Peraşa Özeti (Bereşit 47:28-50:26)

[www.chabad.org]

Yaakov hayatının son 17 yılını Mısır'da geçirir. Ölümünden önce Yosef'e, kendisini Kutsal Topraklar'da gömeceğine dair yemin ettirir. Yosef'in iki oğlu Menaşe ve Efrayim'i mübarek kılar ve onları, Yisrael ulusunu oluşturan on iki kabileden ikisinin başı olarak ilan eder.

Yaakov çocuklarına tarihin sonundan bahsetmek ister fakat Tanrı buna olanak tanımaz. Yaakov oğullarını, her birini kendi kabilesinin karakteri doğrultusunda birer beraha verir: Yeuda, liderler kanun koyucular ve krallar çıkaracaktır. Yüksek dini görevliler Levi'den, Tora bilginleri Yisahar'dan, denizciler Zevulun'dan, öğretmenler Şimon'dan, askerler Gad'dan yargıçlar Dan'dan, zeytin üreticileri Aşer'den vs. çıkacaktır. Reuven, babasının özel aile yaşantısına karıştığı için azarlanır. Şimon ve Levi Şehem'de gerçekleştirdikleri katliamdan ve Yosef'e yönelik komplolarından dolayı paylanır. Naftali'ye bir ceylan sürati, Binyamin'e bir kurt sertliği Yosef'e de güzellik ve üretkenlik bahşedilir.

Yaakov'un ailesi, Paro'nun bakanları, Mısır'ın önde gelen asilleri ve Mısırlı süvarilerden oluşan büyük bir cenaze korteji, Hevron'daki Mahpela Mağarası'nda gömülmek üzere Erets-Yisrael'e götürülen Yaakov'a eşlik eder.

Yosef de 110 yaşındayken Mısır'da ölür. Ölümünden önce o da, kemiklerinin ileride Mısır'dan çıkıldığında götürülmesini ve Erets-Yisrael'e gömülmesini vasiyet eder ve yaklaşmakta olan kölelik ve zulüm yıllarında BeneYisrael'i ümitle ayakta tutacak olan şu sözleri söyler: "Ben ölmek üzereyim. Tanrı sizi mutlaka hatırda tutacak ve sizi bu ülkeden, Avraam, Yitshak ve Yaakov'a [vereceğine dair] yemin etmiş olduğu ülkeye çıkaracak" (Bereşit 50:24).

GEÇMİŞ YILLARDAN

[Haftanın Peraşası 5761 - Vayhi]

["Drasha" - Rabi Mordehay Kamenetsky / www.torah.org]

Peraşamızda geçen iki kelime ile ilgili olarak, doğrudan anlamlarıyla tamamen farklılık gösteren Midraşik bir açıklama vardır. Hatta doğrusu, bu kelimelerin asıl anlamları ile Midraş'ın kendilerine yakıştırdığı anlam, tamamen çelişki içindedir.

Yaakov Yosef'in çocuklarına beraha verdikten sonra Yosef'e şöyle der: "Ve ben, sana Şehem'i - kardeşlerinden bir pay daha fazlasını veriyorum; (ben bu şehri) Emoriler'den kılıcımla ve yayımla almıştım" (Bereşit 48:22)

Raşi, Yaakov'un oğullarının, kız kardeşleri Dina'ya yapılan saldırıya cevaben Şehem şehrine saldırmalarının ardından, komşu ülke olan Emoriler'in, Yaakov'un ailesini zayıf anında arkadan vurmak istediğini, ama mucizevi bir şekilde onların da yenilgiye uğratıldığını belirtir. Dolayısıyla Yaakov'un Yosef'e söylediği, buraları ok ve kılıç kuvvetiyle almış olduğudur.

Ancak, genel olarak Tora metnini, Midraş ya da gizemli öğretilerle değil de basit anlamıyla açıklamayı âdet edinmiş olan iki ünlü otorite, Raşi ve Targum Onkelos, burada adetlerini bozarak, bu pasuktaki "kılıç ve yay" sözcüklerini farklı bir bakış açısıyla açıklamaktadırlar. Raşi'nin açıklaması "bilgelik ve dua", Targum Onkelos'unki ise "iki farklı yakarış" şeklindedir.

Buradaki alegorinin anlaşılması aslında kolaydır. Dua, kalemden bile daha keskindir. Hatta bazı dualar, tıpkı kılıç gibi güçlüdürler ve hedef aldıkları kişilere büyük zararlar verebilirler. Bazıları ise, tıpkı ok gibi, uzaktaki belirli bir noktayı amaçlar. Buraya kadar benzetme açıktır. Ama asıl soru şudur: Yaakov'un dua ettiğini biliyoruz. Elbette dua etmiştir! Yaakov'un ettiği çeşitli dualar, Bereşit kitabının ikinci yarısında oldukça iyi bir şekilde zaten belgelenmiştir. Kendisine karşı olanlarla başa çıkmak için daima dua etmiş olan Yaakov, burada birden yaydan ve kılıçtan bahsetmeye başlamıştır. Her zaman dua ettiği açık açık belirtilen Yaakov, neden burada benzetme yoluna gitmiştir?

Ponoviç Rabisi Rabi Yosef Kahaneman, Soykırım'ın küllerinden Tora'yı tekrar yükseltme çabalarıyla tanınırdı. Tora şehri Bene Berak'taki en ünlü yeşiva olan Ponoviç Yeşivası'nı ve ona bağlı birçok yan eğitim kuruluşunu kurmuştu. Bunun yanında küçükler, gençler ve evliler için de değişik eğitim kurumlarının kuruluşlarında onun imzası vardır. Birçok ihtiyaç sahibi aileyi barındıran yüzlerce konutluk Bate Avot projesi de onundur. Bene-Berak, Aşdod ve başka birçok şehirdeki yetim kurumları Rabi Kahaneman'ın girişimleriyle kurulmuştur.

Tüm bu projelerin gerçekleşmesi, tamamen insanların parasal yardımlarıyla mümkün olabildiğinden, Rabi Kahaneman zengin kişilerden para toplamak için ABD, Kanada, Güney Afrika ve Avrupa'da çok dolaşmıştı. Bir keresinde cömert bir bağış sahibi, kendisine şaka yollu şu soruyu sorar: "Rabi Kahaneman; bana birçok Rabi ve Roş Yeşiva gelir. Hiçbir zaman paradan bahsetmezler. Tek konuları Tora ve mitsvalardır. Ama siz öyle değilsiniz. Bana gelirsiniz ve hemen isteğinizi söylersiniz. ‘Bana Aşdod'daki kız okulu için yüz bin dolar lazım'. Neden bir kez olsun isteğinizi söylemeden önce bana Tora'dan, mitsvalardan, Yahudiliğin devamı için gereken fedakârlıklardan söz eden bir konuşma yapmazsınız?"

Rabi Kahaneman hiç geri çekilmez. Adamın elini iki elinin arasına alır, gözünün içine bakar ve kendi prensibini açıklar: "Beni iyi tanırsın. Para toplayan birçok kişi ‘Tora, Tora, Tora' der. Ama söylemek istedikleri ‘Para, para, para'dır. Ben ise ‘Para' derim; ama söylemek istediğim ‘Tora, Tora, Tora'dır."

Yaakov'un benliğini şekillendiren davranışlarını gözlemleyen Hahamlarımız, Esav'dan kaçışında, melekle giriştiği mücadelede, Şehem trajedisi karşısındaki tepkisinde, Lavan ile karşılaştığı sorunlarda, onun kullandığı yay ve kılıcın ne olduğunu çok iyi anlamışlardı. Yaakov'un kişiliğinin yüksek düzeyi hakkında yeteri kadar fikre sahiptiler. Yaakov'unki, sürekli olarak Yaratıcısı'na bağlanmış ve maneviyatla donanmış bir şahsiyetti.

Bu yüzden biliyorlardı; Yaakov "kılıç" dediği zaman, onun söylediği "hızlı ve keskin bir dua"dır; Yaakov "yay ve ok" dediği zaman, onun söylediği "uzaklardan duyulması istenen delici bir yakarış"tır.

Atalarımızın söylediği her kelime, ne kadar alelade görünürse görünsün, bizim manevi anlamla yüklü inancımızın bir temelidir. Her kelime, bize Yukarıdaki'ni işaret eder. Onların düzeyine erişememiş insanlar olarak, asıl biz "dua" diye bağırıp "inanç" istediğimiz zaman, durup bir kez daha düşünmeliyiz. Acaba gerçekten duadan ve inançtan mı bahsediyoruz; yoksa onlardan sadece bahsediyor ama aklımızdan yay ve kılıçları mı geçiriyoruz?

AFTARA ve ÖTESİ

[Rabi Reuven İbrahimof - www.haftorahman.com]

Bu hafta aftara: Vayikrevu (Melahim I 2:1-12)

Aftaranın Konusu: Kral David 70 yaşındadır ve ölüm döşeğindeyken oğlu Şelomo'ya Tora'ya bağlı kalmasını emretmektedir. Daha sonra Kral David, Şelomo'ya, sırdaşı ve ordusunun başkomutanı olan Yoav'ı ihaneti nedeniyle öldürmesini emreder. Yoav, David'in, Şelomo'dan krallığı çalmaya çalışan en büyük oğlu Adoniyau'yu destekleyerek Kral David'e ihanet etmiştir. David, Şelomo'ya kendisinin her zaman sadık destekçileri olmuş olan Barzilay'ın oğullarını da desteklemesini emreder. Şelomo'nun aldığı talimatlardan biri de, David'e bunalım döneminde lanet yağdıran Şimi ben Gera'yı cezalandırmasıdır. Kral David ölünce Şelomo yasal yollardan Yisrael'in Kralı olarak görevi devralarak babasının son arzularını yerine getirir. David İr David'de (David'in Şehri) gömülür.

Aftara'nın Peraşa ile bağlantısı: Vayhi peraşasının başında Yaakov Avinu ölüm döşeğinde iken son talimatları vermek üzere oğullarını yanı başına çağırmaktadır. Aynı şekilde aftara da, ölmeden önce oğlu Şelomo'ya vasiyetini açıklayan Kral David'den söz etmektedir.

Dönem ve Yer: Şelomo Yahudi takvimine göre 2924 yılında tüm Yisrael'in kralı olmuş ve Yeruşalayim'de yaşamıştır.

Kral Şelomo Hakkında Bilgiler: Şelomo Yisrael ulusunu, bazılarının deyimiyle doruk noktasında iken yönetmiştir. Yisrael ulusu Erets-Yisrael'de yaşamaktaydı ve Yeruşalayim başkent idi. Tsiyon Dağı'nın tepesinde, Kral Şelomo'nun inşa ettiği Bet-Amikdaş bulunurdu. O dönemde Bene-Yisrael'de peygamberlik tecrübesini yaşayabilecek düzeyde 600.000'i aşkın kişi vardı. O dönemde 613 mitsvanın hepsi yerine getirilebiliyordu (günümüzde bizler ancak yaklaşık 200 tanesini yerine getirebiliyoruz). Koen Gadol, Kodeş Akodaşim'de (Kutsalların Kutsalı) senenin en kutsal günü olan Kipur gününe özel ibadeti gerçekleştiriyordu. Erets-Yisrael'deki Yahudilerin hepsi senede üç kez Şaloş Regalim bayramları için Yeruşalayim'e geliyor ve Pesah, , Şavuot ve Sukot bayramlarını kutluyorlardı.

Ünlü Sözler: Mişle 19:21: "Rabot mahşavot belev iş, vaatsat A-Şem i takum - İnsanın kalbinde düşünce çoktur, ama yalnızca Tanrı'nın tasarısı gerçekleşecektir."

Aftara ve Peraşadan Ders: Bizim manevi hedeflerimizi Tanrı belirlemiştir. Eylemlerimizi bu amaçlara yönelik olarak odaklamalıyız. Hayatta deneme yanılma yöntemiyle başarıya ulaşabiliriz ya da hayatı deneyimlemiş olanlardan tavsiyeler isteyebiliriz. Hayatta almış oldukları dersleri paylaşmaya hevesli birçok insan vardır. Bu hafta bir değişiklik yaparak sizden daha büyük ve daha bilgili olan biriyle iletişim kurmaya çalışın. Onların öykülerini dinleyin, duyduklarınız ve öğrendiklerinize şaşırabilirsiniz.

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss - www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisi Mişna'da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinik yasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinal kaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat'ın ayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacak bir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, burada yazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda bir Rav'a başvurulmalıdır.

Melaha 25: TSEDA - Tuzakla Avlamak (Devam)

3. Bazı Örnekler:

a. Evcil bir köpek çağrıldığı zaman geldiği ve ona yaklaşıldığı zaman kaçmadığı için bu hayvan tam bir özgürlükten yoksundur. Bu nedenle, bu köpeği kapalı bir alana kilitlemek veya bir tasmayla bağlamak yasak değildir. Ancak Şabat günü asi bir köpeği yakalamak yasaktır.

b. Eğer bir kuş kocaman ve yüksek tavanlı bir salonun içine uçarsa, kapı ya da pencere yine de kapatılabilir, çünkü kapalı pencereyle bile olsa o büyük hacimli yerde kuşu yakalamak zordur.

c. Bir çöp tenekesinin kapağını kapatarak sineklerin içeride kalmasına neden olmak yasaktır. Buna engel olmak için, kişi kapağı hafifçe açık bırakmalı veya kapağı kapatmadan önce sinekleri kovmaya çalışmalıdır.

d. Bir hayvanı barındıran bir kafesi kapatmak yasaktır. Hayvan kaçmaya çalışmasa bile, kafesin girişinde durulmadığı takdirde hayvan kolayca kaçabileceği için, kafesi kapatmak bir yakalama eylemidir. Şabat günü bir hayvanı beslemek üzere bir kafesi açmak için kişi, bunu kafes açık olsa bile, hayvanın kaçmasını engelleyecek şekilde yapmalıdır. Örneğin, kişi elini açık kapının önünde tutmalıdır veya büyük bir kafes söz konusu olduğunda ikinci bir kapı kullanmalıdır.

e. Şabat günü sinek, arı veya herhangi bir hayvanı yakalamak için bir tuzak kurmak Patur Aval Asur'dur (cezadan muaf, ama yine de yasak), çünkü bu eylem dolaylı olarak onları yakalamayı sağlar. Şabat öncesinde ise tuzak kurulabilir.

DEVAR TORA

[Rabi Zelig Pliskin - Growth Through Torah]

Yaakov'un ölümünden önce Tora bize şunu söyler:

"Yaakov, oğullarını çağırttı. ‘Toplanın ve sizlere, günlerin sonunda başınıza gelecekleri anlatayım' dedi"  (Bereşit 49:1).

Yaakov "toplanın" dediği zaman ne demek istemiştir?

Yaakov oğullarına birlikte toplanmalarını söylediği zaman, aralarında birliktelik olması gerektiğini ima etmiştir. Kurtuluş ancak Yaakov'un torunlarının arasında birliktelik olduğu zaman gerçekleşebilir. Eğer birlik yoksa o zaman kurtuluş zamanı gelmemiş demektir.

Bu sayede, Bereşit 50:16-17'de Yosef'in kardeşlerinin ne demek istediklerini de anlayabiliriz:  "Yosef'e [ulaklar göndererek, ona şöyle] söylenmesini emrettiler: ‘Baban, ölümünden önce [bize] ‘Yosef'e "Lütfen; kardeşlerinin sana kötülük yaptıklarındaki kindarca davranışlarını ve günahlarını bağışla" deyin' diye bir talimat vermişti. Şimdi - lütfen, babanın Tanrısı'nın kullarının bu kindarca davranışını bağışla." Kardeşlerine bu sözleri gariptir. Zira Tora'nın hiçbir yerinde Yaakov'un böyle bir talimat verdiğini görmüyoruz. Ancak Şela'nın açıklaması doğrultusunda bunun cevabı, yukarıda söylenenlerin ışığında, Yaakov'un, oğullarına toplanmalarını söylediği pasukta bulunabilir. Yaakov, Yosef de dâhil olmak üzere, hepsinden birlik ve onun getirdiği derin sevgiyi istemekteydi. Sevginin olduğu yerde bağışlama vardır.

Bu bizim dönemimiz için önemli bir konudur. İnsanlar çeşitli şekillerde birbirlerinden farklıdır. Ancak Yaakov'un bütün torunları ahdut'un (birlik ve beraberlik) ne kadar önemli olduğunu fark ederlerse, bu birliktelik kişinin bir başkası hakkındaki şikâyetlerini aşan bir sevgiyi ortaya çıkarır.

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef - Rabi Yitshak Yosef]

Tefila Öncesi Yeme-İçme Yasağı (devam)

1. Bir Hazan, Şabat sabah duasından önce sesini berraklaştırma amacıyla çiğ yumurta içebilir, zira çoğu insan yumurtayı bu şekilde yemediği için bu pek "yemek yeme" sınıfında sayılmaz ve dolayısıyla kibir ifadesi de değildir. Ancak "pek" yemek yeme sınıfında sayılmasa bile, öncesinde ve sonrasında beraha söylenmesi yine de gereklidir. Yine de yumurtayı içmeden önce sabah berahalarıyla Akeda peraşası ve korbanot metninin bir kısmını okumuş olması daha doğru olacaktır.

2. 13 yaşını doldurmamış bir çocuğa gerek Şabat günü gerekse de hafta içinde sabah dua için sinagoga gitmeden önce kek ve süt verilebilir.

3. Bazılarına göre sabah duasından önce bir yiyeceğin tadına bakmak bile yasaktır, zira tada bakmak da yeme sınıfındadır. Aynı görüşte olmayan otoriteler olmasına rağmen, yine de tada bakmamak tercih edilmelidir.

4. Hahamlarımız sabah duasından önce yiyip içmeyi yasakladılarsa da, bu yasak sadece dua saati geldikten itibaren geçerlidir. Dolayısıyla bir kişi sabah çok erken kalktıysa ve dua etme vakti [yani tan vakti] henüz gelmediyse yiyip içebilir. Öte yandan, Zoar'a göre bir kişi gece uykusundan kalktıysa, henüz şafak sökmediyse bile dua etmeden önce kesinlikle yemek yememelidir. Fakat Talmud ve alaha otoritelerinin yazıları ilk görüşü işaret ettiğinden, Zoar'a karşı bile olsa, soran bir kişiye, dua vakti gelmediyse yiyip içebileceği söylenir. Bu konuda Zoar'ın görüşüne önem verip yemek yemekten kaçınanlar bile, şekerli de olsa çay, kahve içebilirler, zira Zoar da içme konusunda bir yasaktan bahsetmemiştir.

5. Önceki alaha ışığında, Tişa Beav ve Yom Kipur haricindeki oruçlarda eğer kişi, şafak sökmeden önce yemek yemezse orucu tutamayacağından endişe ediyorsa, normal gece uykusunu uyuduysa bile, şafak sökmüş olmadığı sürece yemek yiyebilir [ancak bunun için, yatmadan önce, sabah tan vaktinden önce kalkıp yemek yiyeceği konusunda niyet tutmuş olması da gerekir].

Haftanın Sözü

[www.aish.com]

Eğer hayatta o kadar az şey başarılıyorsa,

bunun nedeni hayatta çok az şeyin üstleniliyor olmasıdır.