Peraşa Özeti(Devarim 1:1-3:22)

[www.chabad.org]

1Şevat 2488 tarihinde, ölümünden 37 gün önce, Moşe Bene-Yisrael’i toplar veTora’nın tekrarına başlar. Mısır’dan Sinay’a ve Erets-Yisrael’e doğruyaptıkları 40 yıllık yolculuk boyunca meydana gelen olayları ve bu süre içindeverilen kanunları tekrar gözden geçirir. Halkı, başarısızlıkları ve günahlarınedeniyle azarlar ve ölümünden sonra, Tanrı’nın onlara ebedi miras olarakverdiği topraklarda Tora’ya bağlı kalmalarını ve Tora’nın buyruklarınauymalarını ister.

Moşe,halka adalet sağlamak ve Tanrı’nın sözlerini öğretmekteki yükünü azaltmalarıiçin atadığı hâkimleri ve yargıçları, Sinay’dan büyük ve korkunç çöl boyuncauzanan yolculuklarını, Erets-Yisrael’e casusların yollanışını, halkındurmaksızın Erets-Yisrael’e burun kıvırmalarını ve bu yüzden Tanrı’nın bütünÇıkış neslini çölde ölüme mahkûm edişini hatırlatır. Onlara “Ve Tanrı, sizin adınıza bana karşı daöfkelenmiş ve ‘Sen de oraya girmeyeceksin’ demişti” der.

Moşeyakın geçmişte olmuş bazı olayları da anımsar: Moav ve Amon uluslarının,ülkelerini Beney-Yisrael’in geçişine kapatmaları, Emori kralları Sihon ve Og’akarşı yapılan savaşlar, Reuven ve Gad kabileleri ile Menaşe kabilesininyarısının onların topraklarına yerleşmesi. Moşe Halkı, Ülke’ye götürecek ve buamaç için yapılacak savaşları yönetecek olan halefi Yeoşua’ya şu mesajı verir:“[Yerel halktan] korkma, çünkü seninTanrın senin için onlarla savaşacaktır”.

GEÇMİŞ YILLARDAN

[“Growth Through Torah” / Rabi Zelig Pliskin]

PeraşamızdaMoşe Rabenu şöyle demektedir: “O zaman yargıçlarınıza şöyle emrettim: ‘Kardeşlerinizarasında[ki her türlü anlaşmazlığı dikkatle] dinleyin…’” (Devarim1:16).

Bununanlamı nedir ve bundan nasıl bir hayat dersi çıkarabiliriz?

RabiZalman Sorotzkin bazı yargıçların kendilerini yüksek düzeyli ve karşılarınagelen davalıları ise günahkâr görebileceklerini yazar. Tora bu nedenle “Kardeşlerinizidinleyin” demektedir. Diğer bir deyişle, size gelen herhangi bir kişiyikardeşiniz olarak görün ve ona göre muamele edin.

Bukavram yüksek makamda olan herhangi bir kişi için geçerlidir. İnsanlara birernesne olarak muamele etmek kolaydır. Ancak başkalarına karşı tavrımız “Bu kişikardeşim olsaydı, nasıl hisseder, hareket eder ve konuşurdum?” şeklindeolmalıdır. Bu durum özellikle, yetkililere parasal yardım isteği veya duygusalacılar içinde başvuran insanlar için önemlidir. Karşınızdaki kişi acıçekmektedir ve yardım almak üzere geldiği için utanıyor olabilir. Onunduygularına karşı olağanüstü duyarlı olun. Eğer ona, onu yakın bir akrabanızolarak gördüğünüzü hissettirebilirseniz, bu büyük bir iyilik olur.

AFTARA ve ÖTESİ

[Rabi Reuven İbrahimof – www.haftorahman.com]

Bu hafta aftara: Hazon Yeşayau (Yeşayau 1:1-27)

Aftara’nınKonusu: Peygamber Yeşayau, Yeuda Krallığının ve Yeruşalayim şehrininhazin durumu hakkında kehanette bulunmaktadır. Yeşayau kitabına ilk önce Yisraelhalkının nasıl ve neden Tanrı’yı Efendi kabullenmediğini araştırarak başlar.Bir öküzün bile efendisini kabul ettiğini belirtirken, bu çarpıcı sorusunukuşkuyla sorar. Bene-Yisrael’in isyan içinde günah işlemeleri ciddi darbeleralmalarına neden olmuştur. Buna rağmen, Tanrı’nın onları günahları içincezalandırdığını anlamaları gerekirdi. Tanrı Bene-Yisrael’in teşuvayapması için onlara seslenir. Yabancıların ilah saydıkları şeylere yönelik kurbanve tapınma eylemlerini kesmeleri gerekmektedir. Tanrı, Yisrael’e iyilikyapmayı, adalet arayışında olmayı ve zulüm görenleri desteklemeyi öğrenmesigerektiğini söyler. Yetimler için adalet talep etmeleri ve dul kadınlarındavasını savunmaları gerekir. “Tövbe et! Eğer kötüysen, iyi ol” der Tanrı. Yisraelhalkı teşuva yaptığı anda, büyük ölçüde kurtulmuş olacaktır. Tanrı, Yeruşalayimşehrinin bozulmasının, Yisrael halkının büyük yıkım yaşamasına neden olacağıkonusunda onları uyarır. Çünkü ülkenin en saf haline dönmesi için Tanrı’nın Yeruşalayim’iateşle arındırması gerekecektir.

Aftara’nınPeraşa ile bağlantısı: Bu Aftara Tişa BeAv’dan önceki üç Şabat günündeokunan Telata Depuranuta (felaket üçlüsü) adlı üç aftaranınsonuncusudur. Bu Aftara’da günahları yüzünden acı çekecek olan Yahudilerle veYeruşalayim şehrindeki Bet Amikdaş’ın yaklaşan yıkılışıyla ilgili kehanetleryer almaktadır.

Yerve Zaman: Yeşayau yaklaşık 2600 sene önce Yeruşalayim’de peygamberlikyapmıştır. O dönemde Yahudiler Erets-Yisrael’in sahibiydi ve Yeruşalayim başkentti.Kral David’in oğlu Kral Şelomo tarafından inşa edilmiş olan Bet-Amikdaş, BabilKralı Nevuhadnetsar tarafından yıkılmak üzereydi. Yeuda krallığının başındahâlen David hanedanına mensup krallar vardı. Koenler Bet-Amikdaş’taki ibadetigerçekleştiriyordu. Erkek ve kadınların kehanet yetenekleri vardı. Yisrael halkınınhâlâ 613 mitsvanın tümünü uygulama olanağına sahipti.

Aftarave Peraşa’dan Ders: Şunu düşünün: Yanlışlıkla hapse atılsanız ve birigelip de sizi kurtarsa, o kişiye karşı neler hissedersiniz? Sonra o kişininsizi kendi evine götürdüğünü ve “seni burada tek başına bırakacağım, canınınistediği şekilde yaşa, yeter ki bu evin kurallarına riayet et” dediğinidüşünün. Ev sahibi gittikten bir süre sonra, geri dönüp de misafirinin sadecekurallara uymadığını değil, ayrıca evini kirlettiğini fark ederken hayal edin!Ev sahibi iyilik yapmaya çalışmıştır; ancak misafir o eve kötü, kaba, basit veev sahibinin iyiliğine zıt özellikler taşıyan insanlar getirmiştir. Evsahibinin “Hey! Bir dakika! Ben bunu anlamıyorum! Seni hapisten kurtardım veseni güzel bir eve yerleştirdim. Senden tek istediğim, bu eve iyi bakmandı; amasen onun yerine ne yaptın? Onu mahvettin! Seni azarladığım ve seni kovmaklatehdit ettiğim zaman bile durmuyorsun. O yüzden bana, seni evimden çıkarmaktanbaşka seçenek bırakmadın. Sen onu harabeye çevirdin ve şimdi benim onu tamamenyıkıp yeniden inşa etmem gerekecek.” İşte Tişa BeAv’ın öyküsü budur. İyi birerYahudi olarak rolümüzü anlamadan önce, kaç kez uyarılmamız ve azarlanmamızgerekiyor? O halde iyi düşünün: Mesajı almadan önce kaç yerden kovulmamızgerekiyor?

DEVAR TORA

“Tanrı Horev’de bize şöyle konuştu: ‘Bu dağda yeteri kadar uzun oturdunuz.Dönün ve yolculuğunuza başlayın ...” (Devarim 1:6-7).

”Bu dağ”, SinayDağı’dır – insanlık tarihindeki en müthiş olayasahne olan, Tanrı’nın bilgeliğini ve emirleriniinsanlara bildirdiği yer. Yine de Tanrı şöyle demektedir: Bu dağda yeteri kadaroyalandınız. Yürüyün!

Kendihayatlarımız boyunca, bilgelikle karşılaştığımız zamanlar olur, bir şeyleröğrendiğimiz, büyüdüğümüz ve manevi olarakzenginleştiğimiz zamanlar. Ama amaç, her zaman için ilerlemek, bilgeliği vemanevi zenginliği bir başka yere – kurtarılmayı bekleyen bir başka yaratılışköşesine – taşımak olmalıdır (Lubaviç Rabisi).

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss – www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisiMişna’da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinikyasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinalkaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat’ınayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacakbir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, buradayazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda birRav’a başvurulmalıdır.

Melaha39: OTSAA – ÇIKARMA ve AKTARMA (devam)

G. DiğerGezeralar:

1.“Özelmekânlar” arasında taşıma.

Hahamlarbir Reşut Ayahid’den bir başka Reşut Ayahid’e herhangi bir şeyi taşımayıyasaklamışlardır. Bunun amacı, alışkanlıkla bir Reşut Ayahid’den bir ReşutArabim’e veya aksi yönde taşıma hatasına düşmenin önüne geçmektir. Bu yasakşu durumlar için geçerlidir:

a)Farklıkişilerin sahip olduğu “özel mekânlar” arasında taşımak.

b)Özel birmekândan, Yahudi çoğunluğunun paylaştığı [kapalı] bir mekâna veya aksi yönetaşımak. Bazı örnekler: Bir binanın koridoru, bir avlu veya bir mahalle (iplerveya direklerle çevrili olsa bile).

Bu türmekânlar arasında taşıma yapabilmek için, o yerlerin “sahipleri” simgeselolarak daha büyük olan ve hepsini kapsayacak tek bir alahasal birimoluşturabilirler. Bunu gerçekleştirmek için gerekli olan mekanizma, herkesin ortakolduğu bir somun ekmeği (veya matsa) birinin evine koymak ve böyleceherkesi o kişinin misafiri olarak görmektir. Herkes ortaklaşa sahip olunan bu ekmeksayesinde o kişinin [daha büyük] evinin içine “karışmış” olur. Başka birdeyişle o birbirine komşu olan özel mekânlar, bu ortaklık yoluyla birbiriyle içiçe geçmiş hale gelir ve bütün bir ortak mekân teşkil eder. Buna Eruv Hatserot(kelime anlamı ‘karışmış avlular’) adı verilir. Ancak bunun yapılabilmesi içinsöz konusu ortak alanın bütününde Yahudi iyeliği olması gerekir. Bu ortak alanipler ve direklerle de çevrilir. Bu işlemlerin yapılması ancak uzman birhahamca mümkündür.

2.Muhtemelençıkarılacak veya kendiliğinden düşecek olan, daha sonra ise onu tekrar giymedenönce taşınacak olan bir eşyayı giymek yasaktır. Örneğin, erkekler çok soğukolmayan havalarda eldiven giymemelidir, çünkü el sıkışmak için eldivenlerdenbir tanesini çıkarabilirler ve sonra sohbete dalarak onu tekrar giymedenyürümeye devam edebilirler ki bu, tiltul yasağının çiğnenmesi anlamınagelecektir.

3.Şabat günü Eruvile çevrili olmayan bir bölgede kazara taşımayı engellemek için, kişininŞabat’tan önce ceplerini kontrol etmesi bir mitsvadır. (Şabat günü evdeykenbile ceplere eşya konmaması tavsiye edilir, çünkü bunu unutup sokağa bu şekildeçıkma olasılığı mevcuttur).

Peraşadan GEMATRİYA

[A Byte Of Torah]

“Moşe’nin tüm Yisrael’e söylediği sözler şunlardır ... Ve, kırkıncı yılın, on birinci ayının birinci günü, Moşe Bene-Yisrael’e konuştu” (Devarim 1:1-3)

Bu pasuklar şaşırtıcıdır. Bir pasuğun diğeriyle ne gibi bir ilgisi olabilir?

“Sözler bunlardır” ifadesinin İbranicesi “ElleAdevarim”dir. “Elle” kelimesi Alef, Lamed ve E harfleri kullanılarak yazılır.Gematriya’da, Alef harfi 1 sayısını, Lamed 30’u ve E de 5’i temsil eder.Sayılar eklendiği zaman, Elle’nin 36’ya eşit olduğu görülür. Bu da bize,Moşe’nin Bene-Yisrael’i “sözler”i, onbirinci ay olan Şevat’ın ilk gününden, on ikinci ay olan Adar’ın yedinci gününekadar, tam 36 gün boyunca anlattığını belirtir. Olayları anlatmayı bitirdiğigün, Moşe ölmüştür (OrAhayim).

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef – Rabi Yitshak Yosef]

Tişa Beav Kuralları

1.Mişna, 9 Av (Tişa Beav) tarihinde nedenoruç tuttuğumuzu açıklarken, tarihteki şu olayları nakleder: [a] Casusların Erets-Yisrael hakkındaolumsuz rapor vermesiyle halkın Tanrı’yainançsızlık göstermesinin ardından, Tanrı oneslin çölde öleceği, Erets-Yisrael’e ancak bir sonraki neslin ve ancak 38.5yıl sonra girebileceği hükmünü verdi (MÖ 1311). Çöldekikırk yıl boyunca, her yıl Tişa Beav’da 15.000’den fazla kişi ölmüştür. [b] Babil Başkumandanı Nevuzaradan I.Bet-Amikdaş’ı ateşe verdi (MÖ 586). [c] Romalılar II. Bet-Amikdaş’ı yıktılar(MS 68). [d] Bet-Amikdaşve Yeruşalayim’in büyük bölümü, Roma kolonisi olmak üzere dümdüz edildi.Ayakta kalan az sayıda yapı arasında, Batı Duvarı da vardı. [e] Şimon Bar Koziba’nın (Bar Kohba)komutasında savunulan, son bağımsız Yahudi şehri Betar, Romalılar karşısındadüştü (MS 135).

2.Sadece yeme ve içmenin yasak olduğu diğer oruçlardanfarklı olarak, Tişa Beav’da Kipur’daki kurallar yürürlüktedir. Buna göre TişaBeav’da, [a] yemek-içmek, [b] yıkanmak, [c] vücuda ferahlatıcı şeyler sürmek, [d] deri ayakkabı giymek ve [e] eşlerarası ilişkide bulunmak da yasaktır.

3.Küçükler, yaşlılar, hastalar, doğumdan sonraki ilk otuzgün içinde olan kadınlar, Tişa Beav’da oruç tutmaktan muaftırlar. Ancakyemeklerini herkesin görmeyeceği şekilde yerler. (Oruç tutsalar bile, ağızçalkalamama vb. kurallardan muaftırlar).

4.Tişa Beav’da ağza su alınmaz, dişler fırçalanmaz. Hastaolmayıp oruç tutan ancak sağlık nedenleriyle kesintisiz ilaç alması gerekenkişiler, ilaçlarını alabilirler. Bir kişi sağlık durumu nedeniyle oruçtutup tutmayacağı konusunda kendi kararını kendisi vermemelidir. Bununiçin bir Haham’a ve Tanrı korkusuna sahip bir doktorabaşvurmalıdır.

5.Her ne kadar normal oruç günlerinde sigara içilebilirsede, Tişa Beav’da (ve elbette ateş yakmanın yasak olduğu Kipur’da) bu yasaktır.Ancak çok ihtiyaç duyuluyorsa Tişa Beav öğleden sonra ve kimsenin görmeyeceğibir şekilde içilebilir. Genel olarak sigara içmek Alaha’ya göre kesin yasakdeğilse de, “Canınızı fazlasıylakoruyacaksınız” (Devarim 4:15) emrine göre hiç yapılmamasıdaha uygun bir şeydir. Sigara sağlığa zararlıdır...

6.Yıkanma yasağı, kirin giderilmesi durumunu içermez. SabahNetilat Yadayim yapıldığı zaman eller sadece parmakların başlangıcındanitibaren ıslatılabilir. Yüz yıkanamaz. Gözler parmaklarda kalan nemlesilinir. Birhot Aşahar’da (sabah duaları) “Şeasa Li Kol Tsorki”berahası söylenmez.

7.Deri ve kösele ayakkabılar oruç çıkışına kadar giyilemez.Ancak bez, lastik vb. ayakkabılar giyilebilir. Deri kemerde ya da başka birderi giyside sorun yoktur.

8.Tişa Beav’da Tora öğrenmek yasaktır. Zira bu zevk sınıfınagirer. Bu yasağa Teilim gibi kitapları okumak da dâhildir. Bir kişi Teilim’ibir hafta ya da bir ay içinde bitireceği şekilde her gün belirli bir kısmıokuyorsa bile, Tişa Beav’da bunu yapamaz. O güne ait parçayı önceden okur ya daertesi gün tamamlar. Tora öğrenimi sınıfına girebilecek, ama yine de yasakolmayan tek şey Bet-Amikdaş’ın yıkılışına dair bölümlerin, örneğinEha, Yirmeyau’nun uyarılarını okumaktır. Ayrıca İyov adlı kişinin çektiğidertleri konu eden İyov kitabı da okunabilir.

9.Günün ciddiyeti sebebiyle selamlaşmak uygun değildir.Zira “Şalom” sözcüğü “Şalem – Bütün” kelimesiyle ilişkilidir; oysa Tişa Beavgibi son derece ağır bir yas gününde Bet-Amikdaş’ıneksikliği için ağıt yakarken bütünlükten bahsetmek yerinde değildir. Ancakverilen selama karşılık verilebilir. Günün ciddiyetini bozacak her türlüişten ve davranıştan kaçınılmalıdır. Tişa Beav’daçalışmamak daha uygundur.

10.Tişa Beav’da yas ifadesi olarak yerde ya da alçak birtaburede oturulmalıdır. Ancak öğleden sonra bu şart değildir.

11.Sabah Tefila’da Talit giyilmez ve Tefilin takılmaz.Bu, Minha’da yapılır.

12.Tişa Beav’daki tüm amidalarda “Şomea Tefila” berahası içinde “Anenu” parçası okunur. Tişa Beav Minhaamidasında ayrıca “Bone Yeruşalayim”berahası içinde “Nahem” sözcüğüylebaşlayan bir parça eklenir. Bunlar unutulursa geri dönülmez, en sonda “Ose Şalom”cümlesinden önce okunur. Orada da okunmamışsa Hazan’ın tekrarı sırasındadikkatle dinlenir.

13.Bu yıl Tişa Beav, 16 Temmuz Salı günüdür.

14.Oruç öncesinde kaça kadar yemek yenebileceği ve orucun bitişsaatini öğrenmek için yakınınızdaki bir Haham’a başvurunuz.

15.Bet-Amikdaş’ınyıkılışı 9 Av tarihinde başlamış olmasına rağmen, binanın çoğunluğu ertesi günyıkılmıştır. Bu nedenle, normal şartlarda Tişa Beav’ınertesi günü öğleden sonraya kadar, et yenmemeli ve şarap içilmemelidir.

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Bir iyilik yapmak için hiçbir zaman çok erken değildir;

çünkü ne zaman artık çok geç olacağını asla bilemezsiniz.