PeraŞa Özeti (Bereşit 28:10 - 32:3)

[www.chabad.org]

Yaakov Beer Şeva'daki aile ocağını bırakır ve Haran'a doğru yola çıkar. Yolun üstünde "[bildik] yer"e rastlar ve orada uyur. Rüyasında, göklerle yeryüzünü bağlayan bir merdiven görür, melekler bu merdivenden çıkıp inmektedirler. Tanrı belirir ve üzerinde yattığı toprakları Yaakov'un soyundan gelenlere vaat eder. Ertesi sabah, Yaakov üzerine başını koyduğu taşı bir anıt olarak diker ve burasının Tanrı'nın evi olacağını ilan eder.

Yaakov Haran'da dayısı Lavan'ın koyun sürülerine çobanlık eder. Lavan ona yedi yıl çalışması karşılığında Yaakov'un sevdiği, küçük kızı Rahel'i eş olarak vermeyi kabul eder. Ancak Yaakov, düğünün ertesi sabahı, Lavan'ın Rahel yerine büyük kızı Lea'yı verdiğini görerek aldatıldığını fark eder. Yaakov, bir hafta sonra Lavan için yedi yıl daha çalışması karşılığında Rahel ile evlenir.

Lea'nın altı oğlu - Reuven, Şimon, Levi, Yeuda, Yisahar ve Zevulun - ve bir kızı - Dina - olur, ancak Rahel kısırdır. Rahel kendi yerine çocuk doğurması için cariyesi Bila'yı Yaakov'a eş olarak verir; Dan ve Naftali adlı iki oğul daha doğar. Lea da aynı şekilde davranır ve Yaakov'la evlendirdiği cariyesi Zilpa, Gad ve Aşer adında iki oğul doğurur. Sonunda Rahel'in duaları kabul edilir ve Yosef doğar.

Yaakov Haran'da on dört yıl kalmıştır ve artık evine dönmek istemektedir. Ancak Lavan onu gitmemesi için ikna eder ve artık çalışmalarının karşılığı için koyun vereceğini söyler. Lavan'ın onu zayıflatma çabalarına rağmen Yaakov zenginleşmektedir. Altı yıl sonra, Yaakov tüm ailesi ve servetini alarak, Lavan'a haber vermeden Haran'dan ayrılır. Lavan Yaakov'un peşine düşer fakat kendisiyle rüyasında temas kuran Tanrı tarafından, ona zarar vermesi için uyarılır. Lavan ve Yaakov, bir antlaşma yaparak Gal-ed adı verdikleri bir anıt dikerler. Yaakov Kutsal Ülke'ye doğru yoluna devam eder ve yolda meleklerle karşılaşır.

GEÇMİŞ YILLARDAN

[Haftanın Peraşası 5760 - Vayetse]

"Yaakov Beer-Şeva'dan çıktı ve Haran'a doğru gitti." (Bereşit 28:10)

Acaba Tora, Yaakov'un Beer-Şeva'dan çıktığını söyleme ihtiyacını neden duymaktadır? Sadece Haran'a doğru gittiğini belirtmesi yeterli değil midir? Zaten, o zamana kadar ailesiyle birlikte yaşadığı Beer-Şeva'da olduğunu bildiğimize göre, bu biraz gereksiz bir bilgi gibi görünmektedir.

Raşi (Rabi Şelomo Yitshaki) kutsal bir insanın ayrılışının, yaşadığı şehir üzerinde önemli bir etkisi olduğunu ve pasuğun bize bunu vurgulamak istediğini açıklar. Kutsal bir bilgenin varlığı, bir şehir için standartları belirler ve çevresindeki kişiler üzerinde oldukça pozitif etkiler bırakır. Bu sebeple şehir, o kişinin varlığı süresince yücelir, ayrıldığında ise bir bütün olarak bunun eksikliğini hisseder.

Başka insanlar üzerinde hepimiz bir çeşit etki bırakırız. Kendi ahlaki davranışlarımız, çevremizi de etkiler ve özellikle kendimize örnek alabileceğimiz nitelikte bir kişinin varlığı her birimizi geliştirir. Çevremizdeki toplumla hiçbir etki alışverişimizin olmadığını iddia edemeyiz; aynı şekilde kendi davranışımızın başka kimseyi etkilemediğini de öne süremeyiz. Çevresiyle gerçekten iletişim içinde bulunan kişilerin, hiçbir zaman tam olarak kendilerine ait bir "krallıkları" olamaz. Bunun bilinciyle her birimizin, çevresi üzerinde ne tipte ekiler bıraktığı konusunda düşünmesi gerekir.

Rabi Yisahar Frand şöyle bir soru sorar: Avraam da bir Tsadik; kutsal bir insandı. O da göçebe hayatı boyunca sürekli olarak şehirden şehire gidiyordu. Bunların arasında belki de en göze çarpanı, Tanrı'nın emriyle Haran'ı terk ederek Erets-Yisrael'e gitmesidir. Durum böyleyken, Tora acaba yukarıdaki mesajı vermek için neden Yaakov'un Beer-Şeva'yı terk etmesini beklemiştir? Bu mesajı neden Avraam Haran'ı terk ettiğinde, yani Leh Leha peraşasında vermemiştir?

Rabi Frand bu sorunun cevabını, Avraam'ın çevresi üzerindeki etkisinin tamamen belirgin olmasıyla verir. Avraam kendi toplumu için, çatıyı ayakta tutan sütundu. Başka insanlara yönelik iyilik hareketleri ve diğer insanları Tanrı hizmetine davet etmesi, oldukça belirgin bir şekilde gerçekleştiğinden, gözden kaçmayacak bir konumdaydı. Ur Kasdim'de Tanrı'ya bağlılığı uğruna ateşe atılmayı göze alan ve bu olaydan zarar görmeden kurtulan bu kişinin, etrafına önemli etkide bulunduğu gerçeğini zaten kimse inkâr edemezdi. Avraam tüm hayatı boyunca etrafındaki insanların ahlaki düzeyini yükseltmeye gayret etmiş, Tek Tanrı inancını aktif bir şekilde yaymıştı. Dolayısıyla, Avraam'ın ayrılmasıyla, eksikliğinin hissedileceği, herkesin hemen kabul edebileceği bir gerçekti.

Diğer yandan Yaakov için durum farklıdır. Yaakov yelpazenin tamamen zıt ucunu simgelemekteydi. Tora Yaakov için "çadırda oturan kusursuz biri" (Bereşit 25:28) tanımlamasını kullanmaktadır. Yaakov önceliği, Tanrı'ya yönelik kişisel hizmetini geliştirmeye vermişti. Herhangi bir türdeki toplumsal olaydan uzak durarak, oturup kendini geliştirmeyi tercih etmişti. Şüphesiz, Yaakov günümüzde yaşıyor olsaydı, Bene-Yisrael'in bu atası, bazıları tarafından "bir parazit, toplumu sömüren, etrafına fayda getirmeyen biri" olarak tanımlanacaktı. İşte Tora'nın, yukarıda sözü geçen dersi vermek için Yaakov'u seçmesinin sebebi de tam olarak budur. Tora, bir "Yaakov"un - kendisini, sadece kendisini geliştirmeye adamış birinin - bile, çevresi üzerinde yadsınamaz bir olumlu etkisi olduğunu vurgulamaktadır. Bu tipteki bir davranış, dünyaya hizmet etmenin bir başka yoludur. O kişi, "toplum sömürgeni" olmamakla kalmayıp, o toplumun gelişimine de katkıda bulunmaktadır. Ve bu öylesine yüksek bir düzeydedir ki, ayrılışı, tüm şehri etkilemektedir.

Pratik düzeyde, kendi ihtiyaçlarımızı karşılamak için gerekeni yapmakla, diğer insanlara ulaşma konusunda orta noktayı bulmamız gereklidir. Ancak yine de her durumda, dünya üzerindeki etkimizin olumlu olması konusunda gayret göstermemiz büyük önem taşır.

AFTARA ve ÖTESİ

[Rabi Reuven İbrahimof - www.haftorahman.com]

Bu hafta aftara: Veami Teluim (Oşea 11:7-13:5)

Aftaranın Konusu: Bu haftanın aftarasında peygamber Oşea, Bene-Yisrael'in Tanrı'ya dönmekle Aşera ve Baal gibi putperestlik objelerine tapmak arasında ikilem yaşadıklarını anlatır. Oşea, [bu sözlerinden kısa bir süre sonra yerlerinden sürülüp kaybolacak olan] On Kabile'ye yalvarır. Onlar ise teşuva yapma konusunda isteksizdirler. Oşea bize Tanrı'nın Bene-Yisrael'i, bunu hak etmelerine rağmen, hiçbir zaman yok etmeyeceğini söyler. Oşea Bene-Yisrael'i, teşuva yapmadıkları takdirde, Tanrı'nın onları Erets-Yisrael'den süreceğini belirterek uyarır. Peygamber, Tanrı'nın sürgünden sonra Yahudileri tekrar Erets-Yisrael'e getireceğini ifade ederek onlara teselli edici sözler söyler. Oşea, Yeuda ve Binyamin kabilesi haricindeki On Kabile'nin oluşturduğu kuzeydeki Yisrael krallığının günahkâr olduğunu tekrarlar. Aftara ayrıca Yeuda krallığının da günahtan sorumlu olduğunu belirtir. Peygamber Oşea Yahudilerin Yaakov'un öyküsünden ders almaları gerektiğini söyler ve halkın işlemekten vazgeçmesi gereken iki günahtan söz eder: sahtekârlık ve puta tapma.

Aftara-Peraşa Bağlantısı: Vayetse peraşası Yaakov'un kötü kalpli kardeşi Esav'dan kaçıp Lavan'ın evine sığınmasını anlatır. Yaakov, Lea ve Rahel ile orada evlenmiştir. Aftara da Yaakov'un kaçışından bahsetmektedir.

Dönem ve Yer: Oşea yaklaşık olarak 3130 yılında, Erets-Yisrael'in kuzeyindeki Yisrael Krallığı'nda yaşamıştır.

Peygamber Oşea Hakkında Bilgiler:

·         Adının anlamı "kurtar!" şeklindedir.

·         Babası, Reuven kabilesinden Peygamber Beeri'dir.

·         Oşea'nın peygamberliği MÖ 760-720 yılları arasında, on kuzey kabilesinin Asur Kralı Sanheriv tarafından sürülmesinden önce gerçekleşmiştir. O zamanlarda Yeruşalayim'de I. Bet-Amikdaş henüz ayaktaydı. Oşea, Tanrı'ya "eğer Yahudilerin davranışlarını sevmiyorsan, başka bir millet seç" dedi. Tanrı bu sözü beğenmedi ve ona kendisine sadık kalmayacağı açık olan Gomer adlı bir fahişeyle evlenmesini söyledi. Üç çocukları oldu. Tanrı bunlara sırasıyla "Lo Ruhama" (merhamet görmedi), "Lo Ami" (halkım değil) ve "Yizreel" (Tanrı ekecektir) isimlerini vermesini söyledi. Bu isimlerden ilk ikisi, Tanrı'nın artık halka merhamet etmeyeceğini ve onları artık seçilmiş halkı olarak görmediğini yansıtmaktayken, üçüncüsü, sürgündeki Yahudileri ileride sürgünden toplayarak onları tekrar kendi topraklarına ekeceğini belirtmekteydi. Tanrı daha sonra Oşea'ya ailesini uzağa göndermesini emretti. Oşea buna dayanamadı.

·         Peygamberler Yeşayau, Amos ve Miha, Oşea ile aynı dönemde yaşamışlardır. Oşea onların en büyüğüydü ve aralarında peygamberliği ilk deneyimleyendi. Tanrı 40 yıl boyunca, Yahudileri Oşea aracılığıyla uyardı.

·         Oşea Babil'de öldü. Erets-Yisrael'de gömülmeyi arzu ediyordu. O dönemde yolculuk tehlikelerle doluydu. Bu nedenle, ölümünden önce, tabutunun bir deveye yüklenmesini ve devenin kendi istediği yolda gitmesini vasiyet etti. Deve nerede duracaksa, Oşea orada gömülecekti. Böylece her şey tek bir aksilik olmadan gerçekleşti. Deve Tsefat şehrinin Yahudi mezarlığına geldi ve orada durdu. Oşea orada büyük bir kalabalık eşliğinde gömüldü

Ünlü Sözler: "Kaanavim Bamidbar" [Çöldeki Üzümler Gibi] (Oşea 9:10). Bu, insanın hiç bulmayı ummadığı bir yerde, önemli bir şey bulması anlamına gelir.

DEVAR TORA

[Rabi Moşe Benveniste]

DUALARIN GİZEMİ

Tefilot Avot tikenum. Avraam tiken tefilat şahrit, şeneemar vayaşkem Avraam baboker el amakom aşer amad şam. Yishak tiken tefilat minha şeneemar: Vayetse Yitshak lasuah basade lifnot erev. Yaakov tiken tefilat arvit şeneemar: vayifga bamakom. (Berahot 26/B) Her gün icra ettiğimiz duaları atalarımız derlediler. Avraam sabah duasını derledi. Tora'da yazıldığı gibi: sabah erkenden kalkıp ayakta durdu. Yitshak atamız akşam duasını derledi. Tora'da yazıldığı gibi: Akşamüstü Yitshak kıra çıkarak dua etti. Yaakov Atamız gece duasını derledi. Tora'da yazıldığı gibi: Gece kalkıp ayakta durdu.

Değerli atalarımız bizleri yüce Tanrı'ya doğru uzanacağımız manevi basamakları inşa ettiler, onlar yer ile gök arasında kutsal bir yol açtılar. Bu yol sayesinde her kişi Tanrı'ya ulaşabilir. Duaların kabul görmesi için kişinin kuvvetli bir maneviyat duygusu içinde olması gerekir.

Tanrının yüceliği yanında herkese yakın ve merhametli olduğu görülür. Moşe Rabenu bizlere böyle seslendi: Ki Ad. Elokehem u Eloke Aelokim veadone aadonim. Ael agadol agibor veanora (Devarim 10/17) Çünkü Tanrımız Tanrıların Tanrısı o ulu, güçlü heybetli Tanrıdır.

Hemen arkasında şöyle devam ediyor: Ose mişpat yatom vealmana veoev ger latet lo lehem vesimla. Tanrı öksüzlerin, dul kadınların hakkını gözetir. İhtiyaçlı kişileri sever, onlara yiyecek ve giyecek sağlar.

Kral David Tanrının bu şefkatli davranışı görür ve ona şöyle seslenir: Yeerav alav sihi, anohi esmah b'adonay (Teilim 104/34) Bilirim ki duam sana hoş görünür, sevincim bundandır yüce Tanrım.

Tora'nın yaratılış bölümünde şöyle bir olay geçer. Yılan Havva annemizi aldatır, Tanrı ise onu yaşamın boyunca toprak yiyeceksin diye cezalandırır. Aslında dünyamızda topraktan daha bol ne var ki? Bu nasıl bir cezadır? Cevabı ise: Tanrı ile yılan arasındaki ilişki kesilmiştir. Bizlerin ise yaşamımızı sürdürmek için devamlı Tanrı'ya ihtiyacımız vardır. Bir çocuğun babasına ihtiyaç duyması gibi, bizlerin de Yaradan'a ihtiyacımız vardır. Dualarımızla ona seslendiğimiz her an yüce Tanrı büyük bir sevinç duyar.

Tanrının bu sevincini kral Şelomo şöyle dile getirir: Arini et marayih, aşmini et koleh, ki koleh arev umareh nave (şir aşirim 2/14) Kendini bana göster, sesini duyur, çünkü sesin tatlı, görünüşün güzeldir.

Ulu Tanrı bizleri bir baba gibi sevdiği için her an dualarımızı ve isteklerimizi işitmeyi özler. Dua ile kötü olayları değiştirmek mümkündür.

Günde üç defa AMİDA duasını şu şekilde sonuçlandırırız: Şomea tefilat kol pe. Her kişinin duasını kabul edersin.

Ola ki anında cevap almayabiliriz, ne yapmamız gerekir? Cevabını Talmud Berahot 32/B de buluyoruz: Amar Rabi Hama bar Hanina: İm raa adam şeitpalel velo neene yahazor veyitpalel şeneemar: (Teilim 27/14) kave el Ad. hazak veyeamets libeha ve kave el Ad. Rabi Hama bar Hanina şöyle der: Kişi dua ettiğini ama cevap almadığını gördüyse, dönüp tekrar dua etmelidir. Pasukta söylendiği gibi: "umudunu yüce Tanrı'ya bağla, güçlü ve yürekli ol. Ve tekrar umudunu Tanrıya bağla."

Duanın yürekten olması gerekir. Onun için duaya şöyle başlarız: "Tanrım yüreğimi açık tut ki, sana gerçekten dua edebileyim." Kırık bir kalp, Tanrı tarafından reddedilmez.

Atalarımız sırası ile sabah, akşam ve gece dualarını derlediler. Bunun anlamı şudur: gerek sabah güneş doğarken kadar neşeli ve başarılı olalım, gerek akşam güneş batarken gibi biraz sıkıntılı olsak da ve daha kötüsü gecenin karanlığı gibi anlarla karşılaşırsak, tek yöneleceğimiz adres merhametli ve sevgi dolu Tanrımızdır.

Sabah güneşi gibi neşeli ve mutlu günler dileğiyle.

Rav Moşe Benveniste 

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss - www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisi Mişna'da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinik yasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinal kaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat'ın ayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olacak bir rehber sunmaktır. Şabat çok önemli bir konu olduğundan, burada yazılanlardan uygulamasal sonuçlara varılmamalı, çıkabilecek sorularda bir Rav'a başvurulmalıdır.

Melaha 23: TOFER - Dikmek

Av Melaha: Dokunmuş kumaş parçalarını beraber dikmek. Mişkan'da perdeler dikilmişti.

Temel Prensip: İki esnek yüzeyi üçüncü bir madde kullanarak sıkıca birleştirmek.

Toladalar: Yapıştırmak veya zımbalamak.

Melaha 24: KOREA - Yırtmak

Not: Korea (yani yırtmak; ayırmak) Tofer'in tersidir, ama Tora'nın yasağı yalnızca bu yapıcı bir amaçla yapıldığı zaman geçerlidir.

Bu nedenle, Tofer'de yasak olan bir eylemin tersini yapmak, Korea ihlali anlamına gelir.

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef - Rabi Yitshak Yosef]

Duadan Önce "Şalom"

1. Dua vakti geldikten itibaren kişinin dua etmeden önce birinin kapısına gelip "Şalom" diye selam vermesi yasaktır. Çünkü "Şalom", Tanrı'nın İsimlerinden biridir ve bu İsmi dua edip Tanrı'yı onurlandırmadan önce bir başkasını onurlandırmak için kullanmak uygun değildir. Yasak bu kişi babası veya hocası ise bile geçerlidir. Ancak bunun yerine "tsafra demari tav" (efendimin sabahı iyi olsun) diyebilir. Ve bu bile, sadece başka bir işe gittiyse ve o kişinin kapısına rastladıysa mümkündür. Ama eğer sırf dua öncesinde o kişiyi karşılama ve selamlama amacı varsa bu şekilde bile selam verilemez. Öte yandan bir kişiyle dua etmeden önce yolda karşılaşan bir kişi, kanunun esasına göre "Şalom" da diyebilir, ama öbür selamlama tercih edilmelidir.

2. Bir kişinin ismi Şalom ise, onu uyandırmak için dua etmeden bile önce ismiyle hitap edilebilir.

3. Tüm bunlar sabah duası öncesi içindir. Ama duadan sonraysa, bir kişi bir başkasının kendisine normalde selam verdiğini biliyor ve ona selam vermiyorsa, Gemara'da, o kişinin hırsız addedildiği söylenmektedir. Rabi Yohanan ben Zakay hakkında, hayatında kimsenin, hatta pazaryerindeki bir yabancını bile, selam verme konusunda ondan önce davranamadığı söylenmiştir.

4. Eğer bir kişinin babası veya hocası yurt dışına seyahate çıkacaksa ve uçağı erken saatteyse onu uğurlamak için havaalanına gidebilir. Yine de onlara "Şalom" sözcüğüyle değil, başka bir ifadeyle, örneğin "iyi yolculuklar" diyerek veda etmelidir.

5. Kişi, sabah duasından önce babasının veya ravının elini öpebilir. Ancak hahamın dua edilmeden önce elini uzatmaması daha doğrudur. Sadece eğer elini öpmeye geldilerse, dua öncesi bile olsa buna izin verebilir.

6. Tüm bunlar sabah duasından öncesi için geçerlidir. Diğer dualar için böyle bir kısıtlama yoktur.

Haftanın Sözü

[www.weeklydvar.com]

İşitmek insanidir. Dinlemek ilahidir.