Rav Izak Peres - Hanuka Alahalari-1

Rav Izak Peres - Hanuka Alahalari-2

25 Kislev günü, sekiz günlük Hanuka bayramı başlar. Hanuka'da [Şabat günü hariç] her türlü iş yapılabilir, ancak bu günler sevinçli olduğu için oruç tutulmaz.

Hanuka kandillerinin yandığı süre içinde kadınlar iş yapmamayı adet edinmişlerdir ve bu geleneği sürdürmelidirler. Erkeklerin böyle bir geleneği yoktur.

Hanuka boyunca, bayramın gerektirdiği özel bir ziyafet verme zorunluluğu yoktur. Ancak bayram onuruna özel yemekler yemekte de sakınca yoktur. Bazı geleneklerde Hanuka'da peynir yemek vardır. Bunun sebebi, Yeudit adlı bir kadının, düşman kumandanına peynir yedirerek onu susatması, daha sonra içirdiği şarapla sarhoş etmesi ve ardından öldürmesiyle, zaferden kaptığı önemli paydır.

Hanukiya Kuralları

Hanuka kandilleri için mum kullanılabilir. Ancak mucize zeytinyağı ile gerçekleştiği için pamuktan yapılmış fitiller (meças) ve zeytinyağı kullanmak daha makbuldur. Eğer zeytinyağı bulunamıyorsa başka yağ da kullanılabilir.

Hanuka ışıkları için elektrik kullanılamaz. Rabi Şelomo Zalman, bir Hanuka ışığının dört farklı özelliği olması gerektiğini ifade eder:

* Bir yakıt kaynağı ve bir fitil

* Bet-Amikdaş'daki kandillere benzeyen gerçek bir alev.

* Tükenir yakıtlardan çıkan bir alev

* Yakış sırasında belirli bir yakıt miktarının var olması

Elektrik bu koşullardan hiçbirini yerine getirmez.

* Hanukiya normal bir insanın göz hizasında, kapının hemen girişinde sola yerleştirilir. Böylece, odaya giren bir kişi sağında Mezuza, solunda ise Hanukiya'yı görecek, "her yönden mitsva ile çevrili" olacaktır. Diğer yandan, Hanuka'da asıl temel, gerçekleşen mucizenin herkese bildirilmesi olduğu için, pencere önüne, hatta cam bir muhafaza içinde balkona koymak tercih edilir.

* Hanukiya, yandığı sürece başka bir yere götürülemez. Ancak yarım saat dolmuşsa kandiller söndürülebilir ve Hanukiya taşınabilir.

* Hanukiya'nın yakılması herkes için bir mitsvadır. Kadınlar erkeklerin yükümlülüğünü yerine getirebilirler ve berahaları söyleyebilirler.

* Kandiller Hanukiya'nın [yakana göre] sağından başlayarak dizilmelidir.

Hanukiya'yı Yakma Kuralları

 Hanukiya'nın yakılışı sırasında tüm ev halkının bir arada olmasına dikkat edilmelidir.

 Hanukiya'nın yakılışından yarım saat öncesinden itibaren herhangi bir iş yapmaya başlanmamalıdır. Yemeğe oturulmaz; hatta Tora bile çalışılmaz.

 Hanukiya'nın en az yarım saat yanması gerekir. Mumlar buna göre seçilmeli, yağ da bu süre göz önünde tutularak koyulmalıdır.

Mumlar  Hanukiya'nın [yakana göre] sağından başlayarak dizilmelidir.

 Hanukiya yakılışında, önce berahalar söylenir. Daha sonra konuşmadan ilk mum yakılır ve "Anerot Alalu" söylenir. Beraha sadece, ilk mumu yakacak kişi tarafından söylenir; diğerleri de "Amen" şeklinde cevap verirler.

Önce o geceye ait olan [yakana göre en soldaki] kandil, daha sonra sağa doğru sırayla diğer kandiller yakılır. En son da Şamaş yakılır. Örnek olarak üçüncü gece kandiller [soldan itibaren] 3-2-1-Şamaş sırasıyla yakılır.

 Cuma akşamı, güneş batımından yirmi dakika önce Şabat mumları yakılır. Hanukiya, Şabat mumlarından "önce" yakılmalıdır. Bu durumda Cuma akşamı yakılan Hanukiya'nın mumları veya yağı, en az 70 dakika yanabilecek şekilde ayarlanmalıdır. Bu sayede mumlar yıldızlar çıktıktan sonra yarım saat süreyle yanabilirler.

Şabat Çıkışı'nda (İstanbul geleneğine göre) önce Avdala yapılır, sonra Hanukiya yakılır. Ancak tersi yapılırsa bir hata yoktur.

 Hanukiya (Şabat öncesi haricinde) yıldızlar çıktıktan hemen sonra yakılır. Arvit Hanukiya yakılışından önce söylenir. Yakma zamanı yıldızlar çıktıktan yarım saat sonrasına kadardır. Yine de bu süre içinde yakamamış bir kişi sabaha kadar yakabilir. Sabah olmuş ve yakılmamışsa, ertesi gün akşama kadar [fakat bu kez berahasız olarak] yakılır.

 Eğer tüm gece ve ertesi gün boyunca bir engel sebebiyle Hanukiya yakılmamışsa, ertesi gece herhangi bir değişiklik yapılmaz. Her gün kendisine ait sayıda kandil yakılır.

İlk yakma sırasında mitsva yerine getirilmiştir. Dolayısıyla her ne kadar başta, yarım saat sürmesi için gereken yapılmalıysa da, bu süre dolmadan önce kandiller sönerse, tekrar yakmaya gerek yoktur. Ancak mitsvayı tamamlamak isteyen, [Şabat gecesi haricinde] tekrar yakabilir; fakat beraha söylemez.

İlk gece Şeeheyanu berahasını söylemeyi unutan ve bunu yarım saat geçtikten sonra hatırlayan biri, bu berahayı ikinci gece söyler. O zaman da unutursa, sekiz gün boyunca [sadece ilk kerede olmak kaydıyla] söyleyebilir. Ancak ilk gece yarım saat henüz geçmediyse hemen söyler.

Berahayı söyledikten sonra yanlışlıkla ilk olarak Şamaş'ı yakan biri, tekrar beraha söylemez ve diğer kandilleri gereken sıraya göre yakar.

Yanlışlıkla eksik sayıda kandil yakılmışsa, sayı tamamlanabilir. Ayrıca beraha söylenmez.

Bir misafir, ev halkının yaktığı Hanukiya ile yükümlülüğünü yerine getirir. Odasında kendisi yakmak isterse, beraha söyleyemez.

Uzun bir yolculuk yapan bir kişi de Hanukiya'yı yakmaya gayret etmelidir. Zira Hanuka kandillerini yakmak için sabit bir mekan gerekli değildir

Sinagog'da Hanukiya

Sinagog'da Hanukiya yakmak yaygın bir adettir. Ancak bununla yükümlülük yerine getirilemez ve eve gidildiğinde tekrar berahayla yakılmalıdır.

Sinagog'da Hanukiya yakılırken hep beraber berahalar okunur. Ancak bunun için Minyan (on kişi) olması gerekir. Hanukiya'yı yakma konusunda kadınlar da yükümlü olduklarından, bu on kişinin bir bölümü kadınlardan oluşabilir.

Anne ya da babasını kaybetmiş ve ilk on iki ay içinde olan biri, ilk gece Sinagog'daki Hanukiya'nın yakılışına katılmaz (Ama evinde yakmalıdır). Diğer günler ise katılabilir.

HANUKİYA'NIN YAKILIŞI

Vii Noam A-do-nay... E-lo-enu Alenu Umaase Yadenu Konena Alenu Umaase Yadenu Koneneu.

Baruh Ata A-do-nay E-lo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Hanuka.

Baruh Ata A-do-nay E-lo-enu Meleh Aolam Şeasa Nisim Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze.

(Sadece İlk Gece İçin): Baruh Ata A-do-nay E-lo-enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigiyanu Lazeman Aze.

Anerot Alalu Anu Madlikim Al Anisim, Veal Apurkan, Veal Agevurot, Veal Ateşuot, Veal Aniflaot, Veal Anehamot, Şeasita Laavotenu Bayamim Aem Bazeman Aze Al Yede Koaneha Akedoşim. Vehol Şemonat Yeme Hanuka, Anerot Alalu Kodeş Em; Veen Lanu Reşut Leiştameş Baem, Ella Lirotam Bilvad, Kede Leodot Lişmeha Al Niseha Veal Nifleoteha Veal Yeşuateha

Kutsalsın Sen, Tanrı'mız, Evren'in Kralı, bizi emirleriyle kutsayan ve bize Hanuka mumlarını yakmamızı emreden.

Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren'in Kralı, o günlerde bu dönemde atalarımız için mucizeler gerçekleştiren.

Kutsalsın Sen, Tanrı'mız, Evren'in Kralı, bizi hayatta tutan, yaşatan ve bizim bu günlere gelmemizi sağlayan.

Bu mumları, eski günlerde bu dönemde atalarımızın hatırına kutsal Kohenlerinin aracılığıyla gerçekleştirdiğin mucizeler için, kurtuluşu sağladığın için, kahramanlıkların için, (onları) kurtardığın için, gerçekleştirdiğin harikalar için, (onları) teselli ettiğin için yakıyoruz. Bu mumlar, Hanuka'nın sekiz günü boyunca kutsaldır. Onları kullanmaya hakkımız yok, onlara yalnızca bakabiliriz; Gerçekleştirdiğin mucizeler, olağanüstü olaylar ve (halkını) kurtardığın için Ad'ına teşekkürlerimizi sunmak üzere.

(Teilim 30)   Mizmor Şir Hanukat Abayit Ledavid.Aromimha A-do-nay, Ki Dilitani, Velo Simahta Oyevay Li. A-do-nay E-lo-ay, Şivati Eleha Vatirpaeni. A-do-nay Eelita Min Şeol Nafşi, Hiyitani Miyaredi Vor. Zameru L'A-do-nay Hasidav, Veodu Lezeher Kodşo. Ki Rega Beapo Hayim Birtsono, Baerev Yalin Behi, Velaboker Rina. Vaani Amarti Beşalvi, Bal Emot Leolam. A-do-nay, Birtsoneha Eemadta Leareri Oz, İstarta Paneha Ayiti Nival. Eleha A-do-nay Ekra, Veel A-do-nay Ethanan. Ma Betsa Bedami, Beridti El Şahat Ayodeha Afar, Ayagid Amiteha. Şema A-do-nay Vehoneni, A-do-nay Eye Ozer Li. Afahta Mispedi Lemahol Li, Pitahta Saki Vateazereni Simha. Lemaan Yezamerha Havod Velo Yidom, A-do-nay E-lo-ay Leolam Odeka.

Tapınağın açılışı için bir Mezmur, bir şarkı. David'den. Seni yüceltmek istiyorum, Tanrı'm çünkü beni kuyunun dibinden çekip kurtardın ve düşmanlarımın sevinmesine izin vermedin. Tanrı'm Sana seslendim ve beni iyileştirdin. Tanrı'm, beni boşluktan kurtardın. Beni hayata döndürdün ve uçuruma düşmeme izin vermedin. Tanrı'ya şarkı söyleyin (siz) O'na bağlı olanlar ve O'nun kutsal İsmi'ne teşekkürlerinizi sunun, çünkü öfkesi yalnızca bir an sürer, ama iyiliği tüm bir yaşam boyunca devam eder. Akşam ağlayarak uyuyakalsam (bile) sabah sevinçle kalkarım. Ben ki rahatımın asla bozulmayacağını sanırdım. Tanrı, (yalnızca) Senin sayende dağımdan bir kale oluştu. Yüzünü benden sakladığında paniğe kapıldım. Sana sesleniyorum Tanrı'm; Sana yalvarıyorum Efendim. Kanımın dökülmesinden ne kazanacaksın? Uçuruma düşmemden (ne kazanacaksın)? Toz Sana teşekkür edebilecek mi, gerçekliğini duyurabilecek mi? Tanrı'm, dinle (beni) ve bana acı. Tanrı'm bana yardım et. Yasımı bir sevinç dansına dönüştürdün, çulumu çıkarttın ve beni sevinçle kuşattın, ruhum Sana şarkı söylesin ve asla susmasın diye. Tanrı'm sana sonsuza dek teşekkür edeceğim.

Çeviriler:

NOT: Burada verilen çeviri, sadece okuduğumuzu genel olarak anlama amacındadır ve serbest olarak yapılmıştır. Hanukiya'nın yakılışı sırasında, çeviriyi değil, İbranice metni okuyunuz.

[1] Şamaş: Hizmetkar. Hanuka kandillerine eşlik eden ve diğerlerinden farklı bir seviyede ayrı olarak bulunan yardımcı kandil.