Peraşa Özeti (Bereşit 44:18-47:27)

[www.chabad.org]

Yeuda Yosef'e yaklaşarak Binyamin'in serbest bırakılması için onu ikna etmeye çalışır. Bu yolda Binyamin'in yerine köle olarak kendisini teklif eder. Kardeşlerinin birbirlerine sadakatinin artık tam olduğunu gören Yosef, gerçek kimliğini onlara açıklar: "Yosef'im ben!" der. "Babam hala hayatta mı?" (Bereşit 45:3).

Kardeşler utanç ve pişmanlık duygularıyla geri çekilirler; fakat Yosef onları sakinleştirir: "Beni buraya sattığınız için üzülmeyin; kendinizi suçlamayın. Çünkü [anlaşılan] Tanrı beni, hayat kurtarmak amacıyla, sizden önce göndermiş!" (Bereşit 45:5).

Kardeşler haberi hızla Kenaan'a ulaştırırlar. Yaakov, en sevdiği oğlundan 22 yıl ayrı kaldıktan sonra, oğulları ve aileleriyle birlikte, toplam 70 kişilik bir topluluk halinde Mısır'a gelir. Yolda Tanrı'da bir söz alır: "Mısır'a inmekten korkma. Çünkü seni orada büyük bir ulus haline getireceğim. Mısır'a seninle birlikte inecek, ayrıca seni oradan kesinlikle çıkaracağım" (Bereşit 46:3-4).

Yosef kıtlık yılları boyunca yiyecek ve tohum satarak Mısır'ın tüm servetini toplar. Paro Yaakov'un ailesine, yerleşmeleri için tüm Goşen bölgesini verir ve Yisrael ailesi, Mısır sürgünü içinde çoğalıp zenginleşir.

MISIR'da BİR YEŞİVA

[Rabi Yanki Tauber - tannentorah.com]

Tora'ya göre, Yaakov ailesini Bene-Yisrael'in iki yüzyıldan fazla yaşayacakları Mısır'a taşıdığı zaman, "önünden yol göstermesi için Yeuda'yı göndermiştir." İbranice leorot, yani "yol göstermek" sözcüğü kelimenin tam anlamıyla "öğretmek ve "ders vermek" anlamına gelir. Böylece Midraş Yeuda'ya verilen görevin amacının "Tora öğretilerinin yayılacağı bir eğitim evi kurmak" olduğunu belirtir.

Ama Yosef zaten Mısır'daydı ve Yaakov, Yosef'in evinden uzak kaldığı yirmi iki sene boyunca, Tora bilgisinin ve ona bağlılığının azalmadığını duymuştu. Yosef de şüphesiz imparatorlukta en mükemmel yeşivayı kuracak yetki ve olanaklara sahipti. Yaakov, Mısır'da Bene-Yisrael'e hizmet edecek bir eğitim evini, neden beş parasız bir göçmen olan ve dili çok az bilen Yeuda'nın kurmasını arzu etmişti?

Yeuda ve Yosef

Yaakov'un on iki oğlu iki gruba ayrılmıştı. Bir tarafta Yeuda'nın liderlik ettiği on tanesi vardı; diğer tarafta, Yaakov'un ailesinde farklılığıyla acıların ve anlaşmazlıkların nedeni olan Yosef vardı.

Yosef'in kardeşleriyle arasındaki çatışma, renkli bir gömlekten veya daha fazla baba şefkatine nail olmaktan çok daha derindi. Esasında bu iki dünya görüşü arasındaki, putperest bir dünyaya bir Yahudi olarak nasıl yaklaşmak gerektiğine dair iki hayat felsefesi arasındaki çatışmaydı.

Avraam, Yitshak ve Yaakov, tıpkı Yosef'in kardeşleri gibi çobandılar. Onlar bu mesleği seçmişlerdi, çünkü bir çobanın hayatının daha münzevi, doğayla daha baş başa, toplumun kargaşasından ve gösterişinden uzak ve manevi arayışlar için en uygun olanıydı. Kuzularını ovalara ve Kenaan topraklarının tepelerine salarak insanoğlunun dünyevi işlerine sırtlarını çevirebilecekler, Yaradan'ın haşmetini seyredebilecekler, böylece O'na berrak bir zihin ve sakin bir yürekle hizmet edebileceklerdi.

Yosef bir istisna idi. O bu dünyanın adamıydı, iş ve politika alanında "beklenmedik başarılara sahip" biriydi. Köle olarak satıldıktan kısa bir müddet sonra, efendisinin işlerinin baş yönetici olmuştu. Hapse atıldıktan sonra, hapishane yönetiminde yüksek bir rütbeye gelmişti. İlerleyen zamanda Paro'dan sonra en önemli adam olarak, dünyanın en güçlü ulusu olan Mısır'ın başbakanı olmuştu.

Buna rağmen bunların hiçbiri onu etkilemedi. İster köle, ister mahpus, ister milyonların yöneticisi, ister bir imparatorluğun servetinin denetleyicisi olsun, hiç fark etmiyordu. Babasının dizlerinin dibinde Tora öğrenen Yosef, aynı zamanda Mısır'ın devlet salonlarını ve saraylarını da dolaşmıştı. Onun manevi ve etik benliği içten geliyordu ve hiçbir şekilde içinde yaşadığı toplumdan, çevreden veya günde yirmi dört saat çalışma gerektiren mesleğinden etkilenmiyordu.

Yosef ile kardeşleri arasındaki çatışma manevi bir gelenek ile yeni bir dünyevilik arasındaki çatışmaydı; çobanlar toplumu ile girişimcinin çatışmasıydı. Erkek kardeşleri kişinin dünyevi olmadan dünyevi bir yaşam sürdürebileceğini, yeryüzündeki en ahlaksız toplumun işlerine bulaşmışken Tanrı ile bir olunabileceğini kabul etmiyorlardı.

Bu çatışmada galip gelecek olan Yosef idi. Yahudi tarihinde manevi münzeviliğiyle bilinen ilk üç nesil sona erecekti; Yaakov ve ailesi Mısır'a göç etti. Torunları, "eritme potası" olarak adlandırılan bu sürgünde doğacak ve gelecekteki Yisrael ulusunu oluşturacaklardı. Yosef'in rüyalarında öngördüğü gibi, erkek kardeşi ve babası onun önünde eğilmişlerdi. Yaakov bu rüyaların anlamını başından beri anlamış ve gerçekleşmelerini beklemişti. Yosef'in, çobanlık döneminin sona ermekte olduğunu kabullenmekte zorlanan erkek kardeşleri maddi bir çevrede manevi bir hayat yaşamanın zorluluğunun Yisrael ulusunun tarihsel sınavı olduğunu kabul edene kadar yirmi iki acılı sene boyunca onunla mücadele etmişlerdi.

Kurucu Atalar

Buna rağmen, Mısır'da Bene-Yisrael için Tora bilgisinin kaynağı olarak hizmet edecek olan eğitim evini kurma görevi yine de Yeuda'ya verildi.

Yahudi hayatının ilk üç nesli "sahte bir başlangıç" değildi; bundan sonra cereyan edecek olan her şeyin temeliydi. Yosef yabancı bir ortamda inancını ve dürüstlüğünü sürdürme gücünü bu temelden almıştı. Yahudi tarihinin bütün yapısı bu temelin üzerinde kurulacaktı.

Yahudi kişi maddi bir dünyada yaşar, ama kökenleri saf maneviyat toprağında ekilmiştir. Günlük hayatında bir Yosef olmalıdır, ama eğitimi bir Yeuda tarafından sağlanmış olmalıdır. (Bu yazı, Lubaviç Rabisi'nin öğretilerini temel almaktadır).

DEVAR TORA

 [Rav Moşe Benveniste]

ÖDÜL VE CEZADA TANRI'NIN TAVRI

Ribi Akiva Omer: Akol Tsafuy Veareşut Netuna. Uvtov Aolam Nadon. Veakol Lefi Rov Amaase. (Pirke Avot - 3/15). Rabi Akiva der ki: her şey görülmüş izni verilmiştir. Hükmedilen evrenin hayrıdır. Her şey yapılanın çoğunluğuna göredir.

Büyük düşünür Kral Şelomo Mişle adlı eserinde şöyle der:

Ene Ad.. Tsofot Raim Vetovot. Tanrı'nın gözü her yerde olanı görür. Kötüleri de iyileri de gözler. (Mişle 15/3)

Peygamber Yermiyau da bu hususta kitabında şöyle der:

İm Yisater İş Bemistarim Vaani Lo Erenu Neum Ad... Alo Et Aşamayim Veet Aarets Ani Male.

Kim gizli yerlerde saklanır da onu görmem? Tanrı'nın sözü. Gerçek şu ki yeri ve gökleri ben dolduruyorum. (Yirmiyau 23/24)

Tanrı kalbimizin ve beynimizin en derinlerinde olan düşünceleri bilir. Attığımız her adımı izler. İcraatlarımızın ne kadar doğru veya yanlış olduğunun da bilincindedir. Normal şartlar altında yüksek makamda olan bir kişi özel olarak daha aşağı konumda bulunan insanlarla doğrudan ilgilenmez. Ancak Tanrı her şeyin mutlak sahibi ve yaratanı olduğu halde her davranış ve adımımızı izlemektedir. Bu durum "Aşgaha Peratit - Özel Alakalanma" olarak adlandırılır.

Ancak farklı düşünürler Tanrı'nın çok yüce ve yüksek bir konumda olmasından dolayı basit konu ve kişilerle ilgilenmeyeceğini öne sürerler. İşte Rabi Akiva bu yanlış düşünceyi ortadan kaldırmak amacı ile bu Mişna'yı bizlere öğretmiştir. Tanrı insanın yaşamındaki sevap ve günahları izler. Bunların çoğunluğuna göre de ödül ve cezayı belirler.

Kral David Teilim adlı eserinin 138/6 bölümünde şöyle der: Ki Ram Ad.. Veşafal Yire Vegavoa Mimerhak Yeyeda. Tanrı yükseklerdedir. Bununla birlikte alçakgönüllüleri gözetir. Kibirlileri ise uzaktan tanır.

İnançlı kişi Tanrı'nın iradesi olmadan bir adım atmanın veya dünyada yaşamın devamının mümkün olmadığının bilincindedir. Merhametli Tanrı sanki her gün yeniden dünyayı yaratır. Bu nedenle iyi ve kötü edimlerimizi izleyen Tanrı ödülü sevgi ile, cezayı ise merhamet ile verir. Çünkü Tanrı dünyanın yok olmasını asla arzu etmez. Bir mimar inşa ettiği bir bina ile nasıl övünürse, Tanrı da dünyası ve içindeki yaratılanlarla övünür.

Peygamber Miha kitabının 7/18 bölümünde şöyle bir ifade kullanır: Mi El Kamoha Nose Avon Veover Al Peşa Lişerit Nahalato Lo Ehezik Laad Apo Ki Hafets Hesed U. Sen'in gibi suçları silen isyanları bağışlayan başka tanrı var mıdır? Sonsuza dek öfkeli kalmazsın çünkü sen iyilik yapmaktan hoşlanırsın.

Sonuç itibarı ile Tanrı yapacağımız iyi veya kötü edimleri bilir. Doğru yolu seçmemiz umudu ile her zaman bizlere bir şans tanır. Bu da bizlerin serbest seçim hakkı olarak karşımıza çıkar. Tora'nın satırlarında açıkça yazdığı gibi:

Veata Yisrael Ma Ad. E.Loeha Şoel Meimah Ki İm Leyira. Tanrı sizden ne istiyor? Sadece ondan korkmanız, onu bütün kalbinizle sevmeniz ve ona kulluk etmeniz. (Devarim 10/12)

Tekrar görüşmek ümidiyle,

Rav Moşe Benveniste

SORU-CEVAP

Soru: 10 Tevet tarihindeki oruç (Asara BeTevet) her zaman Vayigaş peraşasının okunduğu Şabat'a yakın düşer. Bu oruç ile bu peraşadaki olaylar arasındaki ilişki nedir?

Cevap: Yaakov'un Rahel ve Lea ile evliliğinden beri iki kadının çocukları arasında bir çatışma olmuştu. Rahel'in oğlu olan Yosef, Lea'nın çocukları tarafından köle olarak satılmıştı. Nesiller sonra, Kral Şelomo'nun ölümünden sonra, Bene-Yisrael, Lea'nın oğlu Yeuda'nın güneydeki krallığı ve Rahel'in torunu Efrayim'in kuzeydeki krallığı olarak ikiye bölündüler.

Peygamberlerimiz, Maşiah döneminde Yahudiler arasında nihayet birlik olacağına dair bize garanti vermişlerdir. Yosef erkek kardeşlerine kimliğini açıkladığı ve barıştıkları zaman, bu peraşada bunu önceden anlayabiliyoruz. Bölünme ve birlik temaları bu peraşa ile Asara BeTevet orucunu birleştirir. Rambam'ın dediği gibi, gelecekte Bet-Amikdaş tekrar inşa edildiği zaman, bütün bu oruçlar bayram günlerine dönüşecektir.

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss - www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisi Mişna'da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinik yasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinal kaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat'ın ayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olarak bir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, burada yazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda bir Rav'a başvurulmalıdır.

Şabat Günü Toprağı Takviye Etmekle İlgili Kanunlar

Melaha 1: HOREŞ - Toprağı Sürmek

Av Melaha: Toprağı sürmek.

Temel prensip: Toprağı ekim için hazırlamak veya güçlendirmek.

Toladalar: Gübrelemek, toprakta saban izleri yapmak, toprağı düzleştirmek, yabancı otları ayıklamak, taşları veya yabancı maddeleri kaldırmak, toprağı sulamak veya zemini yumuşatmak.

Yasaklar (Patur Aval Asur):

1. Toprak bir zemini süpürmek (zemini düzleştirmek sayılır).

2. Toprak bir zeminde ağır bir bankı çekmek. Çünkü bu eylem kaçınılmaz olarak yerde, arzu edilmeyen bir yarık oluşturacaktır. (Pesik Reşa - bir horozun başını, onu öldürme amacıyla olmasa bile kesmek, kaçınılmaz olarak onu öldüreceği için böyle bir hareket yasaktır. Burada da benzer bir durum söz konusudur.)

Gezera (çit niteliğindeki yasaklamalar): Toprak üzerinde top oynamak; zira bir kişi (oyunun daha iyi oynanması amacıyla) zemini düzleştirmeye kalkabilir.

PERAŞADAN DERSLER

[Rabi Şelomo Ressler - www.weeklydvar.com]

Vayigaş peraşası Yosef'in erkek kardeşleri ile yüzleştiği öykünün ortasında başlar. Yosef elinden geldiği kadar kendini tutmasına rağmen, sonunda kimliğini kardeşlerine açıklar ve daha sonra babasının ona getirilmesini ister. Babası Yaakov nihayet geldiği zaman, Yosef onu tanışması için Paro'ya götürür. Bu iki zıt kutbun karşılaşması niteliğindedir: Yaakov kendi neslinin manevi lideriyken, Paro fiziksel dünyayı yönetiyordu. İlk bakışta konuşmaları (47:8-10) garip görünebilir. Paro'nun Yaakov'a sorduğu tek soru şuydu: "Hayatındaki senelerin günlerinin sayısı kaçtır?" Bu sadece garip bir soru olmakla kalmamakta, aynı zamanda garip bir şekilde de dile getirilmiştir. Cevap daha da gariptir: "[Fiziksel] Yaşamımdaki yılların günlerinin sayısı 130'dur, [ama] hayatımdaki yıllarımın günleri az ve kötüydü ve babamınkileri geçmedi." Tüm bu gizemli lisanın anlamı nedir? Yaakov neden Paro'nun sorusuna doğrudan kaç yaşında olduğunu söyleyerek cevap vermemiştir? Ve Yaakov'un atalarını soran mı olmuştur?

Rav Hirsch bize bu konuda yardımcı olur. Ona göre, Paro aslında Yaakov'a hayatının tüm yıllarında gerçekten kaç anlamlı ve manevi gün yaşadığını sormuştur. Yaakov da Paro'ya fiziksel olarak 130 yaşında olmasına rağmen, o fiziksel rakamlara bakmadığını ima ederek cevap verir. Onun yerine, kendisi atalarının manevi yüceliğine ulaşmaya odaklanmıştır ve o amaca ulaşmadığını belirtir. Fiziksel rakamların, ona bağlı manevi bir amaç olmadığı müddetçe hiçbir şey ifade etmediğini söyler. Ve Yaakov kendi kişisel amaçlarına ulaşmamasına rağmen, bizim atamızdır; çünkü onlara ulaşmak için mücadele etmiştir. Yaakov'un Paro'ya öğrettiği ve bizim de öğrenmemiz gereken ders budur. Elbise tasarımcılarına, arabalara ve banka hesaplarına kendimizi kaptırmamalıyız; onun yerine, tek önemli olan şeyin çaba olduğu daha manevi bir hayat sürdürmeye çalışmalıyız! Geçerli olan tek banka hesabına - manevi olana - yatırım yapmak için günde en az bir eylem yapmaya (bağış yapmak, Yahudi düşünce ve uygulamasına dair bir kitaptan bir bölüm okumak, Yahudi Kanunu'nu öğrenmek gibi) kendimizi adamalıyız!

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Asara BeTevet

1.      5 Ocak Perşembe günü Asara BeTevet (10 Tevet) orucu tutulacaktır. Bu orucu tutmamızın sebebi, Kral Tsidkiyau'nun krallığının 9. yılında, 10 Tevet tarihinde, Babil İmparatoru Nevuhadnetsar'ın, tüm ordularıyla Yeruşalayim'i abluka altına almış olmasıdır. Nevuhadnetsar, kendisine itaat etmeleri gerekirken bunu yapmayan tüm ülkeleri yok etme amacıyla savaşa çıkmaya karar verdiği zaman, Yarden [Ürdün] Nehri'ne kadar geldi ve burada, Amon ya da Yeuda krallıklarından hangisine önce saldıracağını belirlemek için bir kura çekti. Ne yazık ki kura Yeuda'ya çıkmıştı. Yeuda'nın yakınında bulunan ve normal şartlarda yardıma gelmesi gereken Edom krallığı uzaktan seyredip, savaş durumunda Yeuda'ya yardım edeceğine söz vermiş olan Mısır da gecikince, Nevuhadnetsar için, Yeuda'nın şehirlerini, çok da iyi korunuyor olmalarına rağmen ele geçirmek hiç de zor olmadı. Düşman orduları gittikçe yaklaşarak, ikinci Bet-Amikdaş'ın yıkılışından 658 yıl önce 10 Tevet tarihinde Yeruşalayim'i ablukaya aldı. Ulusumuzun büyük zarar gördüğü bu acı olayın anılması amacıyla, Hahamlarımız 10 Tevet [Asara BeTevet] tarihini bir oruç günü olarak belirlemişlerdir.

2.      Tsom Gedalya, Şiva Asar BeTamuz ve Taanit Ester gibi, Asara BeTevet de hepimizin tutması gereken bir oruçtur. Bu oruçlar, sabah gün doğumuyla başlar; bu yüzden bir önceki gece yemek serbesttir.

3.      Hayati tehlike yoksa bile, bir hasta oruç tutmaktan muaftır. Aynı zamanda hamileler, süt veren anneler ve oruç tutmakta zorlanan kişiler, bu orucu tutmazlar. Fakat bu sayılanlar bile, bu günde güzel ve lezzetli yemekler yememeli, sadece vücutlarını ayakta tutmaya yetecek kadar yemelidirler.

4.      Gece uykuya yatan bir kişi gün doğmadan uyanırsa yemek yiyemez. Fakat su, çay vb. içebilir. Diğer yandan, tamamen gece uykusuna yatmayıp, geceleyin kalkma niyetiyle yatan bir kişi, gün doğana kadar yemek yiyebilir ve oruca günün doğuşuyla başlayabilir.

5.      Şahrit ve Minha Amidaları'nda Şema Kolenu paragrafında Anenu eklemesi yapılır. Behazara'da [Amida'nın sesli tekrarı] ise, Hazan Anenu eklemesini Refaenu paragrafından önce okur. Sinagogda oruç tutan 10 kişi varsa Sefer Tora çıkartılır ve Vayhal peraşası okunur. Oruç tutmayanlar Sefer Tora'ya çıkmaz, çünkü peraşa, oruca özeldir. Yine de, oruç tutmamasına karşın Sefer Tora'ya çağırılan bir kişi, Tora'ya saygı için kalkar.

Haftanın Sözü

[www.weeklydvar.com]

Gençlik hayallerini gerçeğe dönüştürememekten daha kötüsü,

hayalleri olmayan bir gençlik yaşamaktır.