Bu Hafta İçin Saatler             

13 Kislev

Gelecek Hafta İçin Saatler

Şabat

Başlangıç

Bitiş

5774

Şabat

Başlangıç

Bitiş

Yeruşalayim

4:05

5:22

-----

Yeruşalayim

4:00

5:18

Tel Aviv

4:24

5:23

9 Kasım

Tel Aviv

4:19

5:20

İstanbul

      4:39

      5:19

2013

İstanbul

      4:34

      5:14

VAYETSE

 

 

 

PeraŞa Özeti (Bereşit28:10 – 32:3)

[www.chabad.org]

 

Yaakov Beer Şeva’daki aileocağını bırakır ve Haran’a doğru yola çıkar. Yolun üstünde “[bildik]yer”e rastlar ve orada uyur. Rüyasında, göklerle yeryüzünübağlayan bir merdiven görür, melekler bu merdivenden çıkıpinmektedirler. Tanrı belirir ve üzerinde yattığıtoprakları Yaakov’un soyundan gelenlere vaat eder. Ertesisabah, Yaakov üzerine başını koyduğu taşı bir anıt olarakdiker ve burasının Tanrı’nın evi olacağını ilan eder.

Yaakov Haran’da dayısı Lavan’ınkoyun sürülerine çobanlık eder. Lavan ona yedi yılçalışması karşılığında Yaakov’un sevdiği, küçük kızı Rahel’ieş olarak vermeyi kabul eder. Ancak Yaakov, düğününertesi sabahı, Lavan’ın Rahel yerine büyük kızı Lea’yıverdiğini görerek aldatıldığını fark eder. Yaakov, bir hafta sonra Lavaniçin yedi yıl daha çalışması karşılığında Rahel ile evlenir.

Lea’nın altı oğlu – Reuven, Şimon,Levi, Yeuda, Yisahar ve Zevulun – ve bir kızı – Dina– olur, ancak Rahel kısırdır. Rahel kendi yerine çocuk doğurması için cariyesiBila’yı Yaakov’a eş olarak verir; Dan ve Naftaliadlı iki oğul daha doğar. Lea da aynı şekilde davranır ve Yaakov’laevlendirdiği cariyesi Zilpa, Gad ve Aşer adında iki oğul doğurur. SonundaRahel’in duaları kabul edilir ve Yosef doğar.

Yaakov Haran’da on dört yılkalmıştır ve artık evine dönmek istemektedir. Ancak Lavan onu gitmemesiiçin ikna eder ve artık çalışmalarının karşılığı içinkoyun vereceğini söyler. Lavan’ın onu zayıflatma çabalarına rağmen Yaakovzenginleşmektedir. Altı yıl sonra, Yaakov tüm ailesi veservetini alarak, Lavan’a haber vermeden Haran’danayrılır. Lavan Yaakov’un peşine düşer fakat kendisiylerüyasında temas kuran Tanrı tarafından, ona zarar vermesi için uyarılır. Lavanve Yaakov, bir antlaşma yaparak Gal-ed adıverdikleri bir anıt dikerler. Yaakov Kutsal Ülke’ye doğruyoluna devam eder ve yolda meleklerle karşılaşır.

devar tora

işveren ve işçi hakları

[ Rabi Yeuda Appel - www.aish.com]

 

Birkaç yıl önce Eğitim Bakanlığı’nda memur olarakçalışan bir arkadaşım vardı. Arkadaşımın işinde peşinden koştuğu Tora ileilgili olsun olmasın, kanunu gerektiği gibi uygulamayabilmek adına son derecetitiz davranırdı. Hatta hafta içinde işiyle ilgili olmayan telefongörüşmelerine geçirdiği zamanı kaydeder ve belirli zamanlarda işten geççıkarak, “ödünç alınmış saatleri” geriöderdi.

 

Yahudi kanuna da baktığımız zaman, hahamlarımızıniş ahlakıyla ilgili son derece titiz kanunlar belirlediklerini, işçi ileişveren arasındaki hakların korunabilmesi için iş sırasında yenen yemekten önceve sonra söylenen berahalarda veya söylenen Minha duasında bile değişikuygulamalar getirdiklerini görmekteyiz. (Bukurallar günümüz şartları dolayısıyla uygulanmamaktadır.)

 

Bu haftanın peraşasındaki konulardan biri işçihaklarıdır. Yaakov kardeşi Esav’dan Padan Aram’a kaçmakta ve orada kuzenleriRahel ve Lea ile evlenmektedir. Yaakov sürekli olarak kendisi aldatan, ödemeyapmak yerine kazıklayan bir patron olan Lavan ile çalışmaktadır. Yaakov,Lavan’la yirmi sene çalıştıktan sonra, Kenaan Toprakları’na geri dönmeye kararverir. Ancak geri dönmeden önce eşlerinin fikrini alır ve onlara, babaları için nasıl tüm gücüyle çalıştığını anlatır.

 

Rambam (1135– 1204 İspanya, Mısır), Yaakov’un Lavan için tüm gücüyle çalışmasından,Yahudi kanunlarına ışık tutan değerli eseri Mişne Tora’da, bir işçinin tüm güntüm gücüyle çalışması gerektiğini kaydeder.

 

Ayrıca yönetici sorumluluğunu ve işçi haklarınınkorunması gerektiğini de bu haftaki peraşamızdan öğrenmekteyiz.

 

Yaakov Rahel için uzun seneler çalıştıktan sonraeve geri dönmek istemektedir. Ancak Lavan gibi birisiyle çalışmanın verdiğiendişede dolayı, Yaakov evine bile dönmek isteyeceği zaman, kendisine ne türlühaksızlıklar yapılabileceğinden korkmaktadır. Lavan Yaakov ve ailesininpeşinden koşar ve onları yakalar. Bunun üzerine Yaakov yirmi yıl boyuncayanında çalıştığı Lavan’a, “Senin içinnasıl çalıştığımı ve sürünün benimleyken nasıl geliştiğini sen de biliyorsun.Ben gelmeden önce az şeye sahiptin; sonra ise (servetin) esaslı bir şekildeçoğaldı. Benim gelişimle Tanrı seni mübarek kıldı... (Bereşit 30:29)” dedi.Yaakov’un sözlerinden Lavan’a yönelik yılların vermiş olduğu sitem dolu sözlerduymaktayız. Yaakov’un sözleri kendilerini Yahudi kanunundaki yerini bulmuşlarve iş veren ile işçi arasındaki kanunları şekillendirmişlerdir. Yaakov’un busitemine istinaden Yahudi kanunlarına göre iş verenin işçisinin sağlığınıbozacak şekilde çalıştırması veya gece geç saatlere kadar çalıştırırken bileson derece titiz çizgiler çizdiğini öğrenmekteyiz.   

 

Yahudi kanun kitabı olan Şulhan Aruh’a baktığımızzaman hahamlarımızın işçi ile iş veren arasındaki ilişkilerde yüzlerce kanunbelirlediklerini görmekteyiz. Örnek vermek gerekirse bir işçinin maaşınızamanında ödememek hahamlarımızın belirlediği değil, Tora’nın açıkça yazarakyasakladığı bir davranıştır.

 

İş veren ile işçi arasındaki kanunların bu denliçok olmasının sebeplerinden biri her iki tarafın birbirinin hakkını yemeden,birbirine Tanrı’nın suretinde yaratılmış kişiler oldukları için saygıgöstermelerini sağlamaktır.

 

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

İSTEĞİNGÜCÜ

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

 

Peraşamızda (bkz:Bereşit 29:1-10) Yaakov Avinu’nun Haran’a gelişi ve kuyunun yanında oturupakrabalarının gelmesini beklemesi anlatılmaktadır.

 

Yaakov Avinu beklerken diğer çobanlar da sürüleriylebirlikte kuyunun başına toplanmaktadırlar. Ancak kuyunun üzerindeki taşınağırlığından dolayı taşı indirip hayvanlarını su veremedikleri için, hiçbir şeyyapamadan diğer çobanların da gelmesini beklemektedirler.

 

Yaakov akrabalarının sürüleriyle birlikte yaklaşmaktaolduklarını görünce ayağa kalkar ve işte o an herkesi şaşkınlık içinde bırakanbir olay gerçekleşir. Yaakov ancak bütün çobanların güç birliğiylekaldırabildikleri kuyunun üzerindeki taşı, Raşi’nin açıkladığı gibi, sankişişenin kapağını açarmış gibi yuvarlar ve dayısı Lavan’ın davarına su verir.Raşi pasuğu şu sözlerle açıklar: Kuyununüzerindeki taşı, bir insanın şişenin kapağını açar gibi yuvarladı. Bilmeniziçin ki Yaakov çok güçlüydü.

 

Yaakov’un yaptığı bu hareket hepimizi şaşkınlık içindebırakmaktadır. Yaakov hayatı boyunca Tora öğrenmesiyle tanınan, on dörtsenesini gece gündüz uyumadan Şem ve Ever Yeşivası’nda geçiren atamız,çobanların birlikte kaldıramadıkları taşı tek başına kaldırmaktadır.

 

Bizleri özellikle şaşırtan nokta Yaakov’un geç yaşına vetaşın ağırlığına rağmen onu kaldırabilmesinden çok, Tora’nın fiziksel gücüyansıtan bir olayı bu kadar detaylı anlatmasıdır. Tora atalarımızın başındangeçen olayları, bizlere hayat dersi olması için anlatmakta ve Talmud’un dadediği gibi, “Maase Avot Siman leBanim –Atalarımızın Davranışları Bizler İçin İşarettir.” O zaman Tora’nınYaakov’un gücünü anlatan bu olayda bizlere neler öğretmek istediğini öğrenmemizgerekir.

 

Yaakov’un gücü bu noktada taşı kaldırmasıyla dilegetirilmiştir. Ancak peraşamızın hemen başında Yaakov ile ilgili şu bilgiverilmektedir, “Aşina bir yere geldi vegeceyi orada geçirdi; zira güneş batmıştı. Birkaç tane taş alıp başınınçevresine dizdi ve orada yattı.” Raşi “Veorada yattı” pasuğunu şöyle açıklar, “Oradayatmıştı ancak on dört sene boyunca geçirdiği yeşiva hayatında yatmadı.”

 

Yaakov Avinu onlarca çobanın kaldıramadığı kuyununüzerindeki taşı kaldırıyor, yeşivada on dört sene boyunca uyumadan ve aralıkvermeden Tora öğreniyor. Anlamamız gereken nokta Yaakov Avinu doğaüstü güçleresahip olup olmadığıdır. Ve değilse de bu gücün kaynağı nedir?

 

Son yılların ünlü Tora bilginlerinden olan Rav Hayim ShmuelevitzYaakov’un gücü ile ilgili bizlere çok değerli bir ders öğretir.

 

Talmud (Sanedrin 38b), Adam Arişon’un meyveyi yemegünahından önce manevi anlamda dünyanın bir ucundan diğer ucuna kadarhükmedebildiğini anlatır. Ancak günahtan sonra gücü azalmış vesınırlandırılmıştır.

 

Ancak Tanrı her birimizin içine farkında bile olmadığımız,ortaya çıktığında kendimize bile inanamadığımız bir güç yerleştirmiştir.Stresli ve yetiştirilmesi gereken bir iş olduğunda, sağlık problemlerinde (hepimizden uzak olsun) nasıldavrandığımızı sonradan düşündüğümüzde sanki Tanrı’nın o anlarda bize doğaüstügüçler verdiğini düşünürüz. Ama bu doğru değildir. Doğaüstü olduğunuzannettiğimiz tüm güçler içimizde gizlidir ve sadece bizler tarafından hareketegeçirilmeyi beklerler.

 

Herkes tarafından bilinen “isteğin önünde hiçbir şey duramaz” sözü her ne kadar Talmudhahamları tarafından söylenmediyse de, Zoar bunu değişik bir sözle dilegetirir, “dünyadaki hiçbir şey isteğinönünde duramaz.”

 

Rav Hayim Shmuelevitz, Yaakov Avinu’nun doğaüstü güçlereveya yapılı bir vücuda sahip olmadığını, ancak kalbinde istediğini başarmakiçin çok güçlü bir isteğin, arzunun bulunduğunu açıklar.

 

Yaakov Avinu’da bulunan bu olağanüstü istek gücü öylesiseviyelerdeydi ki, yıllarca uyumadan Tora öğrenebiliyor, onlarca çobanınkaldıramadığı kayayı kuyunun üzerinden kapağı açarmış gibi yuvarlayabiliyordu.

 

Volojin’liNetsiv olarak bilinen Rav Naftali Tsvi Yeuda Berlin Rav Hai Gaon’un dünyacaünlü eseri Şeiltot’a yazdığı ve adını Emek Şeela verdiği eserinin tanıtımziyafetinde kitabının nasıl ortaya çıktığını şu olayla anlatır.

 

Herşeyben dokuz yaşındayken başladı. Çocukken okula gitmeyi hiç sevmezdim. Heparkadaşlarımla oynayıp, yaramazlık yapmayı sever ve böyle zamanımı geçirirdim.

 

Taki o geceye kadar. Annem ile babam endişeli şekilde konuşuyorlardı, ben dekonuşmalarına kulak misafiri olmayı tercih ettim. Konu kahramanı yine bendim.Babam benim için en iyi öğretmenleri tuttuğunu ve buna rağmen öğrenmeyisevmediğimden bahsediyordu. Annem ise içini çekerek ne yapabileceğinidüşünüyordu. Babam sonunda karar veren konuşmasını yaptı, “Öyle zannediyorumki, yarından itibaren bizim ufaklığı şehrin ünlü terzisinin yanına verelim deen azından bir meslek sahibi olsun ve hayatı boyunca işsiz kalmasın.

 

İşteo anda, çocuk olmama rağmen, bütün dünyamın yıkıldığını fark ettim. Her nekadar henüz hayatımın başındaysam da, kesinlikle terzinin yanında çalışarak veilerde de terzi dükkanı açarak sıradan ve basit bir insan olmayacaktım.

 

Hıçkırıklarlaağlamaya başladım. Odamın kapısını açtığım gibi mutfağa koşup anneme ve babamagittim. Onlara bana son bir şans vermeleri için yalvardım. Derslerimde başarılıolmak için canımı ortaya koyacağımı, sokaklarda oynayıp yaramazlıkyapmayacağıma dair anne ve babama söz verdim.

 

Sözlerimailem üzerinde gereken etkiyi yaptı ve son deneme başladı. İşte o denemedensonra ‘kralın patikasına’ geri döndüm, bet midraşın kapılarına tüm gücümleyapıştım ve bugün Tanrı’ya, bana Emek Şeela kitabını çıkarmamı layık gördüğüiçin o kadar minnettarım ki O’na huzurunuzda tüm kalbimle teşekkür ediyorum.

Sadecedüşünün, dokuz yaşındayken o gece annem ile babamın konuşmasına kulak misafiriolmasaydım ve babam beni bet midraşa geri göndermeseydi. Belki iyi bir terziolacaktım. Allah korkusu ile büyümüş iyi bir Yahudi, iş alışverişlerindegüvenilir ve insanlara en iyi ürünü vermek için uğraşan birisi olacaktım.Cebimde param olacak, onu şehrin fakirlerine dağıtacak ve hatta onlarlaiyilikler yapacaktım.

 

Akşamüstü ise bet midraşa gidecek, orada anlatılan mişna derslerini dinleyecek,ardından alaha derslerine kulak misafiri olacaktım. Günde üç tefila kesinlikleaksatmayacak ve bu kadar mitsvadan sonra belki neslin bir numarasıçağrılmayacaktım ama Tora’ya uygun yaşayan gösterişten uzak, alçak gönüllübirisi olacaktım.

 

Öylefarz ediyorum ki, vefat ettikten sonra da kendime hazırlanmış güzel ödülüalmayı planlayacaktım.

 

Ancak ruhum göklere yükselip Tanrı'nınhuzurunda yargıya çıktığı zaman, sesini yükseltti ve gözleri parıldamayabaşladı, "o an bana hayatım boyunca cevabını bulamayacağım soruyusorarlardı, 'Naftali Naftali! Sen bu dünyaya kumaş kesmeye ve dikmeye mi indin?Sen dünyaya Şeiltot kitabına yazılması gereken Emek Şeela adlı kitabı yazmayaindin, senin görevin buydu." Onlara bunun karşılığında soracağım tek birsoru olurdu, 'Şeiltot' nedir?" 

Hanetsiv cemaata dönerek sorar,"şimdi ziyafetimizin sebebini anlıyor musunuz? Ben sadece kitabın basımıyüzünden değil, bu dünyaya gelişimin amacı olan bu kitabı yazarak gelecekdünyada bana karşı yöneltilecek sorulara cevap verebileceğim." 

 

Bir çoğumuz belki şimdi şöyle bir soru soruyordur,Hanetsiv U dünyadaki amacını biliyordu, ama ben nereden bileceğim?" Bununcevabı yazımızda saklı. Eğer insan elinden geleni tüm gücünü ortaya koyarakyaparsa, Tanrı da ona gerekli yardımı göklerden gönderecek ve bu dünyadakiamacını bilmesine yardımcı olacaktır. 

 

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(Şalom Laam Peraşa Kağıdı’ndan alınmıştır.)

 

 

AVELUT – İKİNCİ BÖLÜM

 

Birkişinin avel durumuna girip yas tutmasına neden olacak yedi aile bireyi vardır;anne, baba, kişinin eşi veya kocası, erkek kardeşi, kız kardeşi, kız veya erkekçocuk. Kişi bu saydığımız yakınlarından birisini kaybettiği zaman, ölügömülünceye kadar Onen, gömüldüktensonra da Avel durumuna gelir. Aveldurumuna geldikten sonra, Kria yapılarakgiyilen kıyafet yırtılır ve Kadiş söyleme yükümlülüğü başlar.

 

Avelut Dönemi Nedir?

Cenazebittikten sonra yakınlarını kaybeden kişiler artık Onen değil, Avel olurlar.Avel olan kişi yedi gün boyunca Tişa Beav gününde olduğu gibi deri ayakkabıgiymez, yerde veya minderde, o da mümkün değilse alçak sandalyelerde otururlar.Ancak kişi yaşlı ve hasta ise tabii ki sağlık durumunu tehlikeye atmayacakşekilde davranmalı ve doktorlar yerde oturmasının sağlığını etkileyeceğinisöylüyorlarsa, tabii ki koltukta oturabilirler.

Baştada söylediğimiz gibi Avel olan bir kişinin yedi gün boyunca davranması gerekenşekil Tişa Beav günüyle aynıdır; yıkanmak, deri ayakkabı giymek, işe gitmek,işle ilgilenmek, kıyafetleri yıkamak ve yeni yıkanmış ve ütülenmiş kıyafetlergiymek ve insana gerçek mutluluğu veren tek şey olan Tora öğrenimi de yasaktır.Ancak avelut kuralları veya Talmud’dan, Tanah’tan avelut konularını işleyenbölümler öğrenilebilir. 

 

Neden Avel İçin Bu Kadar Çok Kısıtlama Var?

Kişivefat ettikten sonra hayatı boyunca yaptıklarının kaydedildiği defteri açılırve mahkemeye çıkar. Bu nedenle kişinin yakınlarının normal zamandayaptıklarından daha fazla mitsvalar yapmaları, yardım kurumlarına bağışlaryapmaları, her gün sinagoga gidip Kadiş dualarına iştirak etmeleri ve eğermümkünse en önemlisi olan Tora derslerine katılıp, dersin sonunda Kadişsöylemeleridir. Ancak psikolojik olarak bakacak olursak, kişi yakınınıkaybetmek gibi zor bir tecrübe yaşamış ise kalbindeki acısını türlüdavranışlarla ifade etmelidir. Ve sadece bu şekilde acılarını unutturabilecekve hayatına kaldığı yerden devam edebilecektir. Öte yandan bahsettiğimizkısıtlamaları uygulamaz ve kaybettiği yakınını unutmaya çalışarak hayatınakaldığı yerden devam etmeye çalışırsa, acı kalbinin içinde kalacak ve zamaniçinde kendisine negatif şekilde geri dönecektir. Avelut kurallarınınnedenlerinden biri, kişinin aklını olduğu kadar ölüsünden çıkarmamak ve acısınıifade etmesini sağlayarak az da olsa rahatlamasına olanak sağlamaktır.

 

ŞivaNedir?

 

Bir hafta boyunca süren Şiva süreci boyunca avel olankişinin akrabalarının ve arkadaşlarının üzerine düşen çok önemli bir görevvardır; o da avel olan kişinin acısına ortak olmak ve özellikle onu ziyaretetmektir. Sadece avel olan kişiyi ziyaret etmek bile acısı azaltmaya, kendisinitoparlamasına yardımcı olmaya yetecektir. Hahamlarımız Yitshak Avinu'nun babasıAvraam için Şiva dönemindeyken onu ziyaret ettiğini anlatırlar.

 

Kriyanedir? 

 

Yedi yakınından birisini kaybeden kişi kriya yaniüzerindeki kıyafeti yırtmakla yükümlüdür. Kriya konusunda anne veya baba ile diğer yakınlararasında fark vardır. Anne veya baba vefat ettiği zaman kişi ceket, atlet vetsitsit hariç bütün kıyafetleri kalbin bulunduğu sol taraftan ve yakadanitibaren kalbin hizasına gelecek şekilde kesmeleri gerekir. Ancak diğeryakınlarda ise yakadan itibaren kesmeye gerek yoktur. Ayrıca anne veya babavefat ettiği zaman kişi yırttığı kıyafeti herhangi bir sebepten dolayıdeğiştirmek istiyorsa yeni ve yıkanmış, ütülenniş olmayan kıyafeti de tekrardanyırtmalıdır. Ancak diğer yakınlarda böylesi bir zorunluluk yoktur. Kriyayapılmadan önce söylenen Baruh Dayan Aemet berahasının kriya ile ilgisi yoktur,zira Beraha alınan kötü haber içindir. Hahamlarımız sadece berahanın cenazetöreni sırasında kriyadan önce söylenmesini düzenlemişlerdir. 

 

Otuz Gün Nedir?

 

Avelutdöneminin yedinci gününden otuzuncu gününe kadar bazı yas davranışları devametmektedir. Mutluluk veren ziyafetlere, davetlere katılmak, müzik dinlemek veberbere, kuaföre gitmek yasaktır. Kişi vefat eden yakınına Kadiş söylemelidir.Kadiş vefat eden kişinin göklerdeki yargısının yumuşamasına yardımcı olur.Kadiş söylemek ile ilgili İstanbul'daki geleneğiniz on bir ay boyunca söylemek,on ikinci ay ara vermek ve on üçüncü ay tamamlamaktır. Anne ve babanın vefatıile ilgili kanunlar daha ağırdır ve bahsettiğimiz Avelut gelenekleri bir yılboyunca devam eder. 

RAV’A SOR
www.Hidabroot.org

 

Annemizindoğum günü nedeniyle eve misafirler çağırmak ve ona süpriz yapmak istiyoruz.Ancak süpriz nedeniyle bir iki yalan söylememiz gerekebilir. Yapmak istediğimizdoğru mu? 

Böylesi olumlu bir durum için bile yalan söylemekyasaktır. Ancak bilgi saklanabilir, sorulara "olabilir, belki"şeklinde cevap verilebilir veya konu değiştirilebilir. "Şalom" içinbilgi değiştirilebilir kuralı ise konuyu değiştirmek anlamına gelir vekesinlikle yalan söylemeye izin vermez. 

Arkadaşlarımhenüz evlenmediğim ve ailem tarafından geçindiğim için işten kazandığım paradanmaaser ayırmama gerek olmadığını söylediler. Acaba bu doğru mu?

Doğru değil. Ailenden geçiniyorsan bile kazancındanmaaser ayırmalıdır. 

 

 

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

 

Gelişimin verdiği acı, boş geçen zamanın rahatlığındandaha iyidir. 

Rabi Şaul Rosenblatt