Tanrı, Moşe'ye Menora'daki "daimi kandili" besleyecek saf zeytinyağını Bene-Yisrael'den almasını söyler. Aaron bu aleviher gün, yakacak ve kandil "akşamdan sabaha" yanacaktır...

Peraşa Özeti (Şemot 27:20-30:10)

[www.chabad.org]

Tanrı, Moşe’ye Menora’daki “daimi kandili” besleyecek saf zeytinyağını Bene-Yisrael’den almasını söyler. Aaron bu alevi her gün, yakacak ve kandil “akşamdan sabaha” yanacaktır.

Koenler tarafından Mişkan’da hizmet ederken giyilmesi gereken giysiler tarif edilir: Tüm Koenler: 1) Ketonet – ketenden uzun bir entari; 2) Mihnasayim – keten don; 3) Mitsnefet ya da migbaat – keten bir sarık; ve 4) Avnet – bele sarılan uzun bir kuşak giyerdi.

 “Koen Gadol – Baş Koen” buna ek olarak şunları giyerdi: 5) Efod – mavi, erguvani ve kırmızıya boyanmış yün, keten ve altın ipliklerle dokunmuş, önlüğe benzer bir giysi; 6) Hoşen – üzerinde Yisrael’in on iki kabilesinin isimlerinin yazılı olduğu on iki değerli taş bulunan bir göğüslük; 7) Meil – eteğinde altın çanlar ve dekoratif narlar bulunan mavi yünden bir üstlük; 8) Tsits – alında taşınan ve “Tanrı için Kutsal” yazısını taşıyan altın bir levha.

Tetsave peraşası ayrıca Aaron ile dört oğlu Nadav, Aviu, Elazar ve İtamar’ın, yedi günlük Koenlik’e atanma törenlerini ve tütsünün (Ketoret) yakıldığı Altın Mizbeah’ı yapma konusundaki ayrıntılı talimatları da içerir.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav Yeuda Leon Adoni

Tanrı Moşe Rabenu’ya halkın, Menora’da yanacak saf zeytin yağını tedarik etmelerini söyler. Moşe  Rabenu, Mişkan’nın yapılışında herkes gibi o da bağışta  bulunmak ister. Tanrı ona, senin durumun onlardan üstündür – “Gadol Amease Yoter Min Aose - Bir Mitsvayı birçok kişiye yaptıran kişi yapanlardan daha üstündür. Sen canla başla çalışıp uğraşıyorsun yaptığın iş bağış getirmekten daha değerlidir” der.

Bundan çıkardığımız ders ise,  insanları sevap yapmaya teşvik etmek güzel bir davranış olduğudur.

Bene Yisrael Mişkan’a, yaptıkları Altın Buzağı’nın günahını af ettirmek için bağışta bulundular. Halbuki Moşe Rabenu bu günaha iştirak etmemişti. Aksine,Tanrı’nın halkını bağışlaması için  dua edip onlar için yakarmıştı.

Halk saf zeytin yağını Moşe Rabenu’ya getireceklerdi ve Moşe Rabenu yanacak yağın uygun olup olmadığına karar verecekti. Moşe Rabenu’nun bu davranışı bize her zaman sabırlı olmamızı öğretir. Sabırlı olmak güzel bir alışkanlıktır.

Moşe Rabenu, doğumundan ölümüne kadar rahat yüzü görmemiş bir insandı; küçük bir bebekken nehre atılmış ,Datan ve Aviran onu öldürmek istemişlerdi  o da Midyan’a kaçmıştı. Oğlu Eliezer’i Berit Mila yapmadığından bir melek onu öldürmek istemişti. 40 yıl çölde Bene Yisrael’le uğraşmıştı. Bütün bunlara rağmen Moşe Rabenu her zaman mütevazi, alçak gönüllü ve sabırlı olmuştu.

Tetsave Peraşası’nın bir özelliği de: Moşe Rabenunun doğumundan, ölümüne kadar Tora’da her peraşada anılır ve adı geçer. Dikkat edersek Tetsave peraşasında adı geçmediği gibi Tanrı ona “Veata...”  ve sen olarak hitap eder. Bunun nedeni ise, Bene Yisrael Altın Buzağı’yı yaptıklarında Moşe Rabenu çok öfkelenmişti ve elindeki On Emir levhalarını yere atarak kırmıştı. Bütün bunlara rağmen Tanrı’ya halkı bağışlaması için dua etmiş ve yakarışta bulunmuştu.

Tanrı da öfkelenmişti, Moşe Rabenu’ya ben bu halkı yok edeceğim ve seni büyük bir insan yapacağım demişti. Moşe Rabenu Tanrı’ya cevabı; eğer Bene Yisrael’i yok edersen beni de  yazdığın kitaptan sil olur. Tanrı halkını bağışlar, ancak Moşe Rabenu’nun kitaptan değil, bir peraşadan siler. İşte Tetsave peraşasında Moşe Rabenu’nun adının zikredilmemesinin nedeni de budur.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

KONUŞMANIN KUTSİYETİ

Rabi Pinhas Erlinger, Dereh Ets Ahayim

Bu haftaki peraşamız Tetsave, özellikle Koenler ile ilgilidir. Peraşamızda Koenlerin seçilmesi, giyimleri ve hem kendilerinin hem de çocuklarının nesiller boyunca Tanrı’nın özel hizmetkarları haline gelişini işaretleyen göreve başlangıç törenleri anlatılmaktadır.

Peraşamızda Koen Gadol’a özel sekiz, diğer Koenler’e de özel dört kıyafet anlatılmaktadır. Ayrıca Talmud, Koen Gadol’un giydiği kıyafetlerin, Yisrael halkının günahlarını da affettirici özelliğe sahip olduklarını öğretirler.

Koen Gadol’un giydiği Meil giysisi hangi günahı affettiriyordu? Laşon ara günahını.

Tora Meil giysinin tarifini şu sözlerle açıklar:

“Efod’un [altına giyilen] üstlüğü tümüyle gök mavisi [yünden] yap. [Üstlüğün] Tepe açıklığı, içine [katlı] duracak; açıklığının kıyısı boyunca örgü işi bir bisiklet yaka olacak.  [Bu şekliyle]  Bir zırhın [baş] açıklığı gibi olacak ve yırtılmayacaktır. [Üstlüğün]  Eteklerine, gök mavisi, erguvani ve kırmızı [yünden] narlar yapacaksın. [Bunlar,] Çevre boyunca eteklere [dizilecek ve yine] çevre boyunca aralarında altın çıngıraklar olacak (Şemot 28, 31-33).

Laşon ara günahının affettirilmesi ile pasuğumuzda anlatılan Meil giysinin tarifi ile ne ilgisi vardır?

Pasuğun olası bir çevirisi şöyledir: Başının ağzı içinde olacak, ağzının çevresi boyunca dudak bulunacak.” Görüldüğü gibi pasuk açıkça laşon ara günahının işlendiği organ olan ağızdan bahsetmektedir. Ayrıca açıklaması verilen giysi olan Meil,  Emanete Hıyanet / Yetkisiz anlamına gelen Meila kelimesi ile aynı kökten gelmektedir. Bunun açıklaması ise şöyledir: İnsanın dili kendisine, doğru konuşması, arkadaşlık kurması, başkalarını cesaretlendirerek mitsva yapması, Tanrı’ya dua etmesi ve övmesi gibi olumlu şeyler için verilmiştir. Bunu küfürler,  yalanlar, dedikodular, çatal dilli ifadeler ve iftiralar için kullanmak emanete hıyanettir.Bu sebeple pasuk “ağzı içinde olacak – insanın ağzındaki sözler, içindeki düşüncelerle tamamen aynı olacak;  insan iki yüzlü olmayacak ve ağzının çevresi boyunca dudak bulunacak – kişi ağzına geleni söyleme hakkına sahip olmadığını bilecek, ağzının çıkışına bir sınır çizecek” demektedir.

İşte bu sınırı da çizen iki organ ağızlar ve dişlerdir. Kli Yakar pasuğu, ağzın ve dişlerin birer suru simgelediğini ve çıkan her sözün ağızdan çıkmadan önce bu iki surdan ibaret olan kontrol noktasından geçmesi gerektiğini açıklar.

Korah peraşasında hepimizin bildiği gibi Korah ve grubunun Moşe Rabenu ve Aaron hakkında çıkardıkları fikir ayrılığı ve hazin sonları anlatılmaktadır.

Korah’ın olayından hahamlarımız bizlere konuşmanın gücü ile ilgili çok önemli bir ders öğretirler. İnsanın günlük hayatındaki konuşma biçimi aynı zamanda onun içinde bulunduğu manevi seviyeyi de yansıtır. Bu nedenle kişi konuşmasını ne kadar kontrol altına alırsa kendisinin de manevi seviyesi artacak ve kendisine edindiği kontrol mekanizması sayesinde diğer günahlardan da daha rahat bir şekilde korunabilecektir. Sadece bu da değil. İnsan konuşmasını saflaştırmak için çaba sarf ettiği zaman, bu çaba sayesinde sadece kendisi değil, neşaması da kutsanacak ve daha yüksek seviyelere çıkacaktır. 

Korah Moşe Rabenu’ya gelip dalga geçmeye geldiği zaman ona şöyle der, “Moşe, eğer bir evi sadece bir peraşadan meydana gelen mezuza koruyor ise, bir evin tümünü Sefer Tora rulolarıyla kaplayalım, hala mezuzaya ihtiyaç olacak mıdır?” Moşe de, “evet evin içindeki bütün Sefer Tora rulolarına rağmen mezuza gerekir” diye cevap verir.

Hatam Sofer aslında Korah’ın sorusunun dalga geçilecek bir soru olmadığını ve gerçekten sorulması gereken bir soru olduğunu belirtir. Eğer bir peraşa bütün evi koruyabiliyorsa, içinde onlarca yüzlerce kere yazan peraşalar bu evi koruyamayacak mı?

Ancak Hatam Sofer kalplerimizle ok gibi saplanan bir cevap verir, “Kapıda özellikle mezuza olması gerekir ve anlamı da şudur; insan içini bir melek kadar kutsallaştırsa bile, eğer ağzını koruyamıyorsa içini de kutsamak için yaptığı tüm çabalar boşunadır. Ancak tersi? Eğer kişi içini kutsayamadıysa ve buna rağmen ağzını koruyabiliyorsa eğer, ona “kutsal kişi” denecektir. Kapıdaki mezuzanın da anlamı budur. Eğer vücudun girişi olan ağız koruma altındaysa diğer kısımları da koruma altına alınabilecektir. Eğer ağız koruma altına alınamıyorsa, devamının da kutsanmasının anlamı yoktur.”

Koen Gadol’un giysisinden ve Korah ve grubunun çıkardığı fikir ayrılığından öğrendiğimiz önemli ders ile konuşmayı kontrol altına almanın ne kadar önemli olduğunu, bunun, insanı ilahi seviyelere yükselten ilk durak olduğunu gördük.

Hafets Hayim’in kitabının giriş yazısında anlatıldığı gibi, Bet Amikdaş’ın yıkılmasının nedeni aramızdaki sebepsiz nefrete neden olan laşon aradır. Laşon ara kurallarına dikkat etmeye gayret ettiğimiz sürece, insanları daha iyi gözle yargılamaya, onları sevmeye başlayacağız.

Yeşiva’da sürekli laşon ara problemi yaşayan Şimon her özelini paylaştığı ravına gelir. Ona, arkadaşları hakkında kendisini laşon ara konuşmaktan alamadığını, bir türlü kendisini durduramadığını, hatta bunun için her türlü kitabı okuduğunu ancak bir sonuç göremediğini anlatır.

Ravı da kendisine, “Şimon baban hakkında da laşon ara konuşuyor musun?” diye sorar. Şimon da hemen, “tabii ki hayır, o benim babam, ben nasıl onun hakkında konuşabilirim” diye cevap verir. Rav da bunun üzerine, “ama seni anlayamıyorum. Daha biraz önce kendini bir türlü laşon ara konuşmaktan alamadığını, bütün arkadaşların hakkında konuştuğunu anlattın. Baban için de bu geçerli değil mi?” diye sorar. Şimon da sorunun gerçek cevabını o an verir, “Ama rav, ben babamı seviyorum, neden onun hakkında laşon ara konuşayım ki?” Rav da, “işte şimdi cevabı verdin. Senin laşon ara kurallarını ezberlemekte hiçbir sorunun yok. Hatta sana şimdi sınav yapsam, 100 alacağından eminim. Ama senin sorunun arkadaşlarını yeteri kadar sevmemende. Eğer arkadaşlarını da baban gibi çok seversen konuşman da çok kısa bir süre içinde düzelecektir” diye cevap verir.

Bizler de aynı şekilde konuşmamızı kontrol altına aldığımız sürece aramızdaki sevgi ve saygı artacak, neşamamız yüksek seviyelere yükselecek ve en yakın zamanda kurulacak olan Bet Amikdaş’ta Koen Gadol’un eteklerinden çınlanan zilleri duyabileceğiz.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(El Gid Para El Pratikante ve Understanding Judaism’den derlenmiştir)

Geçen hafta Talmud’un tanımını tamamlamış ve Rişonim – İlkler Dönemi’ne gelmiştik. Bu haftadan itibaren İlkler Dönemi’ne ışık tutan hahamlarımızın hayatlarından kısa bir özeti sizlerle paylaşacağız.

                                                                                                  RABİ ŞELOMO YİTSHAKİ [RAŞİ]:

Fransa’nın Troyes şehrinde 4800 [1040] yılında doğmuştur. Kısaca Raşi olarak tanınır. Raşi, Rabenu Gerşon Meor Agola’nın öldüğü yıl doğmuştur. Hahamlar Rabenu Gerşon’un ölümünü güneşin batışına, Raşi’nin dünyaya gelmesini de güneşin doğuşuna benzetirler. Raşi’nin Kral David’in hanedanına mensup Tana Rabi Yohanan Asandelar’ın soyundan geldiği söylenir. Raşi önce babası Rabi Yitshak’tan ders almıştır. SonraVermiza’ya gitmiş ve orada Rabi Gerşon Meor Agola’nın öğrencilerinden, Rabi Yaakov ben Yakar’ın Yeşiva’sına girmiştir. Doğduğu kent olan Troyes’e döndüğü zaman 25 yaşındaydı. O zamandan itibaren ünü tüm dünyaya yayıldı ve Talmud öğreniminin babası olarak kabul edildi. Raşi, Troyes şehrinin dini lideri seçilmiş ve bu görevi için hiçbir karşılık almamıştır. Hayatını çalışarak kazanırdı. Bağlarda çalışıp şarap üretir, bunların satışıyla da evini geçindirirdi. Rabi Şelomo’nun üç kızı olmuştu. Oğlu yoktu. Bu kızlarından biri Talmud’la ilgileniyordu. Rabi Şelomo hastalanıp sorulara cevap veremediği zaman, bu kızı soruları ona okur ve o, cevapları aklından s.zlü olarak

verirdi. Büyük kızı Miryam’ı öğrencisi Rabi Yeuda ben Natan, ikinci kızı Yoheved’i Rabi Meir ben Şemuel, üçüncü kızını ise adı bilinmeyen biri ile evlendirmiştir.

Raşi’nin asıl çalışması, Talmud’un neredeyse tamamına yaptığı açıklamalarıdır. Bu kitap Talmud’un tüm karanlık yollarını aydınlatmıştır. Raşi’nin açıklamaları ve Talmud, birbirlerinden ayrılmayan iki kardeş gibi olmuşlardır. Dolayısıyla Rabi Şelomo Yitshaki bir yerde, yalnız açıklamalarını değil, Talmud’u da bize kazandırmıştır. Zira Raşi’nin açıklaması olmasaydı, Talmud, anlaşılması neredeyse imkansız mühürlü bir kitap olacaktı. Raşi’nin her açıklaması yerinden oynatılması imkansız bir kaya parçası gibidir. Raşi hem kendi devrinin hem de gelecek nesillerin öğretmeni olmuştur. Raşi yalnız Talmud’un değil Tora’nın da açıklamasını yapmıştır. Tora’nın açıklaması bu sayede halkın tüm tabakalarına ulaşmış ve din eğitiminin temel kitabı haline gelmiştir. Humaş’ı Raşi ile okuyamayan bir kimse cahil sayılırdı.

Raşi, devrini güneş gibi aydınlatmış ve bütün Yahudiliğe örnek olmuştur. Onun öğrettiği Tora’nın ve kişisel doğruluğunun ışığında çok nesiller eğitilmiştir ve eğitilmektedir. Raşi “tüm Yisrael’in Rabisi” ünvanına hak kazanmıştır.

RAV’A SOR

(Şalom Laam Peraşa Bülteni’nden Hazırlanmıştır.)

Koenler ve Leviler kimlerdir ve onların özellikleri nelerdir?

Leviler, Yaakov Avinu’nun Levi adlı oğlunun soyundan gelirler. Levi kabilesi o zamandan itibaren Tanrı’ya olan ve diğer kabilelere nazaran bağlarıyla göze çarpıyordu. Moşe Rabenu da Levi kabilesine mensuptu. Levi kabilesi Altın buzağı günahına iştirak etmeyen tek kabileydi. Bunun da ödülü olarak Tanrı’nın mabedinde görev almaya hak kazandılar. Tanrı, Levi kabilesinden Moşe Rabenu’nun ağabeyi Aaron’u ve gelecek nesillerini Koenler olarak belirlemiştir; “Ve sen, ağabeyin Aaron’u ve onunla birlikte oğullarını, Bene Yisrael’in içinden [ayırarak], Benim Adıma birer Koen olmaları için kendine yaklaştır. [Bahsedilenler] Aaron ile, Aaron’un oğulları Nadav ve Aviu, Elazar ve İtamar[’dır].”

Günümüzde Koenler’in her hangi bir özelliği var mıdır?

Günümüzde ne yazık ki Bet Amikdaş olmadığı için korbanlar sunulamamaktadır. Ayrıca tarlalardan ayırılması gereken terumot ve maasrot denilen hediyeler de artık Bet Amikdaş dönemindeki önemini kaybetmiştir. Ancak Koenler’in kutsiyeti hala devam etmektedir. Bu sayede bizleri her gün tefilalarımızda birkat Koanim dediğimiz beraha ile kutsal kılmaktadırlar. Ayrıca yeni doğmuş bir erkek çocuk Koenler aracılığıyla pidyon aben yapılmaktadır. Ancak bu kutsiyetin getirdiği bir tür sınırlamalar da mevcuttur; Koenlerin mezarlığa girmeleri, bir ölüye yaklaşmaları, boşanmış veya Yahudi dinine sonradan katılmış bir kadınla evlenmeleri yasaktır.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Çocuğunuza en iyi örnek, sizin varlığınızdır.