Sinay’dakitecrübenin ardından Tanrı Yisrael Ulusu için bir dizi kanun verir.

Peraşa Özeti (Şemot21:1-24:18)

[www.chabad.org]

Sinay’daki tecrübenin ardından Tanrı YisraelUlusu için bir dizi kanun verir. Bunlar arasında, Yahudi köleler;cinayet, adam kaçırma, saldırı ve hırsızlık konularındakicezalar; zarar ve tazminatları konu alan medeni kanunlar;borçlanma kuralları; dört çeşit emanetçi ve mahkemelerdeadaletin yerine getirilmesi için gereken kurallar vardır.

Peraşa ayrıca yabancılara karşı yanlışdavranmamak, yıl içindeki bayramlar, Yeruşalayim’dekiBet-Amikdaş’a getirilmesi gereken tarımsalbağışlar, et ve sütün birlikte pişirilmesi yasağı ve dua konularına değinir.Böylece Mişpatim peraşası, 23 “yap”, 30 “yapma”şeklinde olmak üzere, toplam 53 mitsva içerir.

Tanrı Bene-Yisrael’iErets-Yisrael’e getireceğine söz verir ve buranınsakinlerinin putperest uygulamalarından etkilenmemelerikonusunda uyarır. Bene-Yisrael, Tanrı’nınemrettiği her şeyi “yapacaklarını vedinleyeceklerini” beyan ederler. Moşe Rabenu, Yisrael kampınınsorumluluğunu Aaron ve Hur’a bırakarak Sinay dağınaçıkar ve Tanrı’dan Tora’yı almak üzere orada kırk gün kırkgece kalır.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav İzak Peres

Yahudilertarafından Tora’nın tamamen kabulü – naaseve nişma ( yapacağız ve dinleyeceğiz)-bu haftanın peraşasında karşımızaçıkmaktadır. Geçen haftanın peraşasında ise Sinay Dağın’da Tora’nın verilişianlatılmıştır. Hepimiz biliriz ki şeytanın detaylarda saklı olduğu sözü tartışmasız olarak ve hatasız bir şekildedoğrudur. Tora’daki değer ve fikirlerin genel anlamda kabul edilmesiinsanlardan bekleyebileceğimiz bir şeydir. Ancak, Tora’daki vealahalardaki  detayları kabul etmek veuygulamak ise çok daha karmaşık bir şeydir.

Tora,buperaşaya kadar,  Yahudiler’in tam veşartsız kabullenişinden bahsetmemektedir. Bu, ancak Tora’daki pek çok detayınbildirilişine sonra gerçekleşmiştir. Sadece sözleşmenin detayları bilindiğizaman taraflar arasında gerçek bir kabul ve anlaşma söz konusu olabilir.

Moşe, burda, Tora’nın kanunlarını insanlara açıklama, öğretme ve izah etme gibi birgörev üstlenen bir avukat niteliği taşımaktadır. Zorlama söz konusu olduğundaticari, siyasi ve sosyal ilişkilerin nasıl bozulabileceğine gün be gün tanıklıketmekteyiz.

Hepimizbarış içinde, eşit imkanlarla, evimizde ve ailemizde huzurlu olmak, millibirlik ve beraberlik içinde yaşamak ve daha pek çok değerlere sahip olmayı  arzu etmekteyiz. Pek çok insan ve milletin buhedefleri yerine getirememelerinin sebebi bunların uygulamaya elverişliolmamalarıdır. İşte bu yüzden, Tora, İsrael milletinin ‘ Naase ve nişma’ yı tamolarak kabul etmelerinden önce bu detayları geliştirmiştir.

Bufikir, Yahudi dinine dönme konusunun kalbine değinir. Birinin, bunun gerçektenne demek olduğunu anlamadan Yahudi olmak istediğini ilan etmesi bir nevikandırmacadır. Bu kişinin girmek istediği bu anlaşmanın detayları nelerdir? Busadece, günlük Yahudi yaşantısı ile ilgili hiçbir alahik detayı bilmeden tektanrılığın ve ahlakın, genel anlamda samimi bir şekilde benimsenmesi midir?

Alaha,Yahudi olmak isteyen kişinin Yahudiliğe kabul edilmeden önce Yahudilikle ilgiliher şeyi bilmesini talep etmez. Fakat bu kişinin, Yahudi kanunları ve hayatıile ilgili pek çok şey bilmesini talep eder. Sadece ‘iyi bir insan’ olmak, yada İsrael ordusuna hizmet etmek ve bunun gibi diğer başarılar kolaylıkla Yahudiolması için yeterli değildir. Yahudi olmak için gerekli detayları bilmeden,kişi bir daha geri dönülemez bu sorumlulukla nasıl sonsuz bir anlaşma içinegirebilir?

Yahudiliğegeçiş işlemi iyice planlanmış bürokratik bir işlemdir. Kabulleniş, samimiyet,sorumluluk ve kendini adamayı gerektirir. Politik baskılar ya da toplumsaldüşünceler sonucu yıkılmamalıdır. Sadece Sinay’daki anlaşmanın detaylarınınbilinci ve bağlılığı ile Yahudi milletinin ve ruhaniyetinin kurtuluşu vegelişimi garantilenebilir.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

HIRSIZLIK

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

PeraşamızMişpatim, “ben adam lehavero – insanlararası mitsvaların” önemli bir bölümünü oluşturan, maddi kanunlar ve hırsızlık cezalarına yer vermektedir.

İnsanyaratılışında maddiyata yönelik bitmek bilmeyen bir arzu ile doğar. Erkekçocuklara bir şey yaptırmak istediğinizde, “karşılığındane vereceksin? 5 TL’ye hazırım” gibi ifadeler duyarız. Büyüdükçe 5 TLyerini bilgisayara, ardından arabaya ve işe bırakır. İnsan, daha küçük yaştanparaya karşı hırslı büyüdüğünde ister istemez, isteğine sahip olabilmek içinbazen tasvip edilmeyen yollara da baş vurulabiliyor. Talmud’un (Bava Batra 165a) da dediği gibi, “İnsanların çoğunluğu hırsızlık günahınıişlemektedir” ve Raşi, ilkbakışta zannedilebileceği gibi insanlığın yozlaşıp hırsızlığa başladığınıdeğil, alım satın işlemlerinde veya iş yeri gibi günlük hayatımızda bu günahıişlediğimizi açıklamaktadır.

RabiMoşe Hayim Luzatto ise ünlü eseri Mesilat Yeşarim’de daha açıklayıcı birşekilde açıklar: “Talmud’un vurgulamakistediği nokta insanların arkadaşlarının ceplerindeki para el uzattıklarınıveya evlerine girip tablonun arkasında saklanan kasayı boşalttıklarını değil,günlük hayatlarında, “belki tam olarak hırsızlık değildir, birisinden buşekilde davranabileceğimi duymuştum, ama bunu herkes yapıyor” gibi enteresan kaçamakcevaplar duyarak bu günahı tadarlar.

MesilatYeşarim sözlerine şu şekilde devam eder, “Buinsanlar her ne kadar Tora’nınemrettiği bütün emirleri en ince detaylarıyla uygularken, konu maddi sorulara,para kaybına geldi mi, herkes birden bire “belki izin veriliyordur, belki yasakolmadığını söylemeyen başka bir görüş vardır” gibi ifadeler ağızlarındandökülüverebiliyor. 

Hırsızlıkyasağının ciddiyetini ve kanunlara göre hırsızlık bile sayılmayacak miktardakihırsızlıkların, sonuçta Tufan’a neden olduğunu Noah peraşasında geniş birşekilde açıklamıştık. Ancak, yine de kısa bir şekilde özetlersek; Tufanneslinin Tora’da yazan bütün yasakları çiğnemelerine rağmen, onlara bu hazinsonu getiren hırsızlık günahı olmuştur.

Günümüzdede birçok süpermarkette veya kuruyemişçide Tufan döneminde insanlarıntakındıkları davranış biçimlerini (neyazık ki!) görmek mümkündür. Kişi süpermarkette uzun bir alışverişsürecinin ardından zeytin reyonunun yanından geçmekte ve gözüyle parlak yeşilzeytinleri kestirmektedir. Büyük ihtimalle zeytin satın almak gibi birdüşüncesi olmamasına rağmen, tatmak amacıyla bir tane almayı kendisine izinverilebilir bir davranış olarak görmektedir. Ardından bu ikinci zeytinle devametmekte ve iyi bir olasılıkla üçüncüde durmaktadır. Ancak hiç kimse oradakizeytinlerin, parfüm reyonundaki “tester” olarak duran ve insanların denemesiiçin açık bir şekilde bırakılmış olan parfüm şişesi gibi durduğunu söylememişveya buna dair bir tabela asmamıştır. Büyük ihtimalle üç değil, bir tanesininbile yenmesi yasaktır. İnsanlar ise, o anda “belkisatın alırım, arkadaşım için deniyorum”  gibienteresan kaçamak cevaplar dile getirmektedirler.

Bununbaşka bir örneği de tatil için gidilen otellerde yaşanmaktadır. Kişiler en lüksotellere gitmekte ve gönüllerince eğlenmektedirler. Ancak dönüş yoluna çıkmadanönce, aynı arzu kendisini “bir hatıra” kağıdıylaörtmekte ve kişiler lüks odalarındaki tuvaletteki bütün sabunları, şampuanlarıvb. eşyaları beraberlerinde getirmektedirler. Bu eşyaların eve götürülmesi içinde oraya konduğuna dair otelin hiçbir yerinde herhangi bir ibarebulunmamaktadır. Tora’nın birçok emrini layıkıyla yerine getiren bir kişiolarak; sabahleyin talet tefilin takan ve tefila yapan, her yiyeceğinden önceberaha söyleyen, kaşerut kurallarına gereken önemi gösteren bir kişi için Kav Ayaşar kitabı şöyle demektedir: “İnsanın Tanrı korkusunun ölçüsü maddikonulardaki titizliğiyle ölçülür.”

Steipler olarak bilinen Rabi YisraelKanievsky’nin (1899 - 1985) önüne bir çocuk getirilir. Tora bilgisi ve Tanrıkorkusuyla övülen çocuk için Rabi Yisrael Kanievsky şöyle sorar, “Neredenbiliyorsunuz çocuğun Tanrı korkusuna sahip olduğunu?” Çocuğun büyükleri ve yanındakiler,“davranışların belli oluyor, geleceğin neslin önemli kişilerinden bir olacağınıgörebiliyoruz” derler. Rabi Yisrael Kanievsky ise, “sizleri anlamıyorum. Çocukhenüz evlenmedi bile, maddi hayatı ve para kazanmanın zorluğunu tatmadı bile.Nasıl olur da bu kadar basit bir şekilde Tanrı korkusuna sahip olduğunu iddiaedersiniz?” diye cevap verir.

İnsanınTanrı korkusuna sahip olup olmadığı Amida duasını ne kadar uzattığı veya gündekaç tane Teilim ile değil, maddi konulardaki özeni ile ortaya çıkar.

Musar akımının öncüsü olan Salant’lıRabi Yisrael’in huzuruna şehrin yıllardır etini yediği şoheti gelir. Şohetgözleri dolu bir şekilde kalbini rava dökmeye başlar. ‘Rabi, ben artık bu işiyapamıyorum. Her şehitada bir yanlış yapmaktan ve benim yüzümden başka birYahudi’nin taref yemesinden o kadar korkuyorum ki, işi artık bırakmaya kararverdim.’ Rav da bunun üzerine, “Tanrı’ya olan korkunu anlıyorum ve gerçektentakdir edilebilecek bir davranış. Peki bundan sonra ne yapmayı düşünüyorsun?”diye sorar. Şohet de, “artık daha sakin bir hayat sürmek istiyorum. Eviminyanında küçük bir dükkan var, onu satın alıp bakkala çevireceğim. Ardından nekadar çalışabilirsem çalışacağım” diye cevap verir. Salant’lı Rabi Yisraelbirden bire bütün vücudunu bir titreme sarar ve ona, “sen ki yıllardır şohetlikişini yapıyorsun ve bu işte senin eline kimse su dökemez; şimdi ise bana gelmişTanrı korkusundan dolayı işi bırakmak istediğini söylüyorsun. Ama öte yandansen bir bakkallık işinde ne kadar çok Tora’dan emri ihlal edebileceğini düşündün mü hiç? Tora, Kedoşimperaşasında şöyle der, ‘Çalmayın. (Haklı bir iddiayı) İnkar etmeyin.Birbirinize yalan söylemeyin. Akranının alacağını esirgeme ve (onu) soyma. Birişçinin ücreti, sabaha kadar yanında gecelememelidir’ gibi birçok emri ihlaledebilirsin. Ayrıca komşularla konuşurken laşon ara gibi Bet Amikdaşımız’ınyıkılmasına neden olan bir günaha saplanabilirsin. Hala şohet kalmak istiyormusun, yoksa bakkalcı mı olacaksın?” diye cevap verir.

Talmud’danve hahamlarımızın sözlerinden gördüğümüz gibi, hırsızlık günahı yetser aranın insanı en çok denediği vebunda başarılı olduğu alanlardan birisidir. Talmud’un dediği gibi, “(Tanrı) Yetser arayı yarattım, Tora’yı dayarattım ona baharat olması için.” Her insan maddiyata karşı bir arzu iledoğar ve onu tatlı bir yiyeceğe çevirmek ve bu arzuyu doğru alanlarda kullanmaksadece Tora öğrenimi ile gerçekleşebilir.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(El Gid Para El Pratikante ve UnderstandingJudaism’den derlenmiştir)

 TALMUD’DANSONRAKİ TARİHİ GELİŞİM SÜRECİ

Gemara’nın yazılmasından hemen sonraki yüzyıldayaşayan bilgelere Savoraim adı verilir. Bunlar 115 yıl devam etmişler ve Gemara’nın içindekikuralların uygulaması konusunda kısa detay ve kararlar vermişlerdir. Bubilgeler, Talmud’u kopyalayarak çoğaltmışlar ve halkın içine yaymışlardır.

Savoraim’den sonra Babil ve Erets-Yisrael’de 450sene boyunca varlık gösteren Hahamlar’a Geonim adı verilir. Geonim’inardından günümüze kadar İspanya, Fransa, Almanya, Polonya, İtalya,Erets-Yisrael ve dünyanın her tarafındaki Hahamlar’a ise Rabanim denir. Geonimdöneminden sonraki dönem ikiye ayrılır. Bundan sonraki ilk 300 yıl boyuncavarlık gösteren ve Rabi Yitshak Alfasi ileGemara’nın yazılmasından hemen sonraki yüzyılda yaşayan bilgelere

Savoraim1 adıverilir. Bunlar 115 yıl devam etmişler ve Gemara’nın içindeki kurallarınuygulaması konusunda kısa detay ve kararlar vermişlerdir. Bu bilgeler, Talmud’ukopyalayarak çoğaltmışlar ve halkın içine yaymışlardır. Savoraim’den sonraBabil ve Erets-Yisrael’de 450 sene boyunca varlık gösteren Hahamlar’a Geonim2 adı verilir. Geonim’in ardından günümüze kadar İspanya, Fransa,Almanya, Polonya, İtalya, Erets- Yisrael ve dünyanın her tarafındakiHahamlar’a ise Rabanim denir. Geonim döneminden sonraki dönem ikiye ayrılır.Bundan sonraki ilk 300 yıl boyunca varlık gösteren ve Rabi Yitshak Alfasi ile başlayarak Rabenu Nisim Gerundi’ye1 kadar olanHahamlar’a “Rişonim – İlkler”; o zamandan günümüze kadar gelen Hahamlar’a

da “Aharonim – Son Dönemdekiler” adı verilir.

RAV’A SOR

Hidabroot.org

-       Arkadaşımınkalemini, kendisinden izin olarak aldım. Ama eminim ki bana bir şey demeyecekve izin verecektir. Yine de kullanabilir miyim?

Birbaşkasının eşyasını, ucuz bile olsa, izni olmadan kullanmak hırsızlık sınıfınagirer. Hatta eşya ucuz olduğu zaman, eşyayı geri vermeyi ve günahtan dolayıteşuva yapmayı hatırlamamız zorlaşır. Bu nedenle kişi, arkadaşını tanıyorsa veizin vereceğinden emin ise bile her zaman izin istemeye alışmalıdır.

-       Çalıştığımiş yerinde patronum iş sırasında internette gezinmemize veya telefondakonuşmamıza izin vermiyor. Ancakbazen iş olmuyor ve saatlerce boş oturduğumuz olabiliyor. Bu durumda datelefonda konuşmamız veya internette gezinmemiz yasak mıdır?

Patronunuzsize maaşınızı, işte bulunduğunuz her an için saat başı hesabıyla ödemektedir.Buna göre patronunuz internette gezinmenize izin vermiyorsa, işinizin olupolmaması bir şeyi değiştirmez.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Güneş her gün bizleri aydınlatıyor veısıtıyor ve hiç kimse bunun nedenini merak etmiyor. Ancak kötülük, açlık veacılar söz konusu olduğu zaman hepimiz merak edip sormaya başlıyoruz.

Ralf Waldo Emerson