Peraşa Özeti (Şemot6:2-9:35)

[www.chabad.org]

Tanrı, Moşe ile temasa geçer. “Dörtkurtuluş sözü” ile, Bene-Yisrael’i Mısır’ın yükü altından çıkaracağınave Mısırlılar’ın köleleştirici işlerinden serbestkılacağına, büyük bir güç gösterisi ve sert yargılareşliğinde Yahudiler’i özgürlüğe kavuşturacağına ve Sinaydağında onları Kendisi’ne Halk olarak alacağına sözverir. Bunun ertesinde Tanrı, Bene-Yisrael’i, Avraam, Yitshakve Yaakov’a söz vermiş olduğu Ülke’ye getiripburayı onlara ebedi bir miras olarak vereceğini bildirir.

Moşe ve Aaron tekrar tekrar Paro’nunhuzuruna çıkıp, Tanrı adına “Halkımı salıver ki Bana ibadet edebilsinler”talebinde bulunurlar. Fakat Paro da tekrar tekrar reddeder. Aaron’unasası bir yılana döner ve Mısırlı büyücülerin sihir asalarını yutar. Tanrıbunun ertesinde Mısırlılar’a bir dizi bela gönderir.

Nil’in suları kana dönüşür, ülkeyi kurbağalaristila eder, insan ve hayvanlar bitlerin saldırısına uğrar. Vahşihayvan sürüleri şehirlere doluşur, bir salgın hastalık evcil hayvanlarıtelef eder, Mısırlılar’ın vücutları, acı veren çıbanlarlakaplanır. Yedinci belada göklerden buz ve ateşin birarada bulunduğu yıkıcı bir dolu yağar. Buna karşın Paro’nuninadı sürer ve Tanrı’nın daha önce Moşe’yebildirmiş olduğu üzere, Bene-Yisrael’i salıvermeyi reddeder.

RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
Rav İzak Peres

Moşeeşyalarını Paronun önüne sunarken, asasını Mısır Kral’ının önüne attı ve asabir yılana dönüştü. Mısır sihirbazları aynı sihri yaptıklarında ‘ Aaron’un asası onların asalarını yuttu.’(Şemot: 7:12)

Talmud(Şabat 97a) daki bilgelere göreTora’da Aaron’un  yılanı sihirbazlarınasalarını yuttu demez. Aaron’un asası, onların asalarını yuttu der. Buradaçifte mucize vardır. Mucize içinde başka bir mucize gerçekleşmiştir. Yılantekrar bir asaya dönüşüp, bir asa olarak diğer asaları yutmuştur. Bu çiftemucizenin anlamı nedir?

Mucizenin Seviyeleri

Doğadanasıl bir düzen varsa, mucizeler dünyasında da bir bir yapı ve düzen vardır.Doğal dünyada bulunan iki tip kanun arasındaki farkın ayırımını yapabiliriz:Temel doğa kanunu ve belirli bir işlevi olan kanunlar. Mucizenin, doğal kanununne kadar önüne geçebileceği, ilahi adaletin amacına bağlıdır.

Bazendüzende bir bozukluk yaratmak ve hala aynı sistem içinde kalmak gerekir.Örneğin, Peygamber Elişa borç içinde olan dul bir kadına mucizevi bir şekildezeytin yağ üretmesini tavsiye ettiğinde ( MelahimII  4:1-7),  mucize, var olan bir kavanoz zeytinyağındanmeydana geldi. Burada doğa kanunları yok olmuş değildir. Sadecegenişletilmiştir. Bir kap yağın pek çok yağ üretmeye yeterli gelmesigibi..Fakat doğa kanununun temel yapısı bozulmamıştır.

Elişamucizesinin amacı yardıma ihtiyacı olan zavallı bir kadına yardım etmekti.Oysa, Moşe’nin Mısır’daki mucizevi işaretleri bundan çok daha görkemliydi. Bumucizelerin amacı yaratıcının gücünü ve büyüklüğünü göstermekti. ‘ Bileceksinizki yeryüzündeki Tanrı benim’ (Şemot 8:18)

Mısır’daTanrı, kendi gücünün, herhangi bir kanunun ve doğa sınırlarının üstündeolduğunu göstermek istemiştir. Bu yüzden, mucize içinde başka bir mucizeningerçekleşmesi gerekmekteydi. Bu, doğa kanununun her seviyesindeki bağımsızlığıve anatomiyi gösterir.  Asa mucizesi,sadece doğadaki düzenin bozuluşu olarak meydana gelmedi – bunu herhangi bir Mısırlısihirbaz da yapabilirdi- Bir asanın başka bir asayı yutması doğadaki temelkanunlara karşı olarak meydana geldi.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

AKARATATOV – İYİLİKLERE KAYITSIZ KALMAMAK

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

PeraşamızdaParo’nun, İsrailoğullarını çıkartmaya izin vermemekteki inatçı tutumu nedeniyleMısır’ın aldığı ceza - On Bela anlatılmaktadır. Tora, On Bela’dan bazılarınınMoşe, bazılarının da Aaron tarafından başlatıldığını ve bununla bizlere açıkbir ders vermek istemektedir. İnsanlar kendilerine yapılan iyiliklerin değerinibilmeli, kadirşinas olmalı ve bunun sadece insanlara karşı değil, cansızvarlıklara karşı bile doğru olduğunu unutmamaları gerekir.

Torabu önemli ve herkesin sahip olması gereken kişisel özelliği şu sözlerle öğretir:

Tora,“Tanrı Moşe’ye (şöyle) dedi: ‘Aaron’a(şunları) söyle: Asanı al ve elini Mısır’ın suları üzerine – nehirlerin,kanalların, rezervuarların ve su toplamak için kullandıkları her yerin üzerineuzat. (Sular) Kan olacak (Şemot 7:19)”.

Raşi (Rabi Şelomo Yitshaki, 1040-1105Fransa), Midraş kaynaklı öğretisini getirir ve şöyle açıklar, “Nehre bela getirme emri Moşe’ye değil,Aaron’a verilmiştir. Zira nehir, annesi Moşe’yi suya koyduğunda onu koruduğuiçin, Moşe’nin, kurbağalar ve bitler belalarında olduğu gibi, nehre bir belagetirmesi doğru olmayacaktır.  

İkincibela olan “kurbağalar” belasında danehirlere, kanallara ve rezervuarlara vurulduğu için yine Moşe yerine Aarontarafından başlatılmıştır. Üçüncü belada da Tora, “Tanrı Moşe’ye (şöyle) dedi: ‘Aaron’a (şunları) söyle: Asanı uzat  ve toprağın tozuna sertçe vur. (Tozlar) MısırÜlkesi’nin tümünde bitlere dönüşecektir (Şemot 8:12)” der ve Raşi, Kan belası gibi,  bu belanın da Moşe tarafından yerinegetirilmesi uygun değildir. Zira Moşe adamı öldürdüğünde toprağın tozu, onugizlemesine yardımcı olmuştur. Bu açıdan Moşe’nin tozla yapılan bir belayı  başlatması bir tür nankörlük olacaktır” şeklindeaçıklar.

Toragenel bir düşünce olan kadirşinaslığın sadece insanlar arasında geçerliolduğunu, verdiğimiz üç örnekle bertaraf etmekte ve cansız varlıklarda bilegeçerli olduğunu vurgulamaktadır.

Butemelde aydınlanması gereken iki nokta vardır. Birincisi; İnsanın cansız birvarlığa bile kendisine dolaylı olarak yaptığı iyiliğe kayıtsız kalmaması, ocansız varlığa nasıl bir mutluluk veya haz verebilir? Acaba yerdeki tozlarsopayı Moşe yerine Aaron’dan yedikleri zaman mutlu mu oldular? Aynı şekildenehirdeki sular; Aaron tarafından başlatıldıkları zaman sevinçlerinden tersakmaya mı başladılar?

İkincibir nokta ise tüm dünya, galaksiler ve göksel manevi dünyaların hepsi Tanrı’nınAdını yaymak ve saygınlığını büyütmek için yaratılmıştır, yazdığı gibi,“İsmimle ve Onurumla anılan her şeyi Benyarattım ve şekillendirdim ve hatta yaptım (Yeşayau 43:7).” Bu bağlamdaMısır’a verilen On Bela Tanrı’nın İsmi’nin dünyada tanınmasını ve yayılmasınıamaçlamıştır. Dünyanın bir Efendisi, Yöneticisi vardır; sadece O’nun isteğiylenehrin kana dönüşmüştür ve O’nun isteğiyle nehirden yüz binlerce vraklayan kurbağa çıkmıştır.

O zamanMoşe’nin nehre veya toza vurmuş olması neyi değiştirir? Dünyanın tek amacıTanrı’nın İsmi’nin yüceltilmesi ve saygınlığının yayılmasıysa, belayı kimintarafından başladığı neyi değiştirir?

Mihtav MiEliyau adlı deveseriyle tanınan Rav Eliyau Eliezer Dessler sorumuzu mükemmel bir şekildeyanıtlar.

“İnsan ruhununnitelikleri duygulardan etkilenmektedir. Bu nedenle insan karakterinin sadeceaklıyla yönetildiğini söylemek imkansızdır.”

Bu temelsayesinde iki noktayı da bir cevapla aydınlatabiliriz. Kişi cansız varlıklardanfaydalanmasına rağmen onlara karşı bir iyilik borcu olduğunu düşünmüyorsa, birde iyilik gördüğü, Moşe gibi, sayelerinde hayatını kurtaran cansız varlıklarakarşı da iyilik borcu olduğunu düşünmeyecektir. 

Duygular cansız birvarlığa yapılan kötülüğü ve  haksızlığı kaldıramayacak kadar hassastır. Duygularagöre kişi, kendisine iyilik yapan cansız bir varlığı üzmüş ve utandırmıştır.Öte yandan akıl ise bunun doğruluğunu sonsuza dek her yönüyle açıklayabilir.

Böylece kişininruhu, cansız bir varlığa bile bu kadar berbat bir şekilde davrandığı ve onagereken önemi vermediği için, duygularından etkilenecek ve zamanla yoz birkişiliğe bürünmesine neden olacaktır.

Aynı şekilde On Bela’yı da açıklayabiliriz. On Bela’yıakılla incelediğimiz zaman belaları kimin başlatacağının hiçbir önemi yoktur,amaç Tanrı’nın İsmi’ni yaymak ve yüceltmektir. Ama duygular! İnsanın ruhunaişleyen ve onu karakteriyle en alçakgönüllü olmaktan en yoz hale getirebilecek potansiyeldeki duygular… Moşe Rabenu’nunkalbinde çarpan kadirşinaslık duyguları bir su damlasını bile üzemeyecek kadarince ve naziktir.

Yahudiliğin ışığınısöndüren Holokost’tan arda kalmayı başarabilen Netsah Yisrael yeşivasınınmüdürü ve dönemin dini lideri olan Rabi Hayim Ozer Grodzinski’nin Bet Din’indegenç yaşında görev alan Rabi Zeev Gustman’dı.

Rabi Zeev’in çok hoşbir âdeti vardı, her gün ölümünden iki yıl öncesine kadar yeşivasınınbahçesindeki çiçekleri sulamak.

Bu âdetininnedeni neydi?

Avrupa’da korkunç Holokost vuku buluyor,Naziler de yollarına Polonya’nın önde gelen ravlarını öldürerek devam ediyordu.Kurşuna dizilmek üzere toplanması gereken ravların arasında Rabi Gustman davardı. Nazi askerleri onu almaya geldiklerinde ise o çalılıklar arasındasaklanıyordu ve mucize eseri onların gözünden kaçmayı başararak sonunda ailesiile birlikte İsrail Toprakları’na gelmeyi başarabildi. Rabi Zeev Gustman,kendisinin hayatını kurtaran çalılıklara ithafen hayatının sonuna kadaryeşivasının bahçesindeki çiçekleri sulamayı ihmal etmedi.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(El Gid El Pratikante ve UnderstandingJudaism’den derlenmiştir)

Geçtiğimizhafta Tora’nın beş kitabının özet olarak nelerden bahsettiğini açıklamıştık. Buhafta ise Neviim ve Ketuvim kitaplarını anlatmaya ve tarihimizi öğrenmeye devamedeceğiz.

Devarimkitabından sonra sırasıyla Yeoşua, Şofetim, Şemuel, Melahim, Yeşayau, Yirmiyau,Yehezkel, Oşea, Yoel, Amos, Ovadya, Yona, Miha, Nahum, Habakuk, Tsefanya,Hagay, Zeharya ve Malahi’dir. Bunların ardından Tanah’ın üçüncü bölümü olanKetuvim başlar ve onlar da sırasıyla şöyledir: Teilim, Mişle, İyov, Şir Aşirim,Rut, Eha, Koelet, Ester, Daniel, Ezra, Nehemya ve Divre Ayamim.

YeoşuaBin-Nun’dan sonra, “Şofetim – Hakimler” dönemiboyunca neslin ileri gelenleri (Zekenim), Sözlü Tora’yı öğretmenlerinden öğrenmişlerve Yisrael için kehanette bulunan peygamberlerden ilki olan Şemuel Anavi’yekadar bu şekilde süregelmiştir.

Şemuel,Tora’yı Zekenim’den teslim almış, onu öğrencileri peygamberlere (Neviim)devretmiş, onlar da bunu nesilden nesile aktarmışlardır. 1. Bet Amikdaş’ınyıkılışından sonra Babil’e sürgüne giden halk, diğer putperest uluslarlakarışmamak için Tora öğrenimine büyük önem vermişlerdi. Pers Kralı Koreş [Sirüs] Yahudiler’eErets-Yisrael’e dönme izni verdiğinde, halkın lideri Ezra Asofer’di. Ezra,Tora’nın kanunlarını son peygamberlerden teslim almıştır. Ezra, kendi döneminintüm büyük bilgelerini toplayarak bir üst konsey kurmuş, buna “KenesetAgedola – Büyük Meclis” adı verilmiştir. 120 kişiden oluşan kurulun ana amacıMoşe’nin Torası’nı Yahudiler’e öğretmek ve açıklamaktı. Bu kurulun son üyesi Şimon Atsadik’tir. Tora’yıkendisinden öncekilerden teslim almış ve kendi öğrencilerine devretmiştir.

Gelecek hafta serimize Mişna dönemini anlatarak devamedeceğiz.

RAV’A SOR

EL GİD ELPRATİKANTE VE Rabi david yosef – alaha berura

Netilat Yadayim nasılyapılır?

Yataktan kalkar kalkmaz ilk iş olarak elleryıkanmalıdır. Eller yıkanmadan önce, ağıza, buruna, gözlere ve özellikle açıkbir yaraya dokunulmamalıdır. Zoar’a göre eller yıkanmadan (Netila) dört adımyürünemez. Eğer netila için gereken su uzak bir noktada bulunuyorsa, üç adımatıp durma şekliyle bir defada dört adım atmadan uzaktaki suya gidilebilir.Ancak yine de mitsvayı layıkıyla yapmanın yolu, oturduğumuz evlerde yıkanmayerleri dört adımdan uzak olduğu için suyu yatağın yanına hazırlamaktır.

Kişi uyandığında tuvalet ihtiyacı hissediyorsa, vücudutemiz sayılmadığı için Netilat Yadayim berahası söyleyemez. Ancak ellerinrituele uygun şekilde yıkanıp yıkanmaması konusunda fikir ayrılıkları vardır.Kişi eğer kendisini tutamayacak kadar ihtiyaç hissediyorsa ellerini yıkamasınagerek yoktur. Ancak tutabiliyorsa, Al Netilat Yadayim berahasını söylemedenellerini rituele uygun şekilde yıkayabilir.

Yataktan kalkıldığında el yıkama şekli şöyledir: Sudolu kap sağ elden sol ele verilir, onunla sağ ele dökülür, sonra sol eledökülür. Bu şekilde üç kez tekrar edilir. Eller oğuşturulup, kurutulmadan önce şu beraha söylenir: “BaruhAta AD... E-loenu Meleh Aolam, Aşer Kideşanu Bemitsvotav, Vetsivanu Al NetilatYadayim – Bizleri emirleriylekutsayan ve bizlere ellerimizi yıkamamızı emreden evrenin Kralı, Sen, Tanrımız;Mübareksin”. İstanbul geleneğine göre ise beraha ellerin kurulandıktansonra söylenmesidir (El Gid sayfa 72 ).

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Sizin bir ruhunuz yok, siz ruhsunuz zaten. Bir vücudunuz var.

                                               (C.S.Lewis)