Moşe'ninkayınpederi Yitro, Tanrı'nın Bene-Yisrael için gerçekleştirmişolduğu büyük mucizeleri duyup, Midyan'dan ayrılır ve Yisrael kampına katılır.

Peraşa Özeti (Şemot18:1-20:23)

[www.chabad.org]

Moşe’ninkayınpederi Yitro, Tanrı’nın Bene-Yisrael için gerçekleştirmişolduğu büyük mucizeleri duyup, Midyan’dan ayrılır ve Yisrael kampına katılır.Yanında Moşe’nin eşi Tsipora ile iki oğlu Gereşom veEliezer’i de getirir. Yitro Moşe’ye,halkın yönetimi ve adaletin dağıtımı görevinde kendisine yardım edecekhiyerarşik bir ekip kurmasını önerir.

Bene-Yisrael Sinay dağının karşısındakamp kurarlar ve Tanrı burada onlara, kendilerini Kendi “KoenlerKrallığı ve kutsal Halkı” olarakbelirlediğini bildirir. Halk buna, Tanrı’nın söylediği her şeyi yerinegetireceklerini beyan ederek cevap verir.

Üçüncü ayın (Sivan)altıncı gününde, yani Mısır’dan Çıkış’tantam yedi hafta sonra, tüm Bene-Yisrael Sinay dağının eteğinde toplanır. Tanrışimşek, gök gürültüleri, bulut ve duman içinde açığaçıkar ve Moşe’yi dağa çıkmaya davet eder.

Tanrı On Emir’iaktarır. Bunlara göre, Yisrael Tanrı’ya inanacaklar,putlara ibadet etmeyecekler, Tanrı’nın İsmi’niboş yere telaffuz etmeyecekler, ebeveynlerini onurlandıracaklar, Şabat’ıgözetecekler, cinayet, zina ve hırsızlıktan tamamen uzak duracaklar,yalancı tanıklık yapmayacaklar ve başkasına ait herhangi bir şeyiarzulamayacaklardır. Halk Moşe’yebaşvurur ve yaşadıkları tecrübenin çok güçlü olması nedeniyle hayattakalamayacağından korktuğunu söyleyerek, Tanrı ile aralarında aracılıkyapmasını ister.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav İsak Alaluf

“Bahodeşaşelişi letset Bene Yisrael meerets mitsrayim bayom aze bau midbar Sinay –Bene Yisrael’in Mısır’dan çıktığı (yılın) üçüncü ayında bu günde Sinay çölünegeldiler. (Şemot 19/1)

Pasuğuokurken “bayom aze – bu günde”terimi  farklı bir çağırışım yapar.Normal şartlar altında o günde demesi gerekirken bu günde ifadesi kullanılmaktadır.

Herşeyden önce Tora bir hikaye kitabı değildir. Yaşamımıza anlam katan, yön veren,aile yaşamımıza düzenleyen, sürekli olarak içinde yenilikler keşfedilmeye açıksonsuz ve canlı bir kaynaktır. Rabi Hayim Palaçi (Z’Ts’vK’L’) Tohahat Hayim adlı kitabında anlatılanhikaye tadındaki bütün sözlerin bizlere mutlaka bir şeyler öğretmeye yönelikolduğunu ve bu şekilde algılanması gerektiğini ifade etmektedir. Pesah Agadasıokunurken nasıl ki kişi kendisini o anda Mısır’dan çıkıyormuş gibi hissetmesi gerekiyorsa,kişi her gün  kendini Sinay dağında Toraalıyormuş gibi hissetmesi ve bunun bilincinde olması gerekir. En temel dualarınbaşında gelen Şema duasının birinci ve ikinci bölümünde yer alan “metsavehaayom – sana bu güm emretmiş olduğum” veya “metsaveethem ayom – sizlere bu gün emretmekte olduğum” sözleri okunurken hazanın “ayom – bu gün” sözcüğünde kısa bir aravermesi gerekir. Bu durum Tora’nın alındığı gün kadar güncel, geçerli veorijinal olduğunu göstermesi yönünden önem taşır.

PhilChernofsky’ye göre bu gün zamanın çok üstünde olan Tora için aslında o gün’dür.Yahudiler Sinay dağında yaşadıkları tecrübeyi ve olağanüstü deneyimi hissetmeyedevam ettikleri sürece Tora eğitimi, öğrenimi ve uygulaması her zaman aynıheyecan ve güncellikte devam edecektir.

Toraokumaya davet edilen bir kişi “aliya”yapar. Buradaki çıkış aslında yücelme anlamında bir çıkıştır. Çünkü Tora’yıokuma, öğrenme ve anlama mitsvasını yapmak üzere hazırdır. Birinci berahadakullandığı “aşer bahar banu mikol aamim– bizi bütün toplumlar arasından seçen “ terimi asıl ayrıcalığı ve nedenseçildiğimizi devamında söylemektedir. “Venatanlanu et torato – ve bizlere Tora’yı veren.” Bizi seçen veya seçilen toplumyapan aslında Tora’yı kabul etmemizdir. Tora’yı seçmek sureti ile çok büyük birsorumluluğu da benimsemiş oluyoruz. İkinci berahada yer alan “aşer natan lanu torato torat emet – bizegerçek Tora’yı veren” cümlesi bizim için asıl ödülü de devamındazikretmektedir. “Vehaye olam natabetohenu – içimize ebedi yaşamı ekti.” Tora öğrenmek ebedi yaşam için debir kaynaktır.

Tora’danönce ve sonra okunan iki berahada toplan kırık kelime vardır. Bu da MoşeRabenu’nun Sinay dağına her çıkışında kaldığı kırk gün ile örtüşmektedir.

RabiHayim Palaçi (Z’Ts’vK’L’) Teilim’in 68. mizmoru için bir yorumda bulunur. Bumizmor Tora’yı aldığımız Şavuot bayramında okunan mizmordur. 68 sayısı aynızamanda “HAYİM – YAŞAM” sözcüğünün nümerik değeridir.  Yani uzun ve güzel yaşam isteyenler için enemin yol Tora öğreniminden geçer.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

TORA ATEŞİ

Rabi Pinhas Erlinger’in deraşasından derlenmiştir

Buhaftaki peraşamızda dünyanın tarih boyunca tanıklık ettiği en kutsal, en ulu veilahi an – Tora’nın verilişi anlatılmaktadır.

KutsalVe Mübarek Tanrı, Sinay’da Tora’yı sunduğu zaman kainat kesin bir sessizlikiçindeydi.  Ne bir kuş öttü, ne bir denizdalgalandı, ne de bir canlı ses çıkardı. Hatta melekler bile Tanrı’yı övmekiçin “Kadoş...” cümlesini söylemedi. Sinay Dağı Tora’nın verilişininverdiği kutsiyet nedeniyle dumanlar salıvermeye başladı, “Sinay Dağı tümüyle duman salıveriyordu; zira Tanrı onun üzerindeateşle açığa çıkmıştı (Şemot 19:18) ve işte böyle bir anda Tanrı göklerdeninip dünyaya geldi ve ateşin içinden(Devarim 4:36) konuşarak ilan etti: “BenTanrı’nız Aşem’im!”

Tora’nınverilişi sırasında ortaya çıkan ateş, sadece o ana özel değil, tarih boyuncakutsiyet içinde, mutlulukla ve saflıkla Tora öğrenen ve kendisini ona adayanherkesi çevrelemiştir. Hahamlarımız Tora öğrenimi sonucunda göklerden ateşininişini şu sözlerle taçlandırırlar, “veöğrendiğimiz Tora, Sinay’da verilmiş gibi mutluluk veriyordu.”

SinayDağı’nda ortaya çıkan ve tarih boyunca tsadikleriçevreleyen bu ilahi ateş, Tora’nın derin yüzünü, sırlarını ve anlaşılmasısadece o nesildeki birkaç alim kişiye bahşedilmiş bilgileri öğrenerekçıkmamakta, hatta en basitinden Yazılı Tora’yı öğrenerek bile çıkmaktadır.

Talmud(Yeruşalmi – Hagiga Ünite 2, Alaha 1)Tora öğreniminin gücüyle ortaya çıkan ateşi anlatmaktadır:

Abuya’nın oğlu (Elişa) doğduğu zaman evindebir ziyafet düzenlemiş ve Yeruşalayim’in tüm önde gelenlerini ve hahamlarınıdavet etmiştir. Önde gelenleri bir odaya, hahamları da diğer bir odayaoturtmuştur. Herkes ziyafetin tadını çıkarırken, Rabi Eliezer, Rabi Yeoşua’ya,“herkes kendi işinde, biz de kendi işimize bakalım” deyip Tora’yı Bereşit kitabından öğrenmeye başlarlar.

İşte o an olan olur. Gökten bir ateşinerek öğrenenleri çevreler! Büyük bir endişe içinde yerinden fırlayan Avuahahamlara, “siz buraya evimi yakmaya mı geldiniz?” diye sorar. Onlar da,“Kesinlikle hayır, sadece herkes kendi işindeyken biz de Bereşit kitabındanbaşlayarak Tora öğrenmeye başladık. Tora’dan Neviim’e (Peygamberler),Neviim’den Ketuvim’e (Yazılılar) geçtik ve öğrendiğimiz Tora, Sinay’da verilmişgibi mutluluk veriyordu ve Sinay’da Tora ateşin içinde verilmişti” diye cevapverirler.

İlahiateş sadece Talmud döneminde değil, tarihi daha ileri safhalarında da kendisinigöstermiştir. Bunlardan biri de Maran Rabi Yosef Karo’nun liderliğini üstlendiğibir Şavuot Gecesi Tikunu sırasındadır.

MaranRabi Yosef Karo’nun bet midraşındatoplanan Şelah Akadoş, olayı kaleme alan ve aynı zamanda da Leha Dodişarkısının yazarı olan Rabi Şelomo Alkabets ve yedi değerli hahamın düzenlediğitikun sırasında son derece dehşetverici bir olay yaşanır.

Olayınanlatıldığı mektupta tikunakatılanların öğrenimleri sayesinde ulaştıkları yüksek seviyeler sayesindemeydana gelen olay şöyle anlatılmaktadır: “Tikunsırasında Ruah Akodeş ortaya çıkar ve Maran Rabi Yosef Karo’nun boğazındankendisini açığa çıkartarak şöyle der, ‘Ne mutlu sizlere sevgili arkadaşlarım,on kişi beraber toplanarak bu tikunu gerçekleştirdiniz ve son derece ilahi vederin noktalara ulaştınız. Ne mutlusizlere bu dünyada ve ne mutlu sizleri doğuranlara. Eğer gözlere izinverilseydi, şu an sizleri çevreleyen ateşi görebilirdiniz! Bu nedenlearanızdaki bağı hiçbir zaman koparmadan Tora öğrenmeye devam edin ve Kipur günüsöylediğimiz gibi Şema Yisrael ve Baruh Şem Kevod Malhuto Leolam Vaed cümleleriniyüksek sesle söylerek beni göklere uğurlayın’ diyerek gider ve tüm bu olayyaklaşık yarım saat sürmüştür.

Builahi ateş ne sadece Talmud döneminde, ne de bundan beş yüz yıl önce Maran RabiYosef Karo’nun döneminde, hatta son yüzyıl içinde yaşayan ve dünyaca ünlükabalist, alaha belirleyen posek ve karşısında herkesin huşuyla durduğuİstanbul’lu haham, Rabi Şelomo Eliezer Alfandari’nin evinde de ortayaçıkmıştır.

RabiŞelomo Eliezer Alfandari (İstanbul 1820 –1930 Yeruşalayim) Talmud konularındaki bilginliği, kıvrak zekası veTora’nın tümüne olan akıl almaz hakimiyetiyle daha genç yaşından geleceğinhahambaşısı olacağını belli etmiştir. Ancak buna rağmen İstanbul’da yaşadığısürece kendisine teklif edilen hahambaşı görevini reddetmiş ve yeşiva müdürü olmayıtercih etmiştir. Ardından Suriye’ye geçen Rabi Alfandari orada hahambaşılıkgörevini üstlenmiş ve birçok ravlar ve Tora hakimleri – dayanlar yetiştirmiştir.

Yaklaşıkdoksan yaşındayken 1904 yılında Sefad şehrine yerleşmiş ve yörenin değerliravları tarafından hahambaşı görevine getirilmiştir.

RabiAlfandari, Sefad şehrinde yaşadığı dönemde Sinay Dağı’nda ortaya çıkan ateş onuda çevrelemiştir. Rabi Alfandari evinde Tora öğrenmekteyken, çevre halkı panikiçinde, “ravın evi yanıyor, evi yanıyor” diyerekellerinde su kovalarıyla koşarak ateşi söndürmek için ravın evine gelirler.Rabi Alfandari ise kendisini çevreleyen ateşi, kitabını kapatarak söndürüverir.

Talmuddönemindeki Tanalardan, Rabi YosefKaro’dan ve Rabi Şelomo Eliezer Alfandari’den gördüğümüz gibi Sinay’da çıkankutsal ateş Tora öğrenen ve ona bağlanan her kişiyi çevrelemektedir.

Bilmemizgereken bir nokta ise, Tanaların,Rabi Yosef Karo’nun veya dünyaca ünlü kabalist Rabi Alfandari’nin etrafınıSinay Dağı’nda ortaya çıkan ateşin sarması anlaşılabilir birşeydir. Ancak RabiAlfandari’nin döneminde yaşayan ve ravın evini saran ateşi görebilen yöredekibasit insanları anlayabilmek mümkün müdür? Mümkün değildir ve asıl noktaburadadır. Tora’nın ateşine sahip olmak için kabalist olmaya gerek yoktur.Günümüzde sahip olduğumuz ve ana dilimize en mükemmel şekliyle çevrilen ve birYahudi’nin temel seviyede sahip olması gereken her bilgiyi içeren Torakitapları bulunmaktadır. İstanbul geleneklerimize göre yazılmış tek alahakitabı El Gid Para El Pratikante’yi bilmek; haftanın peraşasını zevkleokuyabilmek için Tora kitapları, bayramlarımızı en anlamlı şekildekutlayabilmemiz için hazırlanan Pesah Agadası ve Megilat Ester, en içten veanlamlı bir şekilde dua edebilmek için Sidur ve göz yaşlarımızla Tanrı’yayakarabilmek için Teilim kitabımız bulunmaktadır ve bu kitapları bilmek vekullanmak her birimizin minimum görevi olmalıdır.

Bizlerkendimize bu sorumluluğu üzerimize aldığımız zaman, Tora’nın ateşi Rabi ŞelomoEliezer Alfandari ve Rabi Hayim Palaçi gibi dünyaya ışık saçmış Türkhahamlarının yarattığı sağlam kökler sayesinde geri dönecektir.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(Şalom Laam Peraşa Bülteni’nden alınmıştır)

TALMUD

Geçenhafta Rabi Yeuda Anasi’nin, Yahudiliğin sürgünlere çıkması ve eski kuvvetli Toraöğreniminin gerçekleşmemesi nedeniyle Sözlü Tora’nın unutulması tehlikesiylekarşı karşıya kalındığını ve bu nedenle onu kaleme aldığını yazmıştık.

RabiYeuda Anasi var olan öğretileri toparlayarak hangi öğretinin Mişna adlı kitabıniçine gireceğini ve hangisinin girmeyerek “dışardakalan” anlamına gelen “Barayta” olarakadlandırılacağını belirlemiştir.Mişnalar,insanların hatırlayabilmesi ve akılda tutulabilmesi için son derece kısa ve özkelimelerle yazılmıştır.

RabiYeuda Anasi’nin ardından büyük hahamlar Mişna’yı açıklayabilmek içinçalışmışlardır. Bu hahamlara, kendisinden önce gelen hahamları açıklayananlamına gelen Amora denir. Talmudhahamları, kendilerini sadece alçak gönüllüklerinden dolayı bu şekildeadlandırmışlardır. Aralarından en tanınanları; Rabi Yohanan, Rabi Şimon benLakiş, Rav ve Şemuel, Abaye ve Rava, Ravina ve Rav Aşi sayılabilir.

Mişna’nınkabul edilişinden ve yıllar boyunca öğrenilmesinin ardından artık öğrenilenlerikağıda dökme zamanı gelmiştir. Yaklaşık iki yüzyıl sonra Erets Yisrael’de Talmud Yeruşalmi yazılmıştır. Ancak dönemin ruhanimerkezi, 1. Bet Amikdaş’tan beri Yahudi cemaatinin bulunduğu Babil’dir. Talmud Yeruşalmi’nin yazılışından yüzyıl kadar sonra Ravina ve Rav Aşe tarafından çok daha açıklayıcıve çok daha fazla konuyu içeren TalmudBavli yazıldı. Genellikle Talmud ifadesikullanıldığı zaman, Talmud Bavli’yegönderme yapılmaktadır.

Talmud Bavli Babil’de bulunanyeşivalarda yaklaşık üç yüz yıl boyunca gerçekleşen bütün tartışmaların birözeti niteliğindedir. Talmud Bavli’de, sadece Erets Yisrael’de uygulanan ziraatkanunları ve Bet Amikdaş’ın yıkılışı nedeniyle uygulanmayan bazı kurallarınöğretildiği Mişnalar hakkındaöğretiler bulunmaz.

Talmud’un açıklığa kavuşturmak istediğibirkaç konu vardır: Mişna’nın öğretisindeki anlam nedir? Bu kanunu öğreten Tana kimdir? Alaha fikir ayrılıklarının olduğu konudahangi Tana’ya görebelirlenmiştir? Kanunun altında yatan mantık nedir? Bu kanunun Yazılı Tora’dakikaynağı nedir? Mişnalar arasındaki çelişkileri nasıl açıklayabiliriz? Mişna’daaçıkça yazılı olmayan durumlarda kanun ne olacaktır?

Talmudhahamları tüm bu konularda bir “sorucevap” sistemi ile sürekli bir alış veriş içerisindedir. Tarih boyunca “Yahudi aklı” diye bilinen ifadeninkaynağının Talmud olduğunu söyleyenler vardır. Günümüzde yeşivalarda öğrenilentemel kitap Talmud Bavli’dir. Ayrıcayeşivada öğrenemeyen iş adamları bile her gün Daf Yomi denilen bir Talmud sayfası öğrenmekte ve yedi yıl gibi birprogramla bütün Talmud Bavli serisini bitirmektedirler.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

20 yaşına kadar insanların bizler hakkındane düşündüğünü düşünürüz. 20 ile 40 yaşları arasında insanların bizler için nedüşündüğü pek ilgilendirmez. 40 yaşında da aslında insanların hakkımızda hiçbirşey düşünmediğini fark ederiz...