tanrımızın Mısır’da yaptığı tüm mucizeler  yalnız Bene Yisrael’i Mısır’dan çıkarmak için değildi. Eğer öyle olsaydı Paro’nun kalbini uyarır ve Paro da Bene Yisrael’i topraklarından gönderirdi. Aynen Koreş’i uyarıp Bet Amikdaşı tekrar inşa etmeleri için Bene Yisrael’i Babilden gönderdiği gibi. Tanrı’nın Mısır’da yaptığı tüm mucizeler Paro’nun Tanrı’nın büyüklüğünü ve gücünü tanıması ve öğrenmesi içindi. Bu kadar muazzam mucizeleri ancak tek olan Dünyanın yaratıcısı ulu Tanrımız yapabilir. Şabatın kutsallığı da Tanrı’nın Dünyanın yaratıcısı olduğunu bize anlatmaktadır.

Peraşamızın devamında : Tarlanın ürünlerini toplayacağın zaman tarla köşelerinde kalan, tarladan evine getirdiğin ürünlerden düşürdüğün ve unuttuğun ürünleri dönüp almayacaksın onları fakirlere dullara ve yetimlere bırakacaksın. Bu emri Toramız Pesah ve Şavuot bayramları arasında yazmıştır. Bundan sonra Roş aşana ve Yom Kipurdan söz eder. Bu sözlerden de şunu öğrenmekteyiz. İnsan tarlasından fakiri dulu ve yetimi faydalandırsa, Bet Amikdaşta korbanlar yapıyor gibidir. Bu mitsva neden bu kadar değerlidir? Tarla sahibi bir yıl boyunca gece gündüz soğuk sıcak demeden tarlasını sürüyor, suluyor, meşgul oluyor ürününü topladığında. İşte emeğimin karşılığını aldım, uğraşımın meyvaları bunlar yalnız benim demiyor muhtaç olanı da düşünüyor. İnsan unutmamalı ki Tanrı’nın yardımı olmadan başarıya ulaşamaz. Bunu unutmamamız için Tanrı’nın bize verdiği bereketten olmayanıda faydalandırmak gerekir.     

Toranın bayramlardan sonra, Menora’da yanacak olan saf zeytinyağından söz etmesinin nedenini bilgelerimiz, Menora’nın  7 kollu oluşunun Tora’da 7 rakkamının önemine atfederler. Örneğin Pesah 7 gün Sukot 7 gün. Sukotta kullanılan 7 cins bitki Lulav Etrog gibi. Roş aşana ve Kipur 7ci ayda Şabat haftanın 7ci günü Menorada 7 kolludur.

Cemaat ile Tefila

Rav Berti Derofe

“Ve Yisrael Oğulları’nın içerisinde kutsanacağım…”(22:32)

“Buradaki pasukta “Yisrael Oğulları’nın içerisinde” , orada da (Mikets Peraşası) “Ve Yisrael Oğulları gelenlerin içerisinde geldiler” yazılıdır. Nasıl ki orada Yisrael Oğulları on kişidir, burada da on kişidir. Buradan öğreniyoruz ki Kutsiyet ile alakalı bir şey on kişiden az söylenmez.” (Talmud Yeruşalmi Berahot 7,3)

Hafets Hayim “Nidhe Yisrael” adlı eserinde cemaat ile birlikte söylenen duanın seviyesinin ne kadar yüksek olduğunu anlatırken şöyle demektedir: “Kişi cemaat ile birlikte dua ettiği sırada, Tanrı’nın  Onuru'nu yüceltmesinin yanında “Barehu” söylemek, “Amen Yee Şeme Raba” cevabı vermek ve “Keduşa” yapmak gibi bir sürü mitsva yapma şansına da sahip olur. Bu mitsvalar Tanrı’nın gözünde büyük ve önemini anlayamayacağımız kadar yüce mitsvalardır. Bu mitsvalar sayesinde Tanrı’nın Yisrael Halkı’na olan sevgisi pekişir, sürgünde olduklarını hatırına getirir ve kurtuluşu hızlandırır.”

A-Gaon Rav Yaakov Hillel’in düzenlediği “Tefilat Refael” adlı tefila kitabında bir kişinin mitsvaları yaparken ne yaptığını düşünmesinin öneminden bahseder ve bu yüzden kişinin sabah dua etmeye kalktığında hangi mitsvaları yaptığını sayan bir listeyi okunması üzere sıralar. Bu listede dua ile bağlantısı olmayan bir çok mitsva olmasına karşın aşağıda sadece dua etmeye kalkan bir kişinin gerçekleştirdiği mitsvaları sayıyorum. Bunların birçoğu da sadece sinagogda ve cemaat ile gerçekleştirilen mitsvalardır.

1.  Sinagog’da tefila söylemek için kalkma mitsvası,

2.  İlk on kişiden biri olma mitsvası,

3.  Sinagoga giderken koşma mitsvası,

4.  Sinagoga girmeden kapının dışında biraz bekleyip “Vaani tefilati” cümlesiyle izin alma mitsvası,

5.  Şehina’nın indiği Kutsal Ehal’in önünde eğilme mitsvası,

6.  Sinagog’da oturma mitsvası,

7.  Sinagog’un kutsiyetinden korkma mitsvası,

8.  Eğer yaşlı biri girerse ayağa kalkma mitsvası,

9.  Tora öğrenme mitsvası,

10.Talit Gadol ve talit katan ile tsitsit mitsvası,

11.Kol tefilini takma mitsvası,

12.Baş tefilini takma mitsvası,

13.Tsedaka verme mitsvası,

14.Korbanot Peraşası’nı okuma mitsvası,

15.Tamid Peraşası’nı ve pesuke dezimra okuma mitsvası,

16.Pesuke dezimra berahalarını söyleme mitsvası,

17.Şirat Ayam (Az yaşir Moşe) söyleme mitsvası,

18.Yiştabah’ta sayılan Tanrı’nın övgülerini ara vermeden sayma mitsvası,

19.“Barehu” ve “Amen” cevabı verme mitsvaları,

20.Yotser ve Keriat Şema berahalarını söyleme mitsvaları,

21.Keriat Şema’nın ilk cümlesini söyleme ve Tanrı’nın birliğini ilan etme ve Şema’nın üç paragrafını da okuma mitsvaları,

22.“Onları(tsitsitleri) göreceksin” mitsvası,

23.Gaal Yisrael deyip hemen Amida’ya başlama mitsvası,

24.Şahrit tefilası söyleme mitsvası,

25.Keduşa’ya cevap verme mitsvası,

26.Viduy ve nefilat apayim yapma mitsvası,

27.Tefilayı düzeninde okuyup Alenu leşabeah ile bitirme mitsvası.

Midraş’ta Tanrı Gökyüzü, yeryüzü ve kutsal varlıklara seslenir ve şöyle der: “Oğullarıma gidin ve öğretin ki, beni kutsarlarken gözlerini yükseklere çevirsinler, topukları yardımıyla vücutlarını yükseltsinler. İşte o zaman ben Onur Koltuğu’mu tutar, ona sarılır, öper, sürgünlerini hatırlar ve kurtuluşlarını hızlandırırım.” Hafets Hayim bu midraşın üzerine ekler ve “Eğer Yisrael Oğulları o anda teşuva yapsalar hemen sürgünden kurtulurlar” der.

Masehet Berahot 3:A da Yisrael “Amen Yee Şeme Raba” cevabı verdiğinde Tanrı’nın ne dediğini anlatır ve şöyle der: “Yisrael Bet Keneset (Sinagog) ve Bet Midraş(Tora öğrenim yeri)’larda toplanıp “Yee Şeme Raba” dedikleri zaman Akadoş Baruh U başını sallar ve şöyle der: “Ne mutlu o Kral’a ki, evinde O’nu bu şekilde övüyorlar. Oğullarını sürgüne yollayan babanın nesi var ki? Ve vah o çocuklara ki, babalarının sofrasından sürüldüler.”

“Rokeah” (Berahot Alahaları) bu konuşmanın devamını getirir ve şöyle yazar: “Ehal’ime ne zaman döneceğim? Benim ismimi kutsayan oğullarım Yisrael’i goyların arasından ne zaman toplayacağım?” İşte bunlar on tane yahudi bir araya gelip “Yee Şeme Raba” dedikleri zaman gökyüzünde gerçekleşenlerdir.

Bunların yanında Rabi Yeoşua Ben Levi’nin ünlü söylemini de unutmamak gerekir. “Bütün gücüyle(konsantrasyonuyla) Amen Yee Şeme Raba cevabı veren her kişi hakkında çıkan bütün kötü kararlar iptal olur.”

Fakat malesef Yetser Ara bize “Sadece beş dakika daha uyuyayım” derdirterek bütün bu güzellikleri ve bunca mitsvayı sadece beş dakikalık bir uyku için kaybetmemize neden olabiliyor. Bu mitsva kişinin meyvelerini bu dünyada yediği ender mitsvalardan birisidir. Peki bu nasıl mı gerçekleşir? Bilindiği gibi Tanrı’nın ismini kutsamak ile birlikte kutsayan kişinin de ruhu kutsanmış ve daha yüksek bir ruhani seviye kazanmış olur. İşte bu kutsiyet insanı bu dünyada iken Tanrı’ya daha da yaklaştıran ve onu manevi doyuma ulaştıran en önemli etkendir. Zaten pasukta da şöyle yazmaktadır: “Yisrael’in içerisinde kutsanacağım, Ben Kutsayan Tanrı’yım.”

Tanrı’nın isteği olsun ki hepimiz bu mitsvaların değerini anlayacak bir kalbe ve hayatımız boyunca bu mitsvaları kaçırmadan yapma kuvvetine sahip olabilelim.

ASE   LEHA   RAV : KENDİNE RAV SEÇ

                                                                               ELİYAU KOEN: RAV MAHAZİKE-TORA

                                                                                       MİTSVAT ALVAAT KESAFİM

(Borç para verme mitsvası)

E-Kimlere ve nasıl borç para verilmelidir?

Arkadışının bulunduğu kötü duruma acıyarak, iyi niyetle ve yalnız yardım etmek maksadı ile, borç para veren biri, zaman geçtiğinde bazen parasını geri almak için, türlü zorluklarla karşılaşır.Ya arkadaşını iyi tanımamıştır ve şu anda onun dolandırıcı biri olduğunu ve borcunu inkâr ettiğini görmekte veya da, borçlu borcunu kabul ederek, ödemek durumunda olmadığını sık sık söylemektedir. Bununla beraber alacaklı, borçlunun çalışmak ve para kazanarak ödemek için gayret sarfettiğini de görmemektedir. Bu durumda alacaklı kişi pişmanlık duymakta ve zamanında derin düşünmeden bu kişiye garantisiz para verdiği için kendine kızmaktadır.

İşte bu duruma düşmemek için, Rabilerimiz bizlere şu nasihatlerde bulunmaktadır:

a) Borcu istiyen kişi, bu parayı geri vermek yeteneğine sahip olmayan biri olarak biliniyorsa, örneğin sıhhatı çalışmaya müsait olmayan biri ise ve istediği borç para miktarı fazla değilse, bu parayı ona baştan Tsedaka maksadı ile vermeli, ancak onu utandırmamak için, borç olarak verdiğini söylemelidir. Bu şekilde parayı baştan Tsedaka niyeti ile verdiğinden,  geri alamadığına üzülmeyecektir.

b) Borç para verirken muhakkak bunu iki şahit önünde yapmalı veya da ondan imzalı bono veya da çek almalıdır. Bu şekilde ilerde alacaklının, borcunu inkâr etme durumu ortadan kalkacaktır. Böyle hareket etmeyip aralarında sözlü olarak karşılıklı itimada dayanarak borç para vermişse, bundan yalnız kendisini sorumlu tutmalı ve dolayısıyla kızmaya hakkı olmadığını bilmelidir. Ayrıca bu şekilde Tora`nın  ” Lifne iver lo titen mihşol”  (Kör birirnin önüne engel koyma)  emrine de karşı gelmiştir. Zira alacaklı delil yokluğu yüzünden borcunu inkâra kalkışmakta kusur görmeyecektir.

c) İlerde mahkemelere düşmek istemeyen biri borç para vermeden evvel, alacaklıdan vereceği parayı garantiye bağlamak için, kıymetli eşya, altın v.s. gibi şeyler istiyebilir.

Bazen komşular veya arkadaşlar mecburiyet neticesi birbirinden cüzi bir miktar para veya da ekmek, yumurta ve benzeri gıda maddelerini ödünç alırlar. Tabii ki bunlar ilk fırsatta geri verilmelidir. Ancak unutkanlık neticesi bunlar geri verilmediğinde, alacaklının Tora`nın “Gezel” (çalma) yasağına karşı gelmemesi için, baştan bunları veren kişi, onları helâl etmelidir.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

El Gid Para El Pratikante

RABİ MOŞE İSERLİŞ [RaMA]: Muram lakabıyla da bilinir. 5285 [1525] yılında Krakow şehrinde doğmuştur. Babası Rabi Yisrael şehrin Hahambaşısı’ydı. Kendisi zengin ve nesiller boyu Hahamlar yetiştirmiş bir aileye mensuptu.

Rabi Moşe, zamanının bilgi bakımından en ünlü Hahamları’ndan Rabi Şalom Sahra’dan ders almıştır. Daha genç iken Rabi Moşe nadir zekasıyla ün salmış, adı da Avrupa’nın tüm şehirlerine yayılmıştı. Tora’nın uygulanması konusunda değişik ülkelerden ona sorular sormak üzere gelirler ve kendisine danışırlardı. Şulhan Aruh’un yazarı Rabi Yosef Karo ile sürekli olarak mektuplaşırdı. O kadar ki, iki iyi arkadaş olmuşlardı. Rabi Moşe çok aktif bir insandı. En büyük ideali Yisrael ulusunun içinde Tora’yı yaymaktı. Büyük bir yeşiva kurmuştu ve bu yeşivada Polonya ve diğer ülkelerden gelen öğrencileri bizzat barındırır ve beslerdi. Rabi Moşe aynı zamanda kendi şehrinin Av Bet Din’iydi.

Rabi Yosef Karo Bet Yosef adlı kitabını yazarken Rabi Moşe Darke Moşe adlı eserini oluşturmaktaydı. Rabi Moşe bu kitabında, Bet Yosef’te değinilmemiş bazı Posekler’in kararlarından bir çoğunu toplamıştır.

Rabi Moşe İserliş, Rabi Yosef Karo’nun Şulhan Aruh’ta değinmediği özellikle Aşkenaz cemaatlerinin uygulamalarını bu kitaba notlar halinde eklemiştir.

Rabi Moşe aynı zamanda bir bilim adamıydı. Büyük bir filozoftu. Musevi dininde yüksek değere sahip üç şeyi – Alaha, Felsefe ve Kabala’yı – bir araya getirmeyi başarmıştır. Rabi Moşe felsefe üzerindeki düşüncelerini Torat Aola adlı kitabında özetlemiştir.

Rabi Moşe İserliş birçok kitap yazmıştır. Bunların içinde, [İsur VeEter {yasaklar ve serbestiler} konulu] Torat Hatat, [Megilat Ester üzerine felsefi açıklamalar içeren] Mehir Yayin ve ayrıca Talmud, Midraş ve Zoar üzerine de yayınlanmamış birçok açıklamaları sayılabilir.

Rabi Moşe İserliş 5333 [1573] yılında Omer’in 33’üncü [LaG BaOmer] gününde hayata gözlerini yummuştur.

ŞABAT KANDİLLERİ ALAHALARI

Rav Berti Derofe

39) Bir kadın kandilleri yakmayı unutmuşsa ve evde başka da ışık yok ise güneş battıktan sonra yıldızlar çıkmadan önce bir goya Şabat için kandil yakmasını ve aynı şekilde evin ışıklarını yakmasını emredebilir. Fakat bu sadece yıldızlar daha çıkmamışken geçerlidir. Ama yıldızlar çıktıktan sonra böyle bir şeye izin yoktur.

40) Kişi Şabat kandillerini yakmasıyla Şabat’ı almış sayılmaz. Bu yüzden Şabat kandillerini yakan bir kadın güneş batana kadar hem minha söyleyebilir hem de herhangi bir yiyecek veya içeceği tadabilir. Ama yine de kadının açık bir şekilde, senede bir kez, bütün sene için, yaktığı Şabat kandili ile Şabat’ı almadığı koşulunu koyması yeterlidir. Bu sayede her görüşe göre kandillerin yakımıyla Şabat’ı almamış olur.

41) Şabat kandillerini yaktıktan sonra susayan bir kadın güneş batana kadar su içebilir. (Çünkü güneş battıktan sonra kiduş alahalarında söylediğimiz gibi kiduş yapana kadar herhangi bir şeyi yemesi veya içmesi yasaktır.)

HAFTANIN SÖZÜ

Ne kadar çok yeşiva, o kadar çok bilgelik.

İllel Azaken