|
Bu Hafta İçin Saatler |
18 Tevet |
Gelecek Hafta İçin Saatler |
||||
|
Şabat |
Başlangıç |
Bitiş |
5774 |
Şabat |
Başlangıç |
Bitiş |
|
Yeruşalayim |
4:04 |
5:19 |
----- |
Yeruşalayim |
4:08 |
5:23 |
|
Tel Aviv |
4:18 |
5:20 |
21 Aralık |
Tel Aviv |
4:22 |
5:24 |
|
İstanbul |
4:27 |
5:07 |
2013 |
İstanbul |
4:32 |
5:12 |
|
ŞEMOT |
||||||
|
2 Ocak Roş Hodeş Tevet
|
||||||
Peraşa Özeti (Şemot 1:1-6:1)
[www.chabad.org]
Bene-Yisrael Mısır’da çoğalırlar. Onların gittikçeartan nüfusundan korkan Paro, onları köleleştirir ve Yahudiebeler Şifra ile Pua’nın bütün erkek bebekleri doğum sırasındaöldürmelerini emreder. Onlar bu emre uymayınca, kendi adamlarına İbranibebekleri Nil nehrine atmaları talimatını verir.
Yaakov’un oğlu Levi’nin kızı olan Yohevedile kocası, Levi kabilesi lideri Amram’ınbir oğlu olur. Bebeği Paro’nun görevlilerindengizleyemeyecek hale geldiklerinde, onu bir sepet içinde nehrebırakırlar. Bebeğin ablası Miryam uzak birköşeden seyreder. Paro’nun kızı bebeği bulur, onu kendi oğlu gibiyetiştirir ve ona Moşe adını verir.
Moşe gençliğinde kardeşlerinin çektiği zorlukları fark eder. Bir Mısırlı’nın birİbrani’yi dövdüğünü görür ve Mısırlı’yı öldürür. Ertesi gün iki Yahudi’nin kavga ettiklerinigörür; onları uyardığı zaman, önceki gün yapmış olduğu eylemi ihbar ederler ve Moşe Midyan’a kaçmak zorundakalır. Orada Yitro’nun kızlarını kurtarır. Onlardanbiriyle – Tsipora’yla – evlenir ve kayınpederininsürülerine çobanlık etmeye başlar.
Tanrı, Sinay dağının eteklerinde yananbir çalı ile Moşe’nin dikkatini çeker ve oradaonunla temas kurar. Ona Paro’ya giderek şu talepte bulunmasını söyler: “Halkımı salıver ki Bana ibadetedebilsinler!” Moşe’nın ağabeyi Aaron onun sözcüsü olarak görevlendirilir. Mısır’da, Moşe ve Aaron Bene-Yisrael’in ileri gelenlerini toplarlar ve onlara kurtuluş zamanının geldiğini söylerler. Halk onlara inanır; ancak Paro halkısalıvermeyi reddeder ve Bene-Yisrael’inçektikleri eziyetleri arttırır. Moşe, Tanrı’ya dönüp isyan eder: “Buhalka neden ters davrandın?”. Fakat Tanrı, kurtuluşun çok yakında olduğu sözünü verir.
RAVLARIMIZ’DAN DİVRE TORA
(Rav İsak Alaluf)
ProfesörIsaac Heinemann Midraş Şemot Raba’nın açıklamasını okuduktan sonra önemlisorular sorar. Bu soruların ne olduğuna bakalım: Politik, ekonomik veya dinianlamda Mısırlıları İbranileri köleleştirmeye iten faktörler nelerdir? Butarihsel bir sorudur. Ancak Midraş’ın sorduğu soru aslında daha değişiktir.Neden İsrailoğulları dünyadaki birçok kavimden daha fazla köleleştirilmeyeçalışılmıştır?
Buiki soru arasındaki fark şöyle algılanabilir. Birinci soru sürgün ve köleliğingörünen nedenini sorgulamaktadır. İkinci soru ise bu nedenlerin altında yatangerçek nedeni araştırmaya çalışmaktadır. Zamanımızdan yaklaşık 3500 sene öncegerçekleşen bu kölelik tarihin ilerleyen zamanlarında hep bir referans olarakkabul edilmiş ve yer almıştır. Önce klasik kaynakların bu konudaki bakışaçılarını öğrenmeye çalışalım.
Başımızagelen birçok felaket gibi bu sürgünün sebebi de bir günaha bağlanmaktadır.Buradaki günah asimilasyona meydan vermektir. Her şeyden önce İsraeloğulları otopraklara “lagur” ikamet etmek için gelmişler ancak sonuç “yaşevu” yaniyerleştiler şeklinde olmuştur. Tora onlar için “vayeahazu ba – sürekliyerleştiler” ifadesini kullanmaktadır ki bu da geçici bir süre için kıtlıkyıllarını geçirmek amacı ile buraya gelen atalarımızın bu isteklerindenvazgeçtiklerini ve kalıcı olduklarını anlatmaktadır. Onların kalıcı yerleşimisonunda kölelik ve sürgüne dönüşmüştür. Midraş Şemot Raba bu konuda şöyle der:
“Vayakom meleh hadaş. Rabiler bu peraşayıaçıklamaya başladıklarında Oşea (5/7)’den bir pasuk getirirler: B’Ad...bagdu ki banim zarim yaledu ata yohelem hodeş et helkeem – Tanrı’ya karşı hainlik ettiler yabancıçocuklar yetiştirdiler şimdi yeni olan onların hakkını yiyecektir.”(Buradaki hodeş sözcüğü bazı açıklayıcılara göre “yeni” bazılarına göre de “ay” anlamını taşır. Ayanlamını taşıyanlar bu ayın Bet Amikdaşların yıkıldığı Av ayı olduğu konusundafikir belirtirler.) Bu bize şunu öğretir. Yosef öldüğünde Berit Mila geleneğiniortadan kaldırmak istediler. Gelin Mısırlılar gibi olalım dediler. Onlar böyleyapınca Tanrı da Mısırlıların İbraniler’e karşı olan sevgilerini nefretedönüştürdü. Oşea’da yer alan “yeni olanhaklarını yiyecektir” pasuğunun yerine gelmesi için bunu gerçekleştirdi.Yeni kral yeni kararlar ile Mısır üzerinde hükümdarlık etmeye başladı.”
YalkutŞimoni buna paralel olarak bir başka pasuğu ele alır: “Vatimale aarets otam – toprak onlarla doldu.”Amfityiyatrolar ve gösteri yerleri onlarla doldu.
HaemekDavar adlı kaynak da benzer bir görüş sergiler: “Onlar sadece Goşen eyaletini değil bütün Mısır ülkesini doldurdular.Gittikleri her yerde yerleşebildiler ve Mısırlılarla beraber yaşamayabaşladılar. Bene Yisrael Yaakov’un Goşen’de Mısırlılar’dan ayrı yaşamak ileilgili kuralını bozdukları için cezalandırıldılar. Midraş atalarımızın Mısırlıgibi olmak istediklerini anlatmaktadır. Onlarla karışmalarının bir sonucuolarak ayrı kalmamak için onları taklit etmeye başladılar. Çağlar boyunca bunedenden dolayı her zaman bize karşı alınan tedbirlerden dolayı sıkıntı çekeriz.Çünkü bulunduğumuz yerdeki toplumla kaynaşmak bizim arzumuzdur. ” HalbukiTanrı’nın isteği Yaakov’un yaptığı gibi uzak durmak, karışmamak ve kendimizikoruyabilmemizdir.
İbraniler’inyanlışı sonunda köleliği getirir. Onlar kendi kimliklerini kaybedinceboyunduruk altına girerler. Böylece Tanrısal kaynaklı ceza gelmektegecikmemiştir. Mısırlılar’!ın sempatisi nefrete dönüşmüş ve İbranilerköleleştirilmiştir. Bu doğal bir sonuçtur. Kendi kimliğini inkar eden ve bunusahiplenmeyen toplumlar mutlaka başka toplumlar tarafından boyunduruk altınaalınırlar.
Birbaşka görüşe göre ise sürgün ve kölelik İbranileri rafine etmek için bir süreçolarak işlemiştir. Çünkü İsraeloğullarına verilen üç hediye sıkıntılareşliğinde verilmiştir. Bunlar Tora, Erets Yisrael ve olam aba’dır. Tanrı busüreçte bizim rafine olmamızı istemiş ve bir süre sonra da bizleriboyunduruktan kurtarmıştır. Daha ileride Vayikra kitabının 25/25 pasuğu BeneYisrael’in Tanrı’ya ait olduğunu çok güzel anlatmaktadır.
“Ki liBene Yisrael evadim avaday em aşer otseti otam meerets Mitsrayim ani Ad....E.loehem - İsraeloğulları Benimdir, Benim kullarımdır.Onları Mısır’dan Ben çıkardım. Ben Aşem sizin Tanrı’nızım.”
Bilginlerinverdikleri mesaj son derece açıktır. Bene Yisrael kendisi olmak zorundadır.Başka halklarla karışması sadece birbirini izleyen felaketler zincirine nedenolacaktır. Bene Yisrael fiziksel anlamda zor kullanılarak yok edilemez. Ancakkendimizi korumamızın ve geleceğimizi garanti altına almamızın tek yolu kendikültürümüzü, Tora’yı öğrenmemiz ve mitsvaları uygulamamızdır.
ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR
ARKADAŞININYÜKÜNE ORTAK OLMAK
Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim
Şemot kitabıİsrail Halkı'nın, Firavun'un egemenliği altındaki bel büken, acılarla veızdırapla dolu sürgün hayatını anlatarak başlar.
Moşe, sarayınbüyüleyici ve anti-semitik ortamında büyümesine karşın, yine de Amram veYoheved'in oğlu olarak kalmıştır. Annesi ona sadece ilk yıllarında bakabildiğihalde, ona kendi halkına yönelik sevgi ve bağlılığı o kadar iyiaşılayabilmiştir ki, kraliyet ortamında yaşamasına rağmen, Moşe hiçbir zamanbir Mısır prensi olmamış; Yahudi benliği daima kuvvetli olmuştur.
Moşeolgunlaştıkça, ezilmiş kardeşlerine yönelik derin bir şefkat beslemiş,kardeşlerine (bakmak üzere) çıkmaya başlamış, ıstıraplarını görmüş, bu da onungelecekte Yisrael'in kurtarıcısı olarak mühürlenmesinde önemli rol oynamıştır (Tora kitabından; Şemot - sayfa 12).
Midraş, “Moşe büyümüş, kardeşlerine (bakmak üzere)çıkmaya başlamıştı” pasuğunu şöyle açıklar: Moşe neye bakmak üzereçıkmıştı? Kardeşlerinin çektikleri ızdırapları görünce ağlamış,“çamurla, samanlarla inşaat bir köleyeverilebilecek en zor iştir. Sizlere canım pahasına bile olsa yardım etmeyehazırım” deyip yüklerini sırtlayıp herkese yardım etmiştir.
MidraşMoşe'nin iyilik dolu davranışını şu sözlerle noktalar: Tanrı şöyle demiştir, “Sen ki bütün işlerini bırakıp Yisrael halkınınızdırabını görmeye gidip onlara kardeşin gibi davrandın, Ben de göklerdekiişlerimi bırakıp yere ineceğim ve seninle konuşacağım, ‘Tanrı onu araştırmakiçin yolunu değiştirdiğini gördü. Tanrı ona çalılığın içinden seslenerek 'Moşe!Moşe!" dedi (Şemot 3:4).
Midraş MoşeRabenu'nun canını feda edecek kadar kardeşlerinin acısını gördüğünü ve herbirine yardım etmek istediğini söylemektedir.
Ancak böyle bir ifadede bulunmak, tabiri caizse bir “abartı”dan öteyegidemez. Mısır'dan çıkışta Yisrael halkından sadece üç milyonkişi çıktığına göre ve midraşın belirttiği gibi bu rakam sadece beşte biriolduğunu da hesaba katarsak, Mısır'da on beş milyon kişi bulunmaktadır. Burakama göre Moşe Rabenu herkese yardım bile edebilse, bu bir kaç saniyedenfazla sürmeyecektir. Moşe Rabenu’nun her hangi bir kölenin üzerindeki yükübir kaç saniyeliğine alacak olsa bile, bu yardımın ne anlamı olabilir ki?
Şu sahneyi gözümüzün önünde canlandıralım:
Güneşin henüz doğmadığı, gözlerin daha uykudan çapaklarla dolu olduğubir vakitte, acımasız Mısır'lının darbesiyle uyanan İbrani, güneşin kavurıcusıcaklarından, ağzı kurumuş bir şekilde bayılma derecesine gelinceye kadarçalışmaktadır. Böylesi bir durumda ne yapılabilir ki? Bitirilmesi emredilenmiktardaki iş bitirilmek zorundadır.
Aynı şekilde gün gün, hafta hafta, ay ay, yıl yıl aynı filmseyredilmektedir. Moşe Rabenu ise aynı köleye ancak yılda bir defa bir kaçsaniyeliğine geliyor, ona yardımcı olduğu gibi hemen diğer köleyegeçiyordu.
Peki buna yardım etmek mi denir? Acaba Midraş'ın, “Moşe her köleye yardım ediyordu” derken acaba böylesi bir yardımdanmı bahsetmektedir?
Midraş’ın bahsettiği yardım bambaşka ve daha yüksek seviyede bir yardımşeklidir.
Moşe acılar içinde kıvranan kardeşlerine yardım elini uzatması, bizlerePirke Avot'ta yazan ve Tora'ya sahip olabilmek için gereken kırk dokuzözellikten biri olan, arkadaşının yüküneyardımcı ol özelliğini hatırlatmaktadır. İnsan arkadaşına birçokşekilde yardımcı olabilir; Zamanından verebilir, borç verebilir, zorlandığı birkonuda yardımcı olabilir. Ancak bunun bir üst seviyesi daha vardır, o daiyiliğin kalpten yapılması. Kişi bir iyiliği kalpten yaptığı zamankarşısındakine, “yalnız değilsin, benburadayım, yanındayım.”
Moşe Rabenu'nun kalbi kardeşlerine bakmak üzere çıkmış, çektikleriacılardan dolayı ağlıyor ve onlar için canını bile vermeye hazır olduğunu ifadeediyordu. Bunu gören İbrani köleler de, "bakın, Moşe sarayda prens gibi büyümesine rağmen, bizim acımıza ortakoluyor, bizleri bırakıp gitmedi, kaderimize terk etmedi bizleri"diyerek teselli buluyorlardı.
Moşe belki fiziksel acıyı azaltamamışama onlara çok daha önemli birşeyi göstermiştir,ne olursa olsun yanlarında olduğunu ve acılarını hissettiğini.
Hapishaneye düşen Yahudiler'in tek yardımcısı olarak bilinen Rabi AryeLevin'in başından geçen bir olay anlattığımız tüm öğretiyi özetleyecek niteliktedir.
Günlerden bir gün Rabi Arye Levin eşinin bacağındaki ağrılardan sonderece şikayet ettiğini görür ve onu daha fazla zaman kaybetmeden doktoragötürür. Doktorun önünde oturunca ona eşinin bacağını göstererek, "doktorbey, eşimin bacağı bize çok acı veriyor" der.
Rabi Arye sadece eşini doktora götürmekle kalmamış, bunu kalbininderinliklerinden gelen hisleri dışa vurarak eşinin acısını nasıl hissettiğinigöstermiştir.
YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR
(El Gid El Pratikante ve UnderstandingJudaism’den derlenmiştir)
ŞemotKitabı
Şemotkitabı Bereşit kitabında başladığımız tarihe devam ederek İsrail halkının birulus haline gelişini anlatır. İsrail halkının Mısır’da baskı altına alınmasını,bel bükücü kölelik hayatını ve dünya üzerinde eşi benzeri görülmemiş doğaüstüinanılmaz mucizelerle çıkışını da anlatır. Mısır’dan Çıkışı’n bir sembolühaline gelen Kızıldeniz’in yarılması ve Tanrı’nın İsrail Halkı’na konuşması veOn Emir Tabletleri’yle birlikte Tora’yı verilir. Şemot kitabı Mişkan’ıninşaatını ve Tanrı’nın Mevcudiyeti’nin Mişkan’a inişini anlatarak sona erer.
VayikraKitabı
Vayikrakitabında kutsiyet ve saflık konularıyla ilgili kanunlar anlatılır. Koenler vegetirilmesi gereken korbanlar, kaşerut kuralları anlatılır. Kedoşimperaşasından bildiğimiz gibi, örnek bir Yahudi’den beklenen saygıdeğer karakterözellikleri, toplum içindeki davranış biçimleri ve Tora yolunda gitmenin önemianlatılarak Vayikra kitabı sona erer.
BamidbarKitabı
Bamidbarİsrail halkının kırk yıl boyunca çölde geçirdikleri hayatın bir özetini anlatır.Bunlar arasında en göze çarpanlar Kenaan Toprakları’na casusların gönderilmesi,Korah’ın Moşe ve Aaron’a karşı baş kaldırması ve Bilam ile Balak’ın İsrailhalkını lanetleme denemeleriyle sona erer.
DevarimKitabı
Devarimkitabı Mişne Tora olarak adlandırılır. Moşe Rabenu hayatının son otuz gününüyaşamakta ve halkına son konuşmasını yapmaktadır. Göğe yükselip Tora’yıindirerek bir halkın çıkabileceği en yüksek manevi tecrübeyi yaşatan MoşeRabenu, onlara liderliği boyunca kendisine yaşattıklarını incitmeden, anahtarsözlerle söylerek mütevaziliğini bir kez daha kanıtlamıştır.
Devarimkitabı İsrail Toprakları’nın kabilelere dağıtılması, On Emrin tekrardanverilmesi, Tanrı’nın Birliği’nin vurgulanması gibi konulardan bahseder.
Yahudiliğinen temel inançlarından biri Tora’da yazan her kelimenin Tanrı tarafındanMoşe’ye dikte ettirildiğidir. Ancak bu çözülmesi gereken bir soruyu daberaberinde getirir; Tora’nın son sekiz pasuğunda Moşe’nin ölümü yazmakta ve bupasukların kimin tarafından yazıldığı bilinmemektedir. Bazılarına göre Tanrıdikte ettirmiş ve Moşe de yazmıştır, diğer görüşlere göre ise Yeoşua tarafındanyazılmıştır. Tora’nın beş kitabı tarihimizin 2448 yıllık bir bölümünükaplamaktadır.
Tanah ismi Tora, Neviim ve Ketuvim kitaplarının baş harflerindenmeydana gelir.
Gelecekhafta Tanah’ın içerdiği yirmi dört kitabı açıklayacağız.
RAV’A SOR
Rabi david yosef – alaha berura
Netilat Yadayim’innedenleri nelerdir?
Talmud (Berahot 60b), sabahuyanıldığında ellerin yıkanıp Baruh Ata AD… Elokenu Meleh Aolam AşerKideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Al Netilat Yadayim berahası söylenmesigerektiğini öğretir.
Kaynaklarımızda Netilat Yadayim'in yapılması hakkındabirkaç sebep bulmaktayız.
Zoar Akadoş insanın kutsal neşamasının gece uyurkengöğe yükseldiğini ve kalan boşluğu ruah ranın doldurduğunu söyler. Neşamavücuda geri döndüğünde "ruah ra" sadece ellerde kalır ve atılmasınıntek yolu üç defa su dökerek yıkamaktır.
Talmud ise insanın üzerine gelen "ruah ra"nınuykuya bağlı olmadığını, geceleyin kişi ayakta bile kalsa geldiğinisöyler.
Roşolarak bilinen Rabenu Aşer ise kişinin geceliğin ellerinin temiz olmayanyerlere farkında olmadan dokunabileceğini söyler. İnsanın temiz olmayan yerleredokunması ellerini yıkamasını gerektirir.
Raşbaolarak bilinen Rabenu Şelomo ben Aderetise kişi her sabah yeni bir yaratılış olarak uyandığını ve bu yüzden elleriniyıkaması gerektiğini söyler.
Rabi David Abudaram ise Bet Amikdaş'ta görev yapanKoenler'in her sabah kutsal görevlerini yerine getirmeden önce elleriniyıkadıkları gibi, kişi de her sabah Tanrı'ya olan ibadetine başlamadan önceellerini yıkaması gerektiğini söyler.
Gelecek hafta Netilat Yadayim kurallarına kaldığımızyerden devam edeceğiz.
Haftanın Sözü
[www.aish.com]
İki çeşit aptal vardır; herkese güvenen ve kimseye güvenmeyen.