Yisrael halkının on beş malzeme ile katkıda bulunması istenir:

Peraşa Özeti (Şemot25:1-27:19)

[www.chabad.org]

Yisrael halkının on beş malzeme ilekatkıda bulunması istenir: Altın, gümüş ve bakır; mavi, erguvani ve kırmızıyün; keten, tiftik, hayvan derileri, ağaç, zeytinyağı, baharat ve bazı değerli taşlar.Tanrı, Moşe’ye bunlarla “Benim Adıma birKutsal Mekân yapsınlar; böylece içlerinde barınacağım” (Şemot 25:8) der.

Moşe’ye, Sinay dağınıntepesinde, Tanrı’nın barınacağı bu mekânın nasıl inşa edileceği hakkında, halkçölde yolculuk ederken kolayca sökülmesi, taşınması ve yeniden monte edilmesiiçin ayrıntılı talimatlar verilir.

Mişkan’ın iç odasında,sanatsallıkla işlenmiş bir perdenin arkasında, üzerinde On Emir’in hakkedilmişolduğu Tanıklık Levhaları’nı içeren sandık (AronAberit)bulunacaktır. Sandığınkapağının üzerinde, saf altından yapılmış, kanatlı iki melek figürü (Keruvim) yer alacaktır. Dış odasındayedi kollu Menora ile üzerine özelekmeklerin yerleştirildiği Masa olacaktır.

Mişkan’ın üç duvarı, dikduran 48 kalasın birbirine eklenmesinden meydana gelecektir. Bu kalasların herbiri altınla kaplanmış olup, gümüşten yapılmış bir çift temel yuvayayerleştirilecektir. Tavan, üç kat örtüden oluşacaktır: [a] çok renkli yün veketenden işlenmiş goblenler; [b] tiftikten yapılmış bir örtü; (c) koç ve Tahaş derilerinden yapılmış ikinci birörtü. Mişkan’ın ön cephesinde, beş direkle tutturulmuş, işlemeli bir perdeolacaktır.

Mişkan ve onun ön tarafındabulunan bakırla kaplanmış Mizbeah’ın etrafı, keten perdelerle çevrelenecektir.Bu perdeler 60 tahta direk sayesinde ayakta duracak, direkler bakır kazıklarladesteklenecektir. Direklerin üzerinde gümüş çengeller ve süslemelerbulunacaktır.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav Naftali Haleva

Mistik öğretilere göre, insanlara karşı verici gücünü kullanarak  –merhamet, sevgi, iyilikseverlik davranışlarısayesinde Tanrı’ya yaklaşırız.  Gerçekanlamda dini bütün  insan, başkaları ilepaylaşma konusunda gereken hassasiyeti yüksek seviyede olan ve kalbi temizdüşüncelerle hareket  eden insandır.

Diğer taraftan, insanlarlaolan ilişkilerimizde yalnızca alıcı gücümüzü kullanarak - kendimizi düşünmek,daha fazla materyal peşinde olmak, saygı ve egomuzu tatmin etmek  adına yaptıklarımız  yüzünden Tanrı’dan uzaklaşırız.

Elbette insanoğluyaratılışından beri tabiatında en basit maddi ihtiyaçlarını karşılamaadına  alma gücü potansiyelinikullanmadan yaşayamaz. Fakat bu noktada şayet bu alma gücü potansiyelinigereğinden fazla kullanıp abartırsa Tanrı ile ilişkisinden sapma noktasına gelebilir.

Yaşamımızdaverme gücüne sahip olan karakterde insanları biliriz. Bu tip insanlar toplumdagenelde cömert, sevilen, sayılan, merhametli ve güvenilen insanlar olarak tarifedilir. Bu tip insanlarla tanıştığımızda yüzlerinde Tanrı’nın ışığını biranlamda kendilerinde Tanrı’nın  suretinigörmüş gibi hissederiz. Bu kişiler içten gelen samimi bir istekle başkalarınayardım etmek, paylaşmak , insanlık adına hizmet etmek ve katkıda bulunmakarzusundadırlar.

Bu tür  insanlar, mütevazidirler  ve yaptıkları iyi şeylere karşılık hiçbirmenfaat ve karşılık gözetmezler.

 Buna karşılık bencil ve kendini düşünen veyalnızca kendi yaşamına odaklanmış olan karakterde insanları biliriz. Buinsanlar, genelde arkadaş gibi hareket eder ve yüzlerindeki  tebessümleri eksik olmaz. Fakat onlarıtanıdıkça yüzlerindeki gülüşlerinin sahte ve arkadaşlıklarının tamamen menfaatüzerine kurulduğunu hissederiz. Kurdukları ilişkide kendilerini  verici ve samimi taraf olarak göstermeyeçalışırlar ama  ilgilendikleri noktatamamen kendi menfaatleri ve yararları üzerinedir. Başkalarının yaptığıbaşarıya ortak olmaya çalışırlar. Yapılan işlerde az bir performans göstererekdaima gündemde kendilerinin olmasını arzularlar. Güçlü ve söz sahibi olaninsanların sevgisini ve beğenilerini kazanmak için, onlara daima kendilerini düşünmekten çok  başkalarına verme arzusunda olduklarını göstermekiçin, iyi bir rol oynamaya çalışırlar. Bu nedenle kendilerini cömert, şefkatliolarak tanıtmaya çalışırlar. Ama arkalarında yatan en büyük amaç, kendilerindenbir şeyler vermekten çok, başkalarından ne kadar alacaklarıdır. Bu tip insanlar genelde toplumdaki bir sürüinsanı kandırmaya başarırlar. Ama unutmamaları gereken Tanrı’yı kandıramazlar.

Bu haftaokuduğumuz Teruma peraşasısının başında, “Daber El Bene Yisrael Veyikhu LiTeruma - TanrıMoşe’ye konuşarak; İsrailoğullarıyla konuş. Benim Adına bağış ayırsınlar(Mişkan için)  sözleri  ile başlar. Pasuğun devamında,  “Meet kol işaşer yidvenu libo tikhu et terumati Bağışımı, kalbi kendisini (cömertçe vermeye) sevk eden her kişiden alın.” Tanrı Mişkan’ıninşaatı için İsrailoğullarından bağış yapmasını ve özellikle bu bağışı yaparkencömert ve kalpten yapılmasını ifade eder.Tanrı ‘’Benim  Adına ‘’ kelimeleri ile halkın Mişkan’ınyapımına, sosyal bir baskıdan, isteksiz, eli sıkı, içten olmadan veya onurkazanma hevesinden değil, sadece Tanrı Adına katkıda bulunmaları gerektiğinibelirtmektedir. İsrailoğulları,  MişkanıTanrı adına inşa edecekti ve o inşaat için harcanan paralarda  insanın “verme gücünü kullanarak’’ yanicömert bir ruhla, özverili bir şekilde davranması önemliydi. Tanrı’nın evi inşaedilirken insanlarda, insan tabiatında var olan en olumlu ideal karakterözelliklerinin tamamı bulunmalıydı.

Tora’nın belirtiği gibi  “Veasu Li Mikdaş Veşahanti Betoham - Benim adına Kutsal Mekan yapsınlar, böylece içlerindebarınacağım.” Bu şekilde özverili bir şekilde veren bir kişininiç dünyasında kalplerinde (her bir ferdin kalbinde) Tanrı’nın ışığı yer alır.

Dini bütün bir insan kendisini geliştirirken verme gücükarakterini en üst seviyelere getirmek için çaba harcamalı ve o noktaya gelmeadına can atmalı ve bunu çok istemelidir. Gereken seviyeye ulaşmak için samimi,yardımsever ve dürüst olması gereklidir.

Toplum ve insanlık adına yapacağımız tüm  yardımlar,katkılar Tanrı adına inşa edilen tapınak gibi kalpten, saf duygularla, içten vetevazu içinde yapılmalıdır.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

KÜÇÜK DAVRANIŞLAR, GERÇEKTEN KÜÇÜK MÜ?

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

KiTisa peraşasında okuyacağımız ve etkisi nesiller boyunca sürecek olan trajikAltın Buzağı olayının dışında, bu hafta okuyacağımız Teruma peraşasındanitibaren Şemot kitabının geriye kalan kısmı Mişkan’ın inşasının hazırlık veuygulama aşamalarını anlatılır. Bu haftaki peraşamızda ise Mişkan, eşyaları ve13 farklı hammaddeden üretilecek olan Koenler’in özel giysileri için gerekenbir miktar bağış ihtiyacı anlatılır. Halk da Şehina’nın barınmasını mümkün kılacak bir yer yaratmaya o kadarheveslidir ki, bağış çağrılarına son derece istekli ve hazırlıklı bir şekildecevap verecektir.

PeraşamızMişkan için gereken bağışın toplanışını şu sözlerle dile getirir, “Bene Yisrael’e konuş. Benim Adıma bağışalsınlar (Şemot 25:2). Pasuğu biraz yakından incelersek, aslında “bağış alsınlar” yerine “bağış versinler” denmesi gerektiğinigörürüz. O zaman “alsınlar” denmesininanlamı nedir?

Busoruyu Tora’yı açıkladığı Panim Yafot kitabınınyazarı ve aynı zamanda Hatam Sofer’in ravı olan Rabi Pinhas Alevi İş Horowitzşöyle cevaplamaktadır – “İnsan Tanrı’nınŞehinası’nın barınacağı Mişkan gibi yüksek amaçlar için bağışta bulunan birkişinin, verdiği şeyin kat kat fazlası değerinde manevi ödüle hak kazandığınıöğretmektedir. Dolayısıyla pasukta her ne kadar, ilk bakışta “versinler”denmesi gerekiyorsa da, aslında onlar bu hareketleriyle ödüllerini “alacaklardır”.

Bunoktada şöyle bir soruyla karşı karşıya kalıyoruz – Acaba küçükdavranışlarımızın her hangi bir önemi var mı? Dahası; acaba davranışlarımızıküçük veya büyük şeklinde sınıflandırabilir miyiz?

BeneYisrael Mişkan’ın inşasına ve bunun sayesinde Şehina’nın aralarında barınacak olmasına o kadar hevesliydiler ki,ellerinde var olan her şeyi vermeye çaba sarf ettiler. Ancak bunu her hangi birkazanç veya ödül için değil, Tanrı’nın adına yaptılar ve sonucunda kazançlıçıkan aldıkları kat kat fazla manevi değerindeki ödülle onlar oldular.

Mişkaniçin yapılan bağıştan elde edilen bu manevi ödül, Tora’nın bütün mitsvalarıiçin doğrudur. İnsan Tanrı adına yapacağı her hareket, en basitinden en zoruna,en küçüğünden en büyüğüne kadar ödülü hak edecektir.

Reuvensabah uyanır Mode Ani duasını söyler,ellerini yıkar ve Al Netila Yadayimberahasını söyler, ardından giyinir ve sinagoga doğru yola çıkar. Şimon gelipReuven’e, “bugün hangi mitsvalarıyaptın?” diye sorsa, Şimon’a vereceği en açıklayıcı cevap ne olur? “Sabahleyin uyandım, ellerimi yıkayıp AlNetilat Yadayim berahasını söyledim, tuvalete gittim ve Aşer Yatsar berahasınısöyledim ve ardından giyinip sinagoga gittim. Sinagogda da zaten tallet,tefilin diğerlerini biliyorsun zaten.” İşte Reuven’in başına gelen hata hergün bir çoğumuzun da başına gelmektedir. İnsan Tanrı adına veya mitsva adınaattığı her adım, her hareket mitsva sayılır. İnsanın sinagoga gitmek içinattığı adımlar, arkadaşına “hazak baruh” demekiçin uzattığı el, Sefer Tora’yı öpmek için eğilmesi hepsi “küçük” kılıfıylaörtülmüş farkında olmadan işlediğimiz binlerce mitsvadan sadece bir kaçıdır.

Talmud(Sanedrin 96a) Nevuhadnetsar’ın kâtibinin bir mektup yazmak üzere olduğunu ve tam mektubungönderileceği anda Nevuhadnetsar’ın saraya geldiğini anlatır. “Mektubu nasıl imzaladınız, görmekistiyorum” der ve kâtibi mektubu okumaya başlar,“Kral Hizkiyau’ya, Yeruşalayimtopraklarına ve Yüce Tanrı’ya  selamlar.”

Nevuhadnetsar yerinden fırlar ve “Nasıl olur da Tanrı’yı üçüncü sıraya koyarsınız? Hemen bunu düzeltinve Tanrı’yı birinci sıraya koyun” diyerek kâtibini azarlar. Kralın danışmanları durumu kavrar ve hatadüzeltilir. Nevuhadnetsar bunun üzerine mektubu daha çabuk ulaştırabilmek içinüç adım, diğer fikirlere göre ise dört adım atar. O anda göklerden Gavrielmeleği iner ve Nevuhadnetsar’ı daha fazla adım atmaması ve bundan dolayıYisrael milletinin başına gelebilecek daha büyük bir felaketten korumak içinonu durdurur.

Nevuhadnetsar Tanrı adına attığı o üç adım için ne ileödüllendirilmiştir? Tanrı’nın Evi’ni, Bet Amikdaş’ı yıkabilecek kişi olmayalayık olmuştur.

İşte bizler de her gün Amida duasının sonunda aynı şekilde üç adımgeri atıyoruz. Bunun nedenini Mişna Berura şöyle açıklar: “Nevuhadnetsar’ın Tanrı adına attığı üç adım ile sahip olduğu gücüiptal ederek bunu kez daha tekrarlayamaması ve günlerimizde hemen BetAmikdaş’ın inşa edilebilmesi için bizler de üç adım atıyor ve ardından YeiRatson Milefaneha AD... Eloenu Veloe Avotenu, Şetivne Bet Amikdaş BimeraBeyamenu, veten helkenu beToratah, laasot huke Retsonah, ulovdah belevav şalem– Senin isteğin olsun ki, Tanrı’mız ve atalarımızın Tanrı’sı günümüzde çabucakBet Amikdaş’ı inşa edesin ve Tora’nda bize düşen payı veresin ve böyleceistediğin kuralları yerine getirelim ve bütün kalbimizle Sana hizmet edebilelim”şeklinde dua ediyoruz.”

Tüm bunlardan, aslında kesinlikle küçük davranış diye bir şeyolmadığını ve “küçük” diye adlandırdığımız hareketlerin Tanrı huzurunda sonderece önemli olduğunu görüyoruz. İnsan sadece her gün sinagoga bile gitse,Nevuhadnetsar’ın attığı üç adımdan daha fazla adım atacağı gün gibi açıktır.Eğer Nevuhadnetsar sadece üç adımla böylesi bir “ödüle” layık olduysa, bizler  söylemekveya Tora dersine gitmek için atacağımız her adımdan alacağımız ödülü hayalbile edebilir miyiz?             

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(El Gid Para El Pratikante ve UnderstandingJudaism’den derlenmiştir)

YahudilikteKavramlar köşemizde bir süredir Tanah olarak bilinen Yazılı Tora ve SözlüTora’nın tanımlarını vermekteyiz. Geçen hafta Rişonim – İlkler bölümüne kadar geldik. Bu hafta ise bir sonrakibölümümüze geçmeden önce, şimdiye kadar bahsettiğimiz kavramları bir başlıkaltında özetlemek istedik.

Tanah: Tora, Neviim ve Ketuvimkitaplarının baş harflerinden meydana gelen bir terimdir. Tora kitabı, herhafta bir peraşasını okuduğumuz ve içinde Bereşit,Şemot, Vayikra, Bamidbar ve Devarim adlı beş kitabı barındırır. Neviim – Peygamberler kitabı ise; Yeoşua, Şofetim, Şemuel 1, Şemuel 2,Melahim 1 Melahim 2, Yeşayau, Yirmiyau, Oşea, Yoel, Amos, Ovadya, Yona, Mika,Habakuk, Tsefanya, Hagay, Zeharya ve Malahi. Ketuvim kitabı ise Teilim,Mişle, İyov, Şir Aşirim, Rut, Eha, Koelet, Megilat Ester, Daniel, Ezra, Nehemyave Divre Ayamim’den meydana gelir.

Sözlü Tora: Yahudiler tarih boyuncayaşadıkları bitmek bilmeyen sürgünler nedeniyle Sözlü Tora’yı unutma derecesinegelmişlerdir. Sözlü Tora, Yazılı Tora’nın içinde yazan bütün emirlerinaçıklamalarını, yaşanılan olayların açıklamasını içerdiği için, onununutulması, Yazılı Tora’nın da unutulması demektir. Bu tehlikeyi gören RabiYeuda Anasi, yazılması yasak olan Sözlü Tora’yı kaleme almak zorunda kalmıştır.Mişnadiye adlandırdığı bu öğretileri altı bölümde toplamıştır: Ziraatle ilgili kanunlardanbahseden Zeraim, bayramlar, Şabat ve oruçlarla ilgili kanunlardanbahseden Moed, Aile kanunlarını, evlenme ve boşanma kanunlarındanbahseden Naşim, sivil kanunlardan ve insanlar arası kanunlardan bahseden Nezikin,Bet Amikdaş ve korbanların kanunlarından bahseden Kodaşim ve Bet Amikdaşdöneminde son derece yaygın olarak tuma vetaara konuları ve günümüzde de YahudiAilesi’nin temel direği olan ve Taarat Amişpaha olarak adlandırılan AileSaflığı’yla ilgili kanunlardan bahseden Taarot. 

Talmud: Sözlü Tora’nın ilk bölümüMişna’dır. Rabi Yeuda Anasi Sözlü Tora’nın öğrenciler tarafından rahatlıklaezberlenebilmesi için son derece kısa ve öz bir dil kullanmıştır. Adına da, leşanen – tekrar etmek kelimesininkökünden gelen Mişna ismini de vermesinin amacı budur. Talmud ise Mişna’dansonra Babil’deki ve Yeruşalayim’deki yeşivalarda yaklaşık üç yüz yıl boyuncagerçekleşen bütün tartışmaların bir özeti niteliğindedir. Talmud hahamları tümbu konularda bir “soru cevap” sistemiile sürekli bir alış veriş içerisindedir. Tarih boyunca “Yahudi aklı” diye bilinen ifadenin kaynağının Talmud olduğunusöyleyenler vardır. Günümüzde yeşivalarda öğrenilen temel kitap Talmud Bavli’dir.

Talmud’untarih boyunca yayılmasıyla birlikte ortaya Savoraimbilgeleri ve Geonim bilgeleriçıkmıştır. Onları da Rişonim – İlkler diye adlandırılan Rambam, Raşi, RabiŞelomo ben Aderet, Rabenu Nisim ben Gerundi gibi önemli isimler izlemişlerdir.Bizler de gelecek haftadan itibaren sizlere Rişonim – İlkler’in önemliolanlarından bazılarının hayatlarıyla ilgili kısa bilgiler vererek serimizedevam edeceğiz.  

RAV’A SOR

EL GİD para ELPRATİKANTE

SİNAGOGUN KUTSİYETİ

Bu haftaki peraşamızda Tora Mişkan’ın inşasınıemretmektedir. Tanrı Mişkan’ın inşası sayesinde Kendi Mevcudiyeti’ni bufiziksel yapının içine yerleştirecektir ve pasukta da şöyle demektedir, “Veasu Li Mikdaş Veşahanti Betoham – Bana birtapınak inşa edin, Ben de içinizde barınayım.” Pasuk inşa edilmesiemredilen Mişkan’dan bahsetmekte olduğu için, pasuğun devamında da içinizdeyerine “içinde barınayım” demesi gerekirdi. Bunun açıklaması ise, insan Tanrıiçin bir sinagog inşa ettiği zaman Tanrı da orada dua eden ve kutsiyetinikoruyan her kişinin kalbinde barınır. Bizler de bu hafta sinagogun kutsiyetialahalarını sizlere aktarmayı uygun gördük.

1. Sinagog kutsalbir yer olduğundan orada bulunulduğu sürece büyük bir saygı ve korku içindeolunmalıdır. Çünkü orası Tanrı’nın Evi’dir.

2. Sinagogdakutsal yerle ilgisi olmayan şeylerin konuşulması yasaktır. Yalnız mitsva(Tanrı’nın emirleri) olan konular konuşulabilir.

3. Sinagogagirmeden önce, vücudun ve elbiselerin temiz olmasına dikkat edilmesigereklidir.

4. Sinagogdayemek, içmek ve hatta biraz dahi olsa uyumak yasaktır. Ancak büyük bir saygıile olması kaydıyla mitsva sofraları kurulabilir.

5. Şabat günübile olsa, sinagoga koşarak gelmek mitsvadır. Fakat Sinagogun kapısına gelincealelacele içeri girilmemelidir. Önce biraz beklenmeli sonra Kral’ın .nünegirildiği akılda tutularak içeri saygı ile girilmelidir.

6. Sinagogkestirme olarak kullanılamaz. Bir kapısından girilip diğer kapısındançıkılamaz. Sinagoga, birini aramaya gelen bir kimse Tora’dan birkaç pasuk(cümle) okuduktan sonra dışarı çıkmalıdır.

7. Yağmurdan veyagüneşten korunmak için sinagoga girilemez.

8. Sinagoga gelenbir insanın, elbiselerinin temiz, kafasının örtülü, ayaklarında da çorap veayakkabının olması gereklidir.

9. Kutsal bir yerolduğu için duaların sinagogda yapılması şarttır. Bulunduğu şehirde sinagoguolan bir kimse, dualarını evinde yaparsa ona “kötü komşu” denir.

10. Sinagogdabulunan kutsal eşyalar satılamaz. Ancak sinagog için satın alınmasıdüşünülen şey, kutsiyet açısından, satılması düşünülen eşyadan dahaüstünse, satış işi yapılabilir. Sinagogda bulunan kutsal eşyalara örnekolarak şunları gösterebiliriz:

- Ehal Akodeş: Sefer Tora’nın konduğudolap.

- Teva: Tora’nın okunduğu yer.

- Mapot: Sefer Tora’nın örtüleri.

- Talega: Tefilin ve Talit’in konduğukumaş muhafazalar.

11. Bet-Amikdaş’tayakılan Menora’nın hatırasına, Sinagogda gece gündüz devamlı bir kandilinyanması gereklidir. Kutsiyetle ilgisi olmayan bir şey yakmak için bu kandilden

faydalanılamaz.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Devamlı bir çaba göstermek, güçle veya mantıkla olmasa bile,

potansiyelimizi ortaya çıkarmak için gerekli anahtardır.

                                                                      Winston Churchill