Peraşa Özeti (Devarim 1:1-3:22)

[www.chabad.org]

1 Şevat 2488 tarihinde, ölümünden 37 gün önce, Moşe Bene-Yisrael’i toplar ve Tora’nın tekrarına başlar. Mısır’dan Sinay’a ve Erets-Yisrael’e doğru yaptıkları 40 yıllık yolculuk boyunca meydana gelen olayları ve bu süre içinde verilen kanunları tekrar gözden geçirir. Halkı, başarısızlıkları ve günahları nedeniyle azarlar ve ölümünden sonra, Tanrı’nın onlara ebedi miras olarak verdiği topraklarda Tora’ya bağlı kalmalarını ve Tora’nın buyruklarına uymalarını ister.

Moşe, halka adalet sağlamak ve Tanrı’nın sözlerini öğretmekteki yükünü azaltmaları için atadığı hâkimleri ve yargıçları, Sinay’dan büyük ve korkunç çöl boyunca uzanan yolculuklarını, Erets-Yisrael’e casusların yollanışını, halkın durmaksızın Erets-Yisrael’e burun kıvırmalarını ve bu yüzden Tanrı’nın bütün Çıkış neslini çölde ölüme mahkûm edişini hatırlatır. Onlara “Ve Tanrı, sizin adınıza bana karşı da öfkelenmiş ve ‘Sen de oraya girmeyeceksin’ demişti” der.

Moşe yakın geçmişte olmuş bazı olayları da anımsar: Moav ve Amon uluslarının, ülkelerini Beney-Yisrael’in geçişine kapatmaları, Emori kralları Sihon ve Og’a karşı yapılan savaşlar, Reuven ve Gad kabileleri ile Menaşe kabilesinin yarısının onların topraklarına yerleşmesi. Moşe Halkı, Ülke’ye götürecek ve bu amaç için yapılacak savaşları yönetecek olan halefi Yeoşua’ya şu mesajı verir: “[Yerel halktan] korkma, çünkü senin Tanrın senin için onlarla savaşacaktır”.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav Yeuda Leon Adoni

Devarim kitabında Moşe Rabenu’nun Bene Yisrael’e 40 yıl boyunca yaptıkları hataların hatırlatmalarını görmekteyiz. Aynı zamanda Bene Yisrael’e öğütler vererek, Tanrı’nın yolunda giderek, dürüst bir toplum olmalarını tavsiye etmektedir. Çöl yaşamında ,Mısır’dan çıktıklarına gösterdikleri memnuniyetsizlikleri dile getirmektedir. Onlara söyledikleri acı ve üzücü bir söz  olan“Mısır da mezarlar yok mu ki, bizleri buralara ölüme getirdin?”demelerinide hatırlatmaktadır.

Tanrı çölde Bene Yisrael’e ilahi gıda Man’ı vererek, her arzu ettikleri tadı tatmayı temin etmişti. Bunu da memnuniyetsizlik le karşılamışlardı.

Vaad edilmiş topraklara giden 12 öncünün olumsuz sözlerini, altın buzağı hatasını, Korah’ın akıl almaz davranışını hatırlatarak bundan böyle hatalara düşmemelerini öğütler ve tavsiye eder.

Moşe Rabenu Bene İsrael’e tekrar Tora’yı açıklar. Tora’yı herkesin anlayabileceği dilden açıklar, zira 40 yıl önce tüm Bene İsrael Tanrı’nın sesinde Tora’yı duydular, öğrendiler. Fakat bu 40 yıl süresince çölde doğan yeni nesle Moşe Rabenu öğrenmeleri için tekrar etmiştir.

Moşe Rabenu Bene İsrael’e Tanrı’nın şu sözlerini söyler: Sinay’da yeteri kadar oturdunuz; burada tüm görevlerinizi yerine getirdiniz. Sinay dağında Tora’yı aldınız. Mabedi inşaa ettiniz, dini kurulu (Sanedrin) kurdunuz. Artık yolunuza devam edin.

Peraşamız “Ele adevarim” sözleriyle başlar.

Devarim sözcüğü, sözler demektir. Yani Moşe Rabenu’nun söylediği sözler bunlardır. Alimlerimiz aynı harflerle yazılan Devarim sözcüğünü  Devorim yani arılar sözcüğüne çevirerek Tora’nın okuyan ve öğrenen için baldan farklı olmadığını açıklarlar. Tora onu takip edenler için Hayat İksiridir.

Bu sözlerden sonra Bene Yisrael’e hayır duasını eder. Tanrı sizleri bin kez mübarek kılsın, bin kez çoğalın (ELEF – PEAMİM). Moşe Rabenu bu benim duamdır; fakat Tanrı O’nun sizlere söz verdiği gibi denizdeki kumlar gibi çoğalın duasına da erişin.

Peraşamızda Moşe Rabenu’nun sitemlerini de görmekteyiz. Tek başıma zahmetlerinize kavgalarınıza nasıl sabırla tahammül ettim? Fakat ben sizleri çok sevdim, hep iyiliğinizi istedim. Tanrı nezdinde günahsız pak ve temiz olmanızı istedim.

Moşe Rabenu’nun bu sözleri hayatının sonuna gelmiş bir babanın evlatlarına içtenlikle söylediği sözler gibiydi.

İşte Moşe Rabenu’nun Bene İsrael’e son sevgi, samimi ve içtenlikle söylediği sözler kalplerimizde yer etsin Tanrı bizleri doğru yoldan ayırmasın. 

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

KAMTSA BAR KATMSA – TİŞA BEAV ÖZEL

RAV CEKİ BARUH

Tişa Beav kutsal mabedimiz Bet Amikdaş’ın yıkılışını andığımız gündür. Bet Amikdaş dünyanın en kutsal noktası, dünyaya ışık ve beraha saçan bir mabetti. Yahudi, Tanrı’nın Mevcudiyeti’ni en yüksek noktada hisseder, her akşam yapılan korbanlar ile günahlarını affettirirdi. Dünya milletleri ise, Sukot bayramında yapılan korbanlar ile beraha kazanırdı. Talmud’un dediği gibi, “eğer dünya milletleri Bet Amikdaş’ın kendilerine sağladıklarını bilebilselerdi, onu yıkmayı akıllarının ucundan bile geçirmezlerdi.”

Bilindiği gibi İkinci Bet Amikdaş sebepsiz nefretten dolayı yıkılmıştır. Sebepsiz nefreti de en iyi örnekleyen ve en çok bilinen olaylardan biri de Kamtsa ve Bar Kamtsa’dır. 

Yeruşalayim’in zenginlerinden biri büyük bir ziyafet verir. Ziyafet sahibi hizmetçisini, değerli arkadaşı Kamtsa’yı davet etmesi için gönderir. Hizmetçi bir yanlışlık yapar ve dostu Kamtsa yerine düşmanı Bar Kamtsa’yı davet eder.

Bar Kamtsa ziyafette oturmaktayken davet sahibi onu görür görmez evini terk etmesini ister. Bar Kamtsa kendisini herkesin önünde utandırmamasını, yediğini ve içtiğinin  karşılığı ne ise, ödeyeceğini belirtir. Ziyafet sahibi ise kararında ısrarcıdır.  Bar Kamtsa bu sefer ziyafetin yarısını ödemeyi teklif eder. Tek isteği herkesin huzurunda utandırılmamaktır. Ziyafet sahibi ise kararından dönmemektedir. Bar Kamtsa son teklifini yani ziyafetin tümünü ödeyeceğini, tek isteğinin herkesin önünde utandırılmamak olduğunu belirtir. Ancak tüm istekleri geri çevrilir ve ziyafet sahibi onu kolundan tuttuğu gibi kapı dışarı atar.

Bar Kamtsa da bunun üzerine, “hahamlar da ziyafette olmalarına rağmen tüm bu olanlara karşı çıkmadılar ve onlar da bana yapılanları onaylıyorlar. Ben yapacağımı bilirim” diyerek Romalılara karşı Yahudileri ona karşı kışkırttı ve sonunda bilindiği gibi Bet Amikdaş yıkıldı.

Olayı özetlemek gerekirse; ziyafet sahibi yanlışlıkla evine getirilen Bar Kamtsa’yı herkesin önünde utandırdı ve onu kapı dışarı etti. Bar Kamtsa da bunun intikamını almak üzere Yahudiler’i Romalılara karşı kışkırttı.

O zaman Talmud’un, “Kamtsa ve Bar Kamtsa yüzünden Yeruşalayim yıkıldı” demesinin anlamı nedir? Kamtsa’nın adı olayda bile geçmemektedir.  Bu sorunun cevabını yaklaşık 60 yıl önce yaşanmış bir olay ile bulacağız.

Sukot bayramıdır. Dönemin en önemli ravlarından biri Rav Yisrael Kanievsky ve oğlu Rav Hayim Kanievsky ile Suka’da oturmaktadırlar. Bu sırada onları, Yeşiva dünyasının liderlerinden biri sayılan Rav Menahem Şah ziyarete gelir. Rav Şah, Rav Yisrael’e, “oğlun için sana bir kısmet getirdim ama onu gönder de daha rahat konuşabilelim” der. Rav Yisrael de, oğlu Rav Hayim için şöyle der, “o, değil onu buradan göndermek, (büyük bir konsantrasyon ile Tora öğrendiği için), kulağına bağırsan bile duymaz.”

Hahamların akıllarındaki tek şey Tanrı ile olan bağlarını bir an olsun bile koparmadan Tora öğrenmek, daha derin noktalara ulaşmak ve Tanrı’nın ışığını hayatlarına indirmektedir. Bar Kamtsa ise tüm bu kavramlardan habersizdir. Onların, herkes gibi ziyafete katıldıklarını, sunulan yiyeceklerden yemeye biraz da etraftakilerle laflamaya geldiklerini düşünmektedir. Bu yüzden, ilk olarak başına gelenlere “şahit olan” ve sessiz kalmalarıyla onay veren hahamları suçlar. 

Bazı otoritelerin görüşlerine göre Kamtsa, Bar Kamtsa’nın babasından başkası değildir. Peki neden Yeruşalayim’in yıkılmasında kendisi de suçlu tutulmaktadır? Çünkü oğluna neslin liderleri olan hahamlara gösterilmesi gereken saygıyı aşılamamıştır. Eğer Kamtsa bir baba olarak oğluna, hahamlara gösterilmesi gereken saygıyı aşılayabilseydi, belki de o hahamları suçlamayacak, kızgınlığını arttırmayacak, hatta böyle bir durumda ne yapılması gerektiği için onlara danışacaktı. Ama öyle olmadı.

Hahamlar sahip oldukları Tora bilgisi ile ileri görüşe sahip olurlar. Halkın fiziksel gözleriyle göremediklerini görebildikleri için onların önderleri konumundadırlar.

Haham Ovadya Yosef, Yom Kipur savaşından sonra evine geri dönemeyen askerlerin, “aguna” yani sahipsiz kalan eşlerini tekrar evlenebilmelerine izin vermesiyle tanınır. Bilindiği gibi Tora’ya göre eşinden boşanma belgesi yani “get” alamayan bir kadın bir başkasıyla hayatı boyunca evlenemez. Haham Ovadya Yosef de hiçbir ravın üzerine almaya cüret edemediği bu dosyayı eline alır ve yaptığı derin araştırmalarla, sorguladığı şahitlerle kadınları birer birer sahipsiz kalmaktan kurtarır ve evlenip yeni bir hayat kurabilmelerine sağlar.

Günlerden bir gün, aynı zamanda karı koca olan kadın ve erkek iki gazeteci hahamın nasıl bu kadar çok herkesi “aguna” olmaktan kurtarabildiğini anlayamazlar. Onu kontrol etmek isterler. Acaba evli bir kadına da bu belgeyi verip veremeyeceğini görmek isteyip, belgeleri alabilmeleri durumunda onu bütün kanallarda küçük düşüren programlar yapacaklardır.

Bayan gazeteci ravın odasına girer ve kendisinin kocasının savaşta öldüğünü, bir daha geri gelmediğini anlatır. Haham Ovadya, kendisinin ateşle oynadığını ve söylediklerinin gerçek olup olmadığını sorar. Yaptığından emin olmasını istemektedir. Kadın da kendinden son derece emin bir şekilde yalanını sunmaya devam eder. Sonunda Haham kendisine izin kağıdını verir ve artık yeniden evlenebileceğini söyler. Gazeteci kadın son derece mutlu bir şekilde, “işte rav ile dalga geçebildim. Evli olmama rağmen bana tekrar evlenebileceğime dair kağıdımı verdi. Şimdi onu tüm kanallarda konu malzemesi yapacağım” diye arabaya yaklaşır. Kapıyı açar ve kocasını ölü bir şekilde bulur.”

Hahamlarımız, peygamberlerin sözüyle “cemaatin gözleri” olarak adlandırılırlar. Biz onları kendimiz gibi insanlar zannederiz. Ama onlar burada bile değillerdir. Kamtsa’nın da hatası bu olmuştur – tüm bu bilgileri oğluna öğretmemek.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

TİŞA BEAV HAFTASI

(dailyhalacha.com)

Tişa Beav orucu yaklaştıkça avelut gelenekleri de daha katı bir hal alırlar. Tişa Beav’ın rastladığı haftaya şavua şehal bo – (tişa beavın) denk düştüğü hafta denir. Yani Devarim peraşasını okuyacağımız Şabat bitiminden Tişa Beav orucunun tutulacağı Salı gününe kadarki döneme şavua şehal bo denir.

Bu günlerde yeni yıkanmış kıyafetler giyilmez. Bu yüzden Şabat’tan önce gelecek hafta boyunca giyilmek üzere kıyafetler hazırlanması gerekir. Hazırlık şekli şöyledir. Salı gününe kadar giyilecek olan atlet, tişört veya gömlek yarım saat boyunca giyilir ve çıkartılır. Bu kıyafetler artık “yeni” sınıfından çıkmış ve gelecek hafta giyilebilecek duruma gelmiştir. Ancak yeni yıkanmamış sadece ütülenmesi gereken bir kıyafet ütülenebilir. Ütülemek temizlemek değildir.

Bu günlerde sıcak suyla yıkanılmaz. Ancak sadece sıcak suyla çıkabilecek bir leke için sıcak su kullanılabilir. Öte yandan mikveye girmesi gereken bir bayan da sıcak suyla yıkanabilir. Ayrıca bu günlerde sağlık nedeni olmadığı sürece denize, havuza girilmez. 

Seudat Amafseket – Oruçtan Önceki Son Seuda

Tişa Beav bir matem günü sayıldığı için, oruçtan önceki son seudada da sadece bir çeşit pişmiş yiyecek yenir. Örneğin pilav ile mercimek beraber pişirildiyse, tek bir yiyecek sayılır. Ekmek ise bir yemek olarak sayılmaz ve yemeğin yanında yenilebilir.

Bazı cemaatlerde Seudat Amafseket’ten sonra yerde oturup ekmek ile katı yumurta yeme adeti vardır. Seuda’dan önce istenilen yenir ve son olarak oruç yerde oturup yenilen ekmek ile katı yumurta ile alınır.

Seudat  Amafseket’te zimun yani Birkat Amazon’a davet duası yapılmaz. Herkes tek başına Birkat Amazon okur.

Tişa Beav Kuralları

Tişa Beav’da Yom Kipur’da olduğu gibi beş yasak geçerlidir – Yemek yemek, içmek, yağlar sürünmek, cinsel ilişki,  deri ayakkabı giymek.

Ayrıca Tişa Beav günü, yasta olan bir kişi gibi, günün yarısına kadar yerde oturulur. Tişa Beav günü sadece Tişa Beav ile ilgili Tora öğretileri, Avelut kuralları öğrenilebilir. Ancak Tora’nın diğer bölümleri insana mutluluk vermesinden dolayı öğrenilemez. Tora bile öğrenilmesinin yasak olduğu bu günde, insanın aklını Bet Amikdaş’ın yıkılmasından alacak gazete veya televizyon seyretmek gibi davranışlardan kaçınılması gerekir.

Tişa Beav günü İstanbul geleneklerine göre Şahrit duasında tefilin giyilmez, minha duasında giyilir.

Haftanın Sözü

              (Teilim 137)           

Eğer seni unutursam Ey Yeruşalayim, sağ elim hünerini unutsun.