Peraşa Özeti(Bereşit 25:19-28:9)

[www.chabad.org]

Yitshak, Rivka ileevlenir. Çocuksuz geçen 20 yıldan sonra duaları cevap bulur ve Rivka hamile kalır. “Çocuklar karnında itiştikleri” için zor bir hamilelik geçirir. Tanrı, ona “rahminde iki ulusvar” der, “büyük olan, küçüğüne hizmetedecek”.

İlk önce Esav doğar;arkasından, onun topuğunu tutar halde çıkan Yaakovgelir. Esav büyür ve “usta bir avcı, bir kır adamı” olur; Yaakov ise“çadırlarda oturan basit biridir”; kendisini eğitime adamıştır.Yitshak, Esav’ı, Rivka ise Yaakov’u daha çok sever. Bir gün, avdan yorgunve aç olarak dönen Esav Behorluk hakkını (ilk doğan olaraksahip olduğu hakları) Yaakov’a bir tabak kırmızı mercimek yemeği karşılığındasatar.

Peliştiler’in hüküm sürdüğüGerar ülkesinde, Yitshak Rivka’yı kız kardeşi olarak tanıtır; çünkü onun güzelliğine göz diken biri tarafından öldürüleceğindenkorkar. Toprağı eker, babası Avraam’ın kazdığı kuyuları tekrar açmanın yanında yeni kuyular da kazar. İlk iki kuyu için Peliştiler’le kavga çıkar; ancak üçüncü kuyunun sularından sükûnetle yararlanır.

Esav, iki Hiti kadınlaevlenir. Yitshak yaşlanır ve görüş yeteneğini kaybeder. Ölmeden önce Esav’ı mübarek kılmakistediğini bildirir. Esav babasının en sevdiği yemeğin hazırlanması içinavlanmaya gittiği sırada Rivka Yaakov’a Esav’ın kıyafetlerini giydirir, daha kıllı olanağabeyini anımsatması için kollarını ve boynunu keçi kılları ile örter, benzerbir yemek hazırlar ve Yaakov’u babasına gönderir. Yaakov babasından “göklerin çiyi ve yeryüzünün yağı” hakkında bir bereket duası alır ve kardeşine karşı üstünlüğesahip olur. Esav döndüğü ve aldatmaca ortaya çıktığı zaman, Yitshak’ın ağlayan oğlunaverebileceği tek şey, onun kılıcı sayesinde yaşayacağına dair kehanette bulunmaktır. Yaakov hata yaptığı zaman, küçük kardeş Yaakov, ağabey Esav’ın üzerindekiüstünlüğünü kaybedecektir.

Yaakov, Esav’ın gazabından kaçmak ve dayısı Lavan’ın ailesinden kendisinebir eş bulmak için evden ayrılır. Esav, üçüncü bir kadınla evlenir: Yişmael’in kızı Mahalat.

devar tora

[ Rabi Yeuda Appel - www.aish.com]

Son günlerde kötülüğün doğasına odaklanan biryazıyı okuyordum. Yazıya göre meydana gelen en vahşi katliamların çoğu ortahalli insanlar tarafından gerçekleşiyor. “Sonderece nazik görünümlü” zannettiğiniz komşunuzun birden bire her yerdearanan dev bir katil olduğunu duyduğunuzda nasıl bir şaşkınlık içine girdiniz.Bu gidişatla giden yazar, yazının sonunda ise şöyle bir sonuca geliyor, “insanın içinde iyilik ve kötülükdavranışları vardır. Bazen duruma göre insan içindeki kötü davranışlarınınsınırlarını aşabilir ve bu insanları kötü diye nitelendirmeye dair tek birispat bile ortaya sunamayız.

Aslında her ne kadar insanları kötü, katil gibisınıflandırmak son derece kolay da olsa, Tora bu gibi etiketlemelerden herzaman uzak durmuştur. Çünkü en kötü olarak nitelendirebileceğimiz insanlardabile kimsenin bilmediği davranışlarıyla en doğru insan resmi bile çizebiliriz.Bunun en çarpıcı örneğini bu haftaki peraşamızda Toledot’ta görmekteyiz.

Peraşa’nın büyük bir çoğunluğu Yaakov ile ikiziEsav arasındaki tartışmalarla geçmektedir. Esav vahşi, kır adamı ve dört yüzkişilik çetesiyle yaşıyordu. Birçok insanı öldürüyor, hatta Yaakov berahalarıaldıktan sonra Yaakov’u bile öldürmeyi düşünüyordu. Tüm bunların yanında cinselahlaksızlıkları da yanına eklenince Yahudi kültürü’nde Esav’ın raşa – kötü, asi olarak adlandırılmasısüpriz değildir.

Öte yandan Yahudi geleneği Esav’ı bambaşka birbakış açışıyla bizle tanıtır. Ünlü Talmud hahamı Rabi Şimon ben Gamliel annebabasına gösterdiği üstün saygı ile göze çarpardı. Ancak herkes tarafından buözelliği ile tanınıyor olmasına ragmen, kendisi için, “anne ve babama tüm hayatım boyunca hizmet etsem, Esav’ın Yitshak’a gösterdiği saygının en alt derecesine bile ulaşamam.”

Yahudi geleneği Esav’ın babasına hizmet etmekonusunda ne derecelere kadar geldiğini şu sözlerle anlatır: Esav babasınınisteklerini yerine getirmekte son derece çabuk davranırdı, hatta isteklerini özelgiysiler giyerek yerine getirir ve ona her anında yardım ederdi. Benzer şekildeEsav Tora’daki emirlerden birini yerine getirdiği için Yitshak’tan sonrakendisinin başa geçeceğini düşünüyordu.

Yaakov da benzer şekilde Esav’ın büyüklüğündençekinmektedir. Yaakov annesinin isteği üzerine Esav’ın elinden kaçmak içinyirmi iki yıl boyunca evinden uzakta kalmıştır. Geri dönmek istediğinde Esavyirmi iki yıl boyunca annesi ve babasına hizmet edebildiği ve kendisi edemediğiiçin de korku içindedir.

Esav’ın tüm bu övgüye değer davranışına ragmenYahudi kültürü onu raşa – kötü, asi olarakadlandırır. Sadece bir mitsvaya gösterdiği yakın ilgiden dolayı diğerdavranışlarını da doğrulamaz. Ancak Tora insanları siyah-beyaz şeklindesınıflandırmamamızı ister ve her insanın içindeki iyiliği görmemizi ister.

ŞABAT SOFRANIZA TATLILAR

DOĞRULUK

Rabi PinhasErlinger, Dereh Ets Ahayim

PeraşamızdaYaakov Avinu'nun en göze çarpan karakteri olan doğruluğa, Titen Emet LeYaakov -Doğruluğu Yaakov'a ver, son derece aykırı gözüken davranışınıokumaktayız. 

AnnesiRivka'nın isteği üzerine Yaakov Esav gibi giyindi ve annesinin hazırladığıyiyecekleri babasının odasına girerek ona sundu. Yaakov gibi doğruluğusimgeleyen bir kişi için böylesi bir davranışı yapmak hiç kolay olmadı. HahamlarımızTora'da yazan, "[Yaakov] Gitti; istediği şeyi alıp annesine getirdi"pasuğu şöyle açıklarlar, "Yaakov bu plana pek de isteklice katılmamıştı,sadece annesinin isteklerini, hem de oldukça tereddütlü şekilde yerinegetirmiştir." 

Yaakov'undavranışındaki isteksizliği sözlerinde de görmekteyiz, "Ya babam banadokunursa? Sahtekar olduğumu düşünecek! Bu durumda üzerime Beraha değil lanetgetirmiş olurum."

AncakYaakov’un korkularına hahamlarımızın bakış açısıyla baktığımız zaman aslındaRivka’nın planladığı olayın gerçekleşmesini istediğini görmekteyiz. Tora'nınbirçok yerinde "Ulay - belki"anlamına gelen kelimenin kullanıldığı yerlerde gerçekleşmesi umulan bir olayınanlatıldığını görmekteyiz. Bunlara verilebilecek örneklerin birincisi Leh Lehaperaşasında bulunmaktadır. Sara bir türlü çocuk sahibi olamamakta ve Avraam’a,“Tanrı beni doğurmaktan alıkoydu,cariyeme gel. Belki onun yoluylaçocuğum olur (Bereşit 16:2)” demektedir.  Başka bir örneği de Avraam’ın Sedom’unkurtulması için yaptığı duada bulmaktayız, “Belki şehir içinde elli masum insan vardır(Bereşit 18:24).”

Hahamlarımızınbu bakış açılarına göre Yaakov’un amacı gerçekten babasının onu sahtekarolduğunu düşünmesi ve üzerine lanet getirmesi mi? Bizler Yaakov’dan babasınınodasına girmekten gerçekten korkutuğunu, gerçekten üzerine lanet getirmektençekindiğini belirten “Pen” kelimesini kullanmasınıbeklerdik. Ekev peraşasında yazdığı gibi, Pen Yifte Levavhem – Sakın kalbinizbaşınızdan çıkmasın (Devarim11:16), İşamer leha Pen Yiye Davar İmLevaveha Beliyaal – Dikkatli ol; sakın kalbinde…” (Devarim15:9).    

Bu nedenle Yaakov’un neden ulay kelimesini kullandığını henüz anlayamıyoruz. Yaakov babasınınkendisini sahtekar olarak tanımasını mı istiyor? Yoksa üzerine beraha yerinelanet mi gelmesini istiyor?

Ayrıca bildiğimiz gibi Yaakov Avinu tüm bu olanları kendikafasından yapmamakta, annesi ve peygamber seviyesine gelmiş Rivka’nın ricasıüzerine yapmaktadır. Onkelus, Rivka’nın söylediği, “Sana edilecek her laneti üzerime alıyorum (Bereşit 27:13)” cümlesinişöyle tercüme eder, “Bu bana nevua’dasöylendi.”

Yaakov peygamber Miha’nın özleştirdiği gibi doğruluğunsembolüydü, “Titen Emet LeYaakov –Doğruluğu Yaakov’a Ver. Yaakov tüm hayatı boyunca doğruluğun peşindenkoştuğu, her işinde, her konuşmasında doğruluktan yana olduğu için, her yalansöylenmesi her anlamda uygun bile gözükse, annesinin isteği olmasa, söylenmesiimkansızdır.

Yalan söylemek sadece Tora’nın bir yasağı olmaktan çok dahaöte, insanın karakterine işleyen, onu bozan ve insanın ulaştığı yüce seviyedendüşürüp sıradan bir insan haline gelmesine neden olan bir davranıştır. Baştabir çoğumuzun “beyaz yalan” diyegeçiştirdiğimiz bir çok cümle, kısa bir süre sonra “siyah yalanlara” dönüşmüş cümleleri beraberinde getirir. Bunedenle Tora yalan söylememeyi bir kez daha vurgulayarak yasaklamıştır, “midavarşeker tirhak – yalan sözlerden uzak dur.” Yalan söylemek her ne kadarsöylenebilmesi için birçok sebebi de olsa, hala uzak durulması gereken birdavranıştır ve Yaakov Avinu bundan korkmuştur.

Romaİmparatorluğu Yahudiler’in hayatını karartmak için yeni bir kanun ilekarşılarına çıkmışlar ve tefilin giyilmesini yasaklamışlardır. Ancak Elişa budeğerli mitsvadan bir dakika bile ayrılmayı düşünmemektedir. Gökler’in Efendisitefilin giymeyi emrediyorken, etten kemikten yapılmış bir imparatorun sesinidinlemek Elişa’ya göre değildi ve bu yüzden Elişa pazarda bile tefilinlegeziyor ve bütün gün üzerinden çıkarmıyordu. Günlerden bir gün romalıaskerlerden biri Elişa’nın üzerindeki tefilini fark eder ve Elişa’nın peşindenkoşmaya başlar. Elişa Romalı askeri görünce tefilini çıkarmaya başladığı gibi oda koşmaya başlar, ancak kısa bir süre sonra yakalanır. Romalı asker onaelindekinin ne olduğunu sorunca, Elişa da güvercin olduğunu söyler. AskerElişa’dan elini açmasını isteyince, Elişa elini açar ve güvercin uçar gider. Ogünden beri Elişa, Elişa baal Knafayim – Kanatlı Elişa olarak çağrılır vebizler de baş tefilinimizi güvercin şeklinde sararız (Talmud Şabat 49a).

HatamSofer bu talmud parçasına hepimizin aklına gelen soruyu sorar, “Elişa o anakadar tefilin mitsvasını yerine getirmek için canını ortaya koymuştur. Heryerde tefilinini çıkarmadan gezmiştir. O zaman neden Romalı asker geldiğindeçıkarma gereği duymuştur? Eğer güvercin olduğunu söylemek istiyorsa, eliyletefilinini örtebilir ve o şekilde söylemek istediğini söyleyebilirdi? AyrıcaTalmud (Sota 21a) mitsvanın sadece uygulandığı anda kişiye koruma sağladığınıve mitsva tamamlandıktan sonra artık koruma sağlamadığını aktarmaktadır. Bunagöre Elişa korumaya en çok ihtiyacı olduğu an neden mitsvayı üzerindençıkarmıştır?

HatamSofer bu iki soruyu da tek bir cevapla yanıtlar, “Elişa kesinlike üzerindetefilin varken, onu eliyle örtse bile, elinin altındakinin güvercin olduğunusöyleyip yalan söyleyemezdi. Neden? Çünkü temiz olmayan bir vücuda tefilingiyilemeyeceği gibi, yalan söyleyen bir ağızla da tefilin giyilemez.

Elişa’nınyalan söylemesini doğrulayacak birçok sebebi vardı, ancak o bunlara güvenmek istemedi.Yalan, söylenmesini doğrulattıracak birçok sebebi de olsa saf ve temiz bir şeyedönüşmez.

YAHUDİLİKTE KAVRAMLAR

(Şalom Laam Peraşa Kağıdı’ndan alınmıştır.)

BERAHA VE LANET

Peraşamızda Yitshak Avinu’nun oğlu Esav’a beraha vermekisterken, nasıl Yaakov’un araya girip berahaları aldığını okumaktayız.

Beraha Nedir? NasılÇalışır?

Bereşit peraşasında dünyayı konuşmayla yaratmış ve ışığınyaratılışında şöyle demiştir, “Tanrı‘Işık olsun’ dedi ve ışık varoldu (Bereşit 1:3).”  İnsan Tanrı’nın görüntüsünde yazıldığı içinTanrı’nın konuşma gücüyle yarattığı gibi insan da konuşma gücüyle yaratabilir.Arkadaşınızın doğum günü olduğunu düşünelim ve ona kalpten güler yüzle bir“doğum günün kutlu olsun” dediniz. Arkadaşınızda neler yaptığınızı bilemezsiniz.Ama konuşma gücünüzle çok şeyler yaptığınızın farkında olun. Beraha kelimesininanlamı bereket eklemektir. Bereket her zaman maddi anlamda değil, manevianlamda da karşısındakine güç verebilir.

SADECE TSADİK KİŞİLERMİ BERAHA VEREBİLİR?

Talmud (Berahot 7a) akıllara durgunluk veren bir olayıanlatır. Koen Gadol Rabi Yişmael ben Elişa ikinci Bet Amikdaş döneminde Kipurgünü gereken duaları yapmaya girdiğinde Tanrı’nın, O’na beraha vermesini ricaeder. Talmud da bu olaydan, eğer Tanrı bile Koen Gadol’den beraha istiyorsademek ki basit bir insan da diğer bir arkadaşına beraha verebilir. Ancak tabiiki tsadik olan kişi ağzını kötü sözlerden koruduğu ve devamlı olarak Toraöğrendiği için onun vereceği beraha daha değerli olabilir.

LANETLEMEK GÜNAHMIDIR?

Konuşmanın gücünün nerelere kadar ulaştığını gördük. Ancakbu gücü doğru şekilde kullanmadığımız zaman tam ters şekilde etkiler deyapabilir. Bu yüzden Tora, “Lo TekalelHereş – Sağırı Lanetleme” demektedir. Tora eğer lanetimizi duymayacak birkişiyi bile lanetlemeyi yasaklıyorsa, duyan kişiyi lanetlemek tabii kiyasaktır. Lanetlemenin dışında kişi ayrıca abartılı sözlerden de kaçınmalıdır.Örneğin, “ölmek istiyorum” sözlerağzından çıkarmamalıdır. Krallar kitabında, krallardan birinin yapmayıdüşünmemesine rağmen putlara tapacağını söyler. Putları sadece kendisine satınalır ve bu şekilde düşmanlarıyla savaşabileceğini düşünür ancak sonundaağzından çıkardığı söz gerçekleşir ve putlara tapmaya başlar.

Beraha Veren veyaAğzından Lanet Çıkartan Kişiye Ne Yapılmalıdır?

Beraha veren kişiye çoğunluğun yaptığı gibi teşekkür ederim değil, Amen demekgerekir. Lanet eden kişiye de böyle bir sözü ağzından bir daha çıkarmamasınırica etmek gerekir. Ayrıca Tanrı’ya dua edilmeli ve lanetin kişinin üzerindeetki etmemesi istenir.

RAV’A SOR
www.Hidabroot.org

Okuldan bir arkadaşımbana beraha verdi. Acaba Amen demeli miyim?

Tabii ki diyebilirsin.

Şabat günü nedenŞabat saati ile bulaşık makinesini çalıştıramıyorum?

Şabat günü eğer Şabat saati ile her işimizi yapabilseydik,Şabat’ın evimizdeki özelliği anlaşılmaz ve diğer günlerden farkı kalmazdı.“Nasıl ki Pazartesi günü fırında börek yapıyorsam, Şabat günü de bunu saat ileyaparım” diye insan düşündüğü an, Şabat’ın özelliği artık ortadan kaybolmuşdemektir. Bu nedenle sadece yaz günü çok sıcak olduğu zaman vantilatör gibigereçler Şabat saatine bağlanabilir ve buna rağmen her zaman işin uzmanı birrava danışmakta fayda vardır.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Günleri saymayın, onları sayılır hale getirin.