Peraşa Özeti (Bereşit 23:1-25:18)

[www.chabad.org]

Sara 127 yaşında ölür ve Hevron'da bizzat Avraam tarafından Hitiler'den 400 gümüş şekele satın almış olduğu Mahpela Mağarası'na gömülür.

Avraam'ın hizmetkârı Eliezer, Yitshak için uygun bir eş bulmak üzere hediyelerle birlikte Haran'a doğru yola çıkar. Kasabaya geldiğinde Eliezer Tanrı'dan bir işaret talep eder: Yöre kızlarının kuyudan su çekmek üzere geldiğini gördüğünde, onlardan biraz su isteyecektir, kendisiyle birlikte develeri için de su teklif edecek olan, sahibinin oğlu için öngörülen kız olacaktır.

Avraam'ın yeğeni Betuel'in kızı olan Rivka bu testi başarıyla geçer. Eliezer, davet edildiği müstakbel gelinin evinde günün olaylarını aktarır. Rivka Eliezer ile birlikte Kenaan topraklarına gelir. Yitshak ile Rivka'nın karşılaşmaları, Rivka'nın Yitshak'ı açık arazide dua ederken gördüğü bir sırada gerçekleşir. Yitshak onunla evlenir, onu sever ve annesinin kaybından dolayı içinde bulunduğu kederli durumdan çıkarak teselli bulur.

Avraam kendisine Ketura adında yeni bir eş alır ve ondan altı yeni çocuğu olur, ancak Yitshak onun tek gerçek varisidir. Avraam 175 yaşında ölür ve iki oğlu, Yitshak ve Yişmael tarafından karısı Sara'nın yanına gömülür.

ÖLÜMDEN SONRA YAŞAM

[Yanki Tauber / tannentorah.com]

Peraşamız Haye Sara'da anlatılan olayların hepsi Sara'nın ölümünden sonra yer alır. Sadece bu da değil, bu olaylar onun ölümünün önemini de gölgede bırakıyor görünmektedir. Başta Sara'nın Hevron'daki Mahpela Mağarası'nda gömülmesini okuruz. Ardından, Rivka'nın Yitshak için eş olarak seçilmesi ve Avraam'ın ailesinde ikinci Anne olarak Sara'nın yerini almasıyla ilgili anlatılanları okuruz. Daha sonra Tora, Sara'nın Avraam'ın evinden uzaklaştırdığı Agar'ın dönüşünü anlatır.

Yine de "Haye Sara" sözcükleri "Sara'nın hayatı" anlamına gelir! Bu durum, her peraşanın isminin, içerdiği esas konuyu ve mesajı ifade ettiği prensibiyle nasıl uzlaştırılabilir?

Yaşamın, bildiğimiz şekliyle gerçekten de ölümün üstesinden gelebildiği söylenir. Asıl sorun şudur: Acaba ölümden önce bildiğimiz yaşam ne tür bir yaşamdır?

Kendinizi en çok ne zaman canlı hissedersiniz? Hayat sizin için ne anlam ifade eder? Güzel bir fincan kahve mi? Fırındaki ekmeğin kokusu mu? Güneşli bir havada parkta yürüyüş mü? Yoksa aylarca üzerinde çalıştığınız bir projenin nihayet meyve verdiğini görmek mi? Ya da çocuğunuza bir şey anlatmaya çabalarken aniden gözlerinde anlayış dolu bir ışık görmek mi?

Hayattaki zevkler çeşitli ve çoktur; ama iki genel kategoriye ayrılırlar: kişisel bir ihtiyacın veya arzunun tatmin edilmesi veya başkalarının hayatına belli bir etkide bulunmanın başarılması. İlki insan hayatında mutlu anlar sunar; ancak hiçbir şey, yaptığınız bir şey yüzünden başkalarının hayatında bir fark yarattığınız, dünyayı daha iyi, daha zeki, daha kutsal ve farklı kıldığınız anla kıyaslanamaz.

İlk kategori fiziksel hayatın kesilmesiyle durur. Bir kere öldüğünüz ve gömüldüğünüz zaman, artık parkta gezintiler yoktur. Ama ikinci kategori, yani dünyadaki tesiriniz devam eder. Eğer birisine bir şey öğrettiyseniz, o kişi şimdi bunu bir başkasına öğretiyordur. Eğer birisine nazik davrandıysanız, o kişi hâlâ kendini iyi hissetmektedir, daha iyi bir insan olmuştur ve başkalarına daha iyi davranmaktadır. Eğer dünyayı daha iyi bir mekâna dönüştürdüyseniz, bu gelişme şimdi bu dönüşümün üstüne inşa edilmektedir.

O halde "hayat bildiğimiz şekliyle" ölümün ötesine uzanır mı? Bu, hayatın ne olduğu hakkındaki görüşünüze dayanır. Eğer hayat sizin için, bu dünyanın kaynaklarından mümkün olduğu kadarını kendinize almak ise, istediğiniz kadarını almak için sınırlı zamanınız vardır; daha sonra şişman bayan son şarkıyı söyler ve perde iner. Eğer hayat sizin için, başkalarının hayatında bir farklılık yaratmak ise, sonsuza dek yaşayacaksınız demektir.

"Sara'nın hayatının", ölümünden sonrasında cereyan ettiği Haye Sara peraşasındaki mesaj budur. Görünürde Haye Sara'daki olaylar Sara'nın artık var olmadığı gerçeğini vurgulamaktadır; ama aslında Sara'nın yaşadığını ilan eder.

Sara Avraam ile birlikte Kenaan topraklarındaki Yahudi yerleşiminde öncülük etmişlerdi. Haye Sara'nın açılış bölümünde tanımlandığı gibi, Sara'nın Mahpela mağarasında gömülmesi Yahudilerin Erets Yisrael'de ilk kez toprak sahibi olmalarını işaretliyordu. Sara hayatını ilk Yahudi ailenin oluşmasına adamıştı. Rivka'nın seçilmesiyle ilgili anlatım, Sara'dan sonra gelecek kişinin Sara'nın Yahudi evini kurarken dayandığı ilkeleri nasıl temsil ettiğini gösteriyordu. Agar'ın dönüşü bile Sara'nın Yahudi tarihindeki etkisinin boyutunu açıklıyordu: Sara'nın Agar ve Yişmael'i uzaklaştırmasının amacı, Yitshak'ın Avraam'ın varisi olarak bütünlüğüne yönelik tehdidi ortadan kaldırmaktı. Haye Sara'daki son pasuklarda açıklandığı üzere, Agar'ın dönüşü de tam olarak bunu başarmıştır - Avraam'ın varisi olarak meşaleyi taşıyan Yitshak olmuştur.

Böylece "Haye Sara" başlığı bu peraşanın gerçek anlamını ifade etmektedir. Gerçekten de, Sara'nın ölümünden önce hayatındaki olayları anlatan peraşaların hiçbiri "Sara'nın Hayatı" adını hak etmez. Bu bölümler kendi başlarına, geçici hayatın, başı ve sonu olan bir hayatın, belirli bir beden ve zaman dilimiyle kısıtlanmış bir hayatın nasıl göründüğünü tanımlar. Gerçek Haye Sara ise, ölümünden sonra cereyan eden olaylarda, hayatının ölümsüzlüğü açığa çıktığında gün ışığına çıkar.

DEVAR TORA

 [Rav Moşe Benveniste]

TANRI KORKUSU VE BİLGELİK

Rabi Hanina Ben Dosa Omer: Kol Şeyirat Heto Kodemet Lehohmato Hohmato Mitkayemet. Vehol Şehohmato Kodemet Leyirat Heto, En Hohmato Mitkayemet (Pirke Avot 3/9).

Rabi Hanina Ben Dosa şöyle der: İnsanın günah kaygısı bilgeliğinin önüne geçerse, bilgeliği yaşamı boyunca devam eder. Aksi halde bilgelik ondan uzaklaşır.

Rabi Hanina bizlere önemli bir öğütte bulunmaktadır: Tanrı korkusundan yoksun bir kişinin bilgeliği insanlığa fayda yerine büyük zararlar verebilir. Kral Şelomo bilgelik dolu olan son kitabi KOELET'i şu şekilde sonlandırır:

Sof Davar Akol Nişma . Et Aelokim Yera, Veet Mitsvotav Şemor Ki Ze Kol Aadam (Koelet 12/13)

Önünde sonunda anlaşıldı ki: Tanrıdan kork ve buyruklarını yerine getir, çünkü her insanın görevi budur.

Sadece bilgelik yetmez. Tora'daki emirleri öğrendikten sonra onları uygulamaya geçirmeli. Tora biliminin kutsal simgesi olan Aron Akodeş (Kutsal Sandık) için yüce Tanrı şöyle buyurdu:

Vesipita Oto Zaav Taor. Mibayit Umihuts Tesapenu (Şemot 25/11).

Anlaşma sandığının içini ve dışını som altınla kaplayacaksın.

Tora'nın simgesi olan bilge kişinin içi ve dışı saf ve temiz olması gerekir. Kişinin bilgisini insanlığa faydalı olmak için kullanması gerekir. Aksi halde bilgisiyle insanlığa büyük zararlar verebilir. İnsan bilgisini artırdıkça YETSER ARA da (Kötü dürtü) o kadar artar. Kötü dürtü başarılı kişileri yenmeyi sever. Bu bakımdan Rabi Hanina bilge kişilere şöyle sesleniyor: "Günah işleme kaygınız bilgeliğinizin önünde giderse, hem kendinize, hem topluma büyük faydalar sağlarsınız. Kral David mezmurlarında şöyle der:

Reşit Hohma Yirat Aşem (Teilim 111/10)

Bilgeliğin temeli Tanrı korkusudur.

Onun kurallarını yerine getiren herkes sağduyu sahibi olur. Rabilerimiz bu hususta şöyle bir örnek verirler: Bir kişi altın dolu bir kasanın anahtarını elde eder, fakat kasanın bulunduğu odanın anahtarı onda yoktur (Talmud Şabat 31/2). Kasa altın dolu olsa da, odanın kapısını açamadığı için ona bir faydası yoktur. Bilginin kasasını açmak için tek anahtar Tanrı korkusudur. MOŞE RABENU büyük söylevinde halka şöyle seslenmiştir:

Veata Yisrael Ma Ad.' Elokeha Şoel Meimah, Ki İm Leyira Et Ad'' Elokeha (Devarim 10/12)

Ey Yisrael halkı, yüce Tanrı sizden ne istiyor? Yalnız şunu istiyor, ondan korkun onun yolunda yürüyün.

Bilge kişinin halka eğitim ve öğüt verebilmesi için, öncelikli şart Tanrı korkusudur - YİRAT ŞAMAYİM - çünkü kalpten çıkan sözler, etraftaki kişilerin kalplerine girer.

Sonuç: Tekrar yazımı Kral Şelomo'nun öğütü ile bitirmek istiyorum.

Sof Davar Akol Nişma.Et Aelokim Yera Veet Mitsvotav Şemor.Ki Ze Kol Aadam. (Koelet 12/13)

Önünde sonunda anlaşıldı: Tanrıdan kork ve buyruklarını yerine getir. Çünkü her insanın görevi budur.

Tekrar görüşmek ümidiyle,

Rav Moşe Benveniste

MAASE

Bilgin ve Öykücü

"Bugün kuyuya geldim..." (Bereşit 25:22).

Rabi Aha şöyle dedi: "Ataların hizmetkârlarının konuşmaları, çocukların Tora öğrenimlerinden daha fazla arzu edilir niteliktedir. Çünkü Eliezer'in öyküsü Tora'da uzun uzadıya iki kez anlatılırken, birçok kanuna ise yalnız imalarla değinilir. (Raşi)

İki yazar kitapları için Rojin'li Rabi Yisrael'den onay isterler. Bir tanesi birçok ilginç ve ilham dolu fikirler içeren parlak bir Talmud tezi hazırlamıştır. Diğeri ise dürüst insanların hayatlarından oluşan bir öykü kitabı getirmiştir. Rabi Yisrael öykü kitabının yazarına öncelik verirken Talmud çalışması yapan diğeriyle daha sonra ilgilenir.

Rabi Yisrael bunu şöyle açıklar: "Tora da dürüst insanların öyküleriyle başlar - Yaradılış Kitabı -kanunları ve emirleri ise ancak bundan sonra anlatır. Aslına bakılırsa ilk mitsva ancak Şemot kitabında epey ilerledikten sonra verilmektedir!

"Bu yazarların ikisi de çok seçkin insanlar ve her biri bana en değerli çalışmalarını verdiler. Ama bir tanesi yazarın Tora'daki başarılarını içerirken, diğeri Tanrı'nın, Dünyasındaki başarılarının bir kaydı niteliğinde."

ŞABAT ALAHALARINA GİRİŞ

[Rabi Daniel Schloss - www.pidyon.org]

Şabat alahalarıyla ilgili bu yazı dizisi Mişna'da (Şabat 7:2) listelenen 39 melahaya dair temel prensipleri, Rabinik yasaklamalarla birlikte ele alacaktır. Bu dizi Şabat kanunlarını orijinal kaynaklarından öğrenmenin yerini tutma amaçlı değildir. Amaç, Şabat'ın ayrıntılı kanunlarını anlamakta, hatırlamakta ve uygulamakta yardımcı olarak bir rehber sunmaktır. Burada değinilecek konularda çıkabilecek sorularda bir Rav'a başvurulmalıdır.

Bir Eylemin Melaha Sayılması İçin Gerekli Şartlar

Bu şartlar sekiz tanedir. Tora Mişkan'ı inşa etme işlemini "Melehet Mahaşevet" yani "dikkatle tasarlanmış bir iş" olarak tanımlar. Şabat günü yasak olan "Melaha" adlı eylemler, Mişkan'ın inşasında yapılan işlerden öğrenilir. Bu durumda, bir eylem, Melaha olarak tanımlanması için dikkatlice tasarlanmış bir işin bütün niteliklerini içermelidir. Bu nitelikler toplamda sekiz tanedir ve bir eylemin tam bir "Melehet Mahaşevet" olması için gereken hem zihin yapısını, hem de cereyan eden eylemin doğasını tanımlar:

A, B, C - Eylem sırasında kişinin zihin yapısıyla ilgili şartlar:

A.  FARKINDALIK - Bir eylemin Melaha sayılması için, kişi yasak olan bir iş yaptığının farkında olmalıdır. "Mitasek" (sözlük anlamı "bir şeyle oyalanmak"), ne yapıldığının farkında olmadan, otomatik olarak yapılan bir eylemi ima eder. Eğer kişi Melaha olmayan bir eylemi, Melaha işlediğinin farkında olmadan yapmaya niyetlendiyse, Melaha yapma yasağını deldiği için sorumlu tutulmaz.

Örneğin, yerle bağlantısının kesilmiş olduğunu sanıp çiçekleri toplayan, ama iş işten geçtikten sonra çiçeklerin aslında hâlâ toprağa bağlı olduğunu gören kişi, Şabat kurallarını çiğnemiş sayılmaz. (ama bunu bilerek yapmış olsaydı, bu Kotser, yani hasat, bitki biçme melahası sınıfında olurdu).

Benzer şekilde bu kişi kesilmiş olduğunu bildiği çiçekleri toplamaya niyet etmesine rağmen yanlışlıkla toprağa hâlâ bağlı olan başka çiçekleri toplarsa (ya da farklı bir örnekte kişi kazara bir elektrik düğmesine değip ışığı yakarsa), o zaman bu da bir Melaha eylemi sayılmaz (devam edecek).

PERAŞADAN DERSLER

[Rabi Şelomo Ressler - www.weeklydvar.com]

Haye Sara peraşası aralarındaki bağlantıyı merak etmemize neden olan iki önemli alışverişi kaydeder. Peraşa Avraam'ın eşini gömmek istediği toprak parçası için ödeme yapmakta ısrar etmesi ile başlar. Uzun bir müzakereden sonra, Efron toprak için ödeme almayı kabul eder. Peraşa daha sonra daha büyük ayrıntılara girer ve Avraam'ın, oğlu Yitshak için Eliezer'in eş arama çabalarını anlatır. İki olay arasında teknik olarak birer "alışveriş" sayılmalarının dışındaki ne bağlantı vardır?

Bir olasılığa göre, ilk alışverişteki diyalog ikincisinin tamamlanması için gerek şartı oluşturmaktadır. Diğer bir deyişle, Avraam'ın, oğluna bir eş bulmadan önce oldukça ADİL bir alışveriş için pazarlık etmesi ve bunu kavraması gerekiyordu. Bu gereklilik uygun bir eş bulmanın zorlukları hakkında çok şey söylemektedir: Vermek! Belirli bir ilişkide, verdiğinizden daha fazlasını aldığınızı fark ederseniz, bunu düzeltmek için hemen harekete geçmeniz gerekir! Bir evliliğin yürümesi için ilk şart karşılıklı vermeye yol açan karşılıklı saygıdır. Avraam'ın oğluna eş aramadan önce kavradığı gerçek buydu. Bizler de kendimize bir eş aramadan önce öğrenmemiz gereken ders budur.

ALİHOT OLAM

[Sefer Yalkut Yosef - Rabi Yitshak Yosef]

Ebeveyne Saygı Kuralları

1. Annesi ve babası olmayan kişi, onurlandırma mitsvasını, onları ölümlerinden sonra onurlandırarak yerine getirir. Yaşlıları, hahamları veya ağabeyini de annesi ve babasını onurlandırması gereken şekilde onurlandırması yerinde olacaktır. Yine, Şabat'ı temiz giysilerle onurlandırmalıdır. Ayrıca Tora öğretmenlerini onurlandırmalı ve onlara saygı göstermeli, büyükleri onurlandırmalı ve onlara saygı göstermelidir. Bu şekilde annesini ve babasını onurlandırmış ve onlara saygı göstermiş gibi kabul edilir. Bunun yanında, ebeveynini gerektiği şekilde onurlandırmayan kişileri de uyarmalıdır. Böylece sanki kendisi anne ve babasını onurlandırmış gibi sayılacaktır.
2. Baba ve anneyi onurlandırma kuralları açısından kadın ve erkek eşittir. Yine anne ile baba arasında da fark yoktur. Babaya yönelik bir yükümlülükten bahsedilen her yerde aynı yükümlülük anneye yönelik olarak da geçerlidir; aksi de doğrudur; zira baba ile anne hem onurlandırma hem de çekinme ve saygı gösterme mitsvası açısından birbiriyle eş tutulmuştur.
3. Babasını ve annesini onurlandırma mitsvasını yerine getiren kişi bunun için bir beraha söylemez. Bunun bazı sebepleri şunlardır: Hahamlarımız, mantığın gerektirdiği mitsvalar için beraha tespit etmemişlerdir. Ayrıca bu mitsva, insanın insana yönelik yükümlülüklerine dâhildir. Ayrıca, mitsvanın yerine getirilmeme olasılığı vardır, zira bir baba kendi onurundan feragat ettiği zaman bu feragat geçerlidir. Ayrıca Hahamlarımız, hakkındaki yükümlülük kesintisiz bir şekilde devam eden mitsvalar için beraha tespit etmemişlerdir. Başka sebepler de vardır.
4. Bazı otoritelere göre babayı ve anneyi onurlandırma mitsvası insanın Tanrı'ya yönelik yükümlülüklerine dâhildir. Başkaları ise bunun insanın diğer insanlara yönelik yükümlülükleri içinde olduğu görüşündedir ve alaha bu yöndedir. Bu iki görüşün uygulamada farklı gerektirmeleri vardır.
5. Örneğin Yom Kipur'da Tanrı'ya yönelik kabahatler, teşuva yapıldığı takdirde kefaret bulur. İnsanlara yönelik kabahatlerin kefareti içinse Yom Kipur ve teşuvanın yanında, kabahate maruz kalmış kişilerin affını kazanmak da gerekir. Bu nedenle ilk görüşe göre, babasını veya annesini onurlandırma mitsvasını ihmal eden [ama yine de onların üzülmesine veya horlanmasına da neden olmamış] bir kişinin Yom Kipur'da bu konuda kefaret bulması için ayıca onların affını elde etmesine gerek yokken, ikinci görüşe göre bu da gereklidir. Önce de belirtildiği gibi, alaha ikinci görüşe göredir.

Haftanın Sözü

[www.weeklydvar.com]

Hayattaki en büyük mutluluk, kendimiz olduğumuz için sevildiğimizi, ya da daha doğrusu, kendimize rağmen sevildiğimizi bilmektir.