PeraŞa Özeti (Bereşit 28:10 - 32:3)

[www.chabad.org]

Yaakov Beer Şeva'daki aile ocağını bırakır ve Haran'a doğru yola çıkar. Yolun üstünde "[bildik] yer"e rastlar ve orada uyur. Rüyasında, göklerle yeryüzünü bağlayan bir merdiven görür, melekler bu merdivenden çıkıp inmektedirler. Tanrı belirir ve üzerinde yattığı toprakları Yaakov'un soyundan gelenlere vaat eder. Ertesi sabah, Yaakov üzerine başını koyduğu taşı bir anıt olarak diker ve burasının Tanrı'nın evi olacağını ilan eder.

Yaakov Haran'da dayısı Lavan'ın koyun sürülerine çobanlık eder. Lavan ona yedi yıl çalışması karşılığında Yaakov'un sevdiği, küçük kızı Rahel'i eş olarak vermeyi kabul eder. Ancak Yaakov, düğünün ertesi sabahı, Lavan'ın Rahel yerine büyük kızı Lea'yı verdiğini görerek aldatıldığını fark eder. Yaakov, bir hafta sonra Lavan için yedi yıl daha çalışması karşılığında Rahel ile evlenir.

Lea'nın altı oğlu - Reuven, Şimon, Levi, Yeuda, Yisahar ve Zevulun - ve bir kızı - Dina - olur, ancak Rahel kısırdır. Rahel kendi yerine çocuk doğurması için cariyesi Bila'yı Yaakov'a eş olarak verir; Dan ve Naftali adlı iki oğul daha doğar. Lea da aynı şekilde davranır ve Yaakov'la evlendirdiği cariyesi Zilpa, Gad ve Aşer adında iki oğul doğurur. Sonunda Rahel'in duaları kabul edilir ve Yosef doğar.

Yaakov Haran'da on dört yıl kalmıştır ve artık evine dönmek istemektedir. Ancak Lavan onu gitmemesi için ikna eder ve artık çalışmalarının karşılığı için koyun vereceğini söyler. Lavan'ın onu zayıflatma çabalarına rağmen Yaakov zenginleşmektedir. Altı yıl sonra, Yaakov tüm ailesi ve servetini alarak, Lavan'a haber vermeden Haran'dan ayrılır. Lavan Yaakov'un peşine düşer fakat kendisiyle rüyasında temas kuran Tanrı tarafından, ona zarar vermesi için uyarılır. Lavan ve Yaakov, bir antlaşma yaparak Gal-ed adı verdikleri bir anıt dikerler. Yaakov Kutsal Ülke'ye doğru yoluna devam eder ve yolda meleklerle karşılaşır.

DEVAR TORA

["Kol Hakollel" / Rabi Pinhas Avruh - www.torah.org]

Daha İleri Gitmek

Bu haftaki peraşa, Yaakov'un, kardeşi Esav'ın öfkesinden kaçışının anlatımıyla başlar. Peraşa, Yaakov'un merdivenle ilgili rüyasından sonra, 20 sene boyunca geçimini sağlamak için içinde çalıştığı, evlenip 13 çocuğundan 12'sine sahip olduğu annesinin anavatanına yaptığı yolculuğunu tamamlar. Oraya vardığı zaman, ilerde eşi olacağını bildiği Rahel ile tanışır ve "sesini yükselterek ağlar" (Bereşit 29:11). Raşi'ye göre, büyükbabasının elçisi olan ve babası Yitshak adına annesi Rivka'yı altın bilezikler ve yüzüklerle donatan Eliezer'in aksine, kendisi hediyelerle gelmediği için üzgündür. Aslında Yaakov uygun hediyelerle yola koyulmuştur. Ancak yolculuğunun ortasında, onları bırakmak zorunda kalmıştır.

Esav oğlu Elifaz'ı Yaakov'u öldürmek için yollamıştır. Ancak Elifaz babasının değil, büyükbabası Yitshak'ın bir öğrencisidir; dolayısıyla amcası Yaakov'u öldürmez. Yine de, Yaakov'un peşine düşerek onu yakalar ve babasının onu öldürme emrini nasıl yerine getirebileceğini sorar. Bunun üzerine Yaakov, malları elinden alınan birisinin ölü sayılacağı kuralını hatırlayarak, Elifaz'a bu dünyadaki bütün mallarını almasını söyler. Yaakov böylece Haran'a eli boş bir şekilde gelmek durumunda kalmıştır.

Raşi'nin bir öğrencisi olan, 12. ve 13. yüzyıllarda Fransız ve Alman hahamlardan oluşmuş ve Gemara metninin yanında Babil Talmud'u hakkında açıklamalarının bulunduğu bir grup olan ilk Tosafot ustalarından olan ve 1130 yılında ölmüş olan Rabi Yitshak ben Aşer (ya da kısaca Riva) bütün bu olayların karşısında şaşkınlığını gizlememektedir. Tora kişinin anne ve babasına saygı gösterme emrini, Tora kanununa aykırı düşmeyen durumlarla sınırlandırmıştır. Başka bir deyişle anne-babaya saygı ve onurlandırma kuralı, sadece anne ya da babanın isteğinin Tora'ya aykırı olmadığı durumlar için geçerlidir. Esav'ın Yaakov'u öldürme emri, açıkça Tora'ya aykırı olduğuna göre Elifaz babasını dikkate almak zorunda değildi. O halde, neden babasının dileğini nasıl gerçekleştirebileceği konusunda Yaakov'a başvurma gereği duymuştur? Riva'ya göre, Elifaz Tora kanunlarını çiğnemeden Esav'ın emrini yerine getirmek istemişti.

Riva kendi sorusuna cevap vermiştir; ama bu nasıl bir cevaptır? Sonuçta Yaakov ölmediğine göre Esav'ın sözleri yerine getirilmiş değildir ki! Böylece Elifaz esasında hiçbir şey yapmamıştır. Esav'ın emri yerine getirilmediğine göre, aynı soru geri gelmektedir: Elifaz mecbur olmadığı halde, neden babasının dileğini yerine getirmek için zaman ve çaba harcamıştır? Dahası Yaakov neden Elifaz'ın bu arayışında ona bir çözüm sağlamıştır? Elifaz'ın görevinin imkânsız olduğunu ve bağlayıcı olmadığını biliyordu. Ama gelin görün ki, daha sonra Rahel'e boş elle geldiği için onu ağlatacak kadar üzen bir şey yaparak, geline vermek üzere satın aldığı bütün mücevherlerini yeğeninin eline teslim etmiştir. Yaakov'un çok tutumlu biri olduğunu biliyoruz. Nitekim yirmi sene sonra, Kenaan topraklarına geri dönerken, o zaman kadar büyük bir servet edinmesine rağmen, Yabok Nehri'den geçtikten sonra arkada bıraktığı ve vazgeçemediği bazı küçük eşyalarını ararken,  Esav'ın koruyucu meleği ile savaşacaktır (Bereşit 32:25, yine Raşi). Öyleyse bu noktada Yaakov bütün mücevherlerinden nasıl vazgeçebilmiştir?

New York'un Queens ilçesindeki Forest Hills'de Hafets Hayim Yeşivası'nın Müdürü Rabi Alter Hanoh Leibowitz, Talmud'un Gitin kısmında (81a) bulunan bir kavramdan yola çıkarak bu soruya bir cevap bulur. Talmud "ilk nesillerin" dindarlığı ile "sonraki nesillerin" dindarlığını karşılaştırır. Buna göre, eski nesiller, Tora'nın bazı mitsvalarında kanuni boşlukların bulunabilmesi olanağı olmasına karşı bu olanağı kullanmazlardı. Sonraki nesiller ise sırf maddi endişeler nedeniyle kanundaki bu boşlukları kullanarak kendilerini bazı yükümlülüklerden muaf tutma peşindeydi. Doğrusu sonraki nesiller de kanuna aykırı davranıyor değildi; ancak kanuni boşlukları kullanmak pek de saygıdeğer bir şey olmadığından bu boşlukları hiç kullanmayan önceki nesillere göre daha düşük düzeydeydi.

Rabi Leibowitz'e göre, Elifaz ve Yaakov bu değeri daha yüksek bir mertebede vücuda getirmişlerdir. Elifaz bu örnekte babasının emrine riayet etmeye mecbur olmadığını biliyordu. Hatta itaat etmenin bir yolu olabileceğini bile düşünmüyordu. Yine de, belki, bir şekilde, birisi bu duruma kısmen uyan bir plan hazırlayabilirdi. Elifaz babasının emrine o kadar saygılıydı ki, Esav'ın emrine uyabilecek bir benzerlik için bütün çabasını harcamaya değerdi. Yaakov da Elifaz'ın bu tutkusunu anladığından, onun isteğini yerine getirdi. Böylece soruna yenilikçi bir çözüm getirerek Elifaz'ın görevini kolaylaştırdı.

Mitsva fırsatlarımıza nasıl bakıyoruz? Acaba bu fırsatlar Evrenin Efendisi ile ilişkilerimizi ve Tanrı hakkındaki şuurumuzu güçlendirmek, en dünyevi eylemlerimizi kutlu kılmak için birer fırsat mıdır gözümüzde? Yoksa bunlar bir şekilde atlatmamız gereken büyük birer engel midir? Elifaz imkânsız gibi görünen bir duruma bir çözüm bulabilme ümidi ile hatırı sayılır bir yol kat etmişti. O ilave kilometreleri kat etmeye razı mıyız?

İKİLEM

Bu kısımda bazı ikilemler ve sorular sunacağız. Bunları Şabat masasında ailece tartışma konusunun bir parçası yapabilirsiniz. Peraşa broşürünün sonunda bu soruya Yahudilik'in bakış açısıyla verilebilecek bir cevabı bulabilirsiniz.

Bir öğretmen olarak, düzenli olarak sınıfa konuyla ilgili sorular soruyorum. Bazen tek bir el, ama bazı durumlarda birçok el heyecan içinde havaya kalkıyor. Böyle durumlarda hangi öğrencimin cevap vereceğine karar vermek beni zorluyor. Yapılacak en doğru şey nedir?

MİŞNE TORA

[Rambam'ın Sözlü Tora'nın tüm konularını kapsayan devasa kanun kodeksi Mişne Tora'nın çok kısa bir özeti. Hazırlayan: Rabi Dr. Azriel Rosenfeld]

Önemli Not: Bu yazı dizisinin amacı Tora'nın tüm kanuni konuları hakkında okuyucuya bir fikir vermekten ibarettir. Okuyucu, pratik Alaha konusunda burada yazılacak - hem de çok kısa bir özet olan - kanunları bir temel olarak kullanamayacağını bilmelidir. Alaha konusundaki pratik uygulamalar için uzman bir Haham'a danışmak gerekir.

Dördüncü Kitap: NAŞİM / KADINLAR

25. Naara Betula - Bakire Kız

Eğer bir erkek bakire bir kızı baştan çıkarırsa, onunla evlenmelidir. Eğer evlenmek istemiyorlarsa, genç bir kızın evlilik sözleşmesinde yer alması gereken miktar kadarlık bir tazminat öder. Pasukta söylendiği gibi: "Bir adam, nişanlanmamış bir bakireyi baştan çıkarır ve onunla yatarsa, onu kendisine eş [olarak almak üzere] evlilik antlaşmasını sağlamalıdır. Eğer [kızın] babası, [kızını] ona vermeyi reddederse, [adam] bakirelerin evlilik antlaşmalarına uygun miktarda gümüş öder" (Şemot 22:15-16).

Bir erkek bakire bir kıza tecavüz ederse her durumda tazminat ödemekle ve [kızın onu istemediği durumlar haricinde] kızla evlenmekle yükümlüdür. Bu adam [kanuni bir neden olmadığı sürece] bu kızı hiçbir zaman boşayamaz. Pasukta söylendiği gibi: "Bir adam nişanlanmamış bakire bir genç kıza rastlayıp onu yakalayarak onunla [zorla] yatarsa ve [bu halde] bulunurlarsa, [kızla] yatan adam, ona eziyet etmesine karşılık genç kızın babasına elli gümüş [şekel] vermelidir. [Ayrıca kız, adamın] Karısı olacak; [adam] onu hayatı boyunca boşayamayacaktır" (Devarim 22:28-29).

Bir adam evlendiği eşinin [evliliğin ilk aşaması sonrasında zina ettiği için] bakire olmadığı yönünde bir iftirada bulunursa, iki kat tazminat öder ve [kanuni bir neden olmadığı sürece] onu boşayamaz. Pasukta söylendiği gibi: "Bir adam bir kadınla evlenip ... ona bazı suçlamalar yükleyip adını kötüye çıkararak ‘Bu kadınla evlendim, yanına yaklaştım ama onda bekâret bulmadım' derse, ... onu yüz gümüş [şekel karşılığı] cezaya çarptırıp [bu parayı] genç kızın babasına verecekler ... Kız, [adamın] karısı olarak kalacaktır. [Adam] Onu hayatı boyunca boşayamayacaktır" (Devarim 22:13-19).

Yukarıda sayılan tüm kanunlarda tazminat ödemesi yalnızca kızın belirli bir yaş diliminde olduğu durumlarda ödenir.

MODERN ÇAĞ Ve TORA

["Şabat BeŞabato" - www.zomet.org.il]

Yakın Akrabaları Kucaklamak ve Öpmek

"Yaakov Rahel'i öptü ve yüksek sesle ağlad." (Bereşit 29:11).

Bazı otoritelere göre, Yaakov, ileride bazı insanların onun bu öpme hareketini yanlış yerlere çekeceklerini tahmin ettiği için ağlamıştır.

Evli olmayan bir erkek ile kadın arasında samimiyet sınırlamaları olduğu bilinmektedir. Peki ya aile bireylerini kucaklama ve öpme ile ilgili alaha kuralları nelerdir? Bu soru halkımızın nesiller boyunca bu gibi hareketlerden uzak durmuş olan kesimi için önemsiz görünebilir, ama başkaları için, özellikle de yeni dindar olmuş insanlar için önemli olabilir. Birçok kez, akrabalar bazen aile içinde sevgi gösterisinden kaçınma şeklindeki "yeni" bir tavır yüzünden incinebilirler.

Başta Rambam olmak üzere birçok otoriteye göre, ilişki yaşamaları yasak olan insanlar arasında kucaklaşma ve öpüşme yasağı Hahamlar'ın koyduğu değil doğrudan Tora'dan kaynaklanan bir yasaktır. Buna göre kanunun kaynağı "Hiçbiriniz, cinsel suç işleyebilecek şekilde yakın bir akrabanıza yaklaşmayın" (Vayikra 18:6). Başka bir deyişle cinsel suç işlemenin yasak olduğu açıktır. Ama Tora buna "yaklaşmayı" bile yasaklamaktadır. Bu konuda, anne-baba ile özelikle çok küçük çocuklar arasındaki, cinsel arzularla alakası olmayan sevgi gösterileri istisnadır.

Talmud bu konuda hoşgörülü davranan birçok hahamdan söz eder. Örneğin, Rav Aha Bar Aba, kız torununun evlendikten sonra bile kucağında oturmasına izin verirdi. Ula adılı Haham, bir düğünde gelini mutlu etmek için omuzlarında taşımıştı. Ayrıca kendi kız kardeşlerini de öperdi. Yine de bazı otoritelere göre, bu gibi davranışları da ancak adı geçen kişiler gibi maneviyatta zaten çok üst düzeylere erişmiş oldukları için fiziksel bir anlam çıkarmayacak olan kişilerin yapabileceğini vurgularlar. Yani onların bunu yapmış olması, maneviyatta bu denli kuvvetli olmayanlar için bir örnek teşkil etmez. O büyük Hahamlar için, bu gibi hareketlerin çirkin duygu ve düşüncelere ya da bilinçaltı etkilerine yol açmayacağı açıktı.

Başka otoriteler ise, dürüst olarak tanınan veya bu gibi hareketlere alışık olan, dolayısıyla bu hareketlerin çirkin düşüncelere veya günahkârca hareketlere yol açmayacağı kişiler için bu yasağın daha hafif olduğu görüşündedir. Bu nedenle, bir erkeğin bir kadının elini [ya kendi inisiyatifiyle ya da en azından kendisine uzatılan bir eli] sıkmasının normal kabul edildiği ya da erkeklerle kadınların düğünlerde ve Tora derslerinde aynı ortamda "oturduğu" cemaatler vardır. Bu gibi yerlerde, herkesin yaptığı bir uygulama olması nedeniyle, duyuların artık köreldiği ve bir kötülük tehlikesi bulunmadığı varsayılır.

Elbette insanın bu gibi duyularının körelmesi bir talihsizliktir, zira karşı cinsle yakınlığı kısıtlayan yasakların temel hedefi, bu yakınlığın yasak olmadığı evlilik ilişkisini özel ve benzersiz kılmaktır ki bu duyular evlilik içinde çalıştığı zaman söz konusu yakınlığı, hem de kutsal düzeyde, kuvvetlendirir. Dolayısıyla, izin verilen durumlarda bile, bu uygulama ancak tesadüfî olmalı, düzenli bir şekilde tekrarlanan bir eylem olmamalı ve kısa tutulmalıdır. Kişinin neden bu tür bir hareketten sakındığını nazik bir dille açıklaması mümkündür ve akrabalar kendisini bu gibi hareketlerden alıkoyan kişinin bu tavrına, geçmişte onlar gibi davranmışsa bile anlayış göstereceklerdir. Bu kuralların da Şabat ve Kaşerut'a bakmak gibi, teşuva sonucunda değişen bazı uygulamalarla aynı olduğunu aklımızdan çıkarmayalım. Uygun dille yapılacak bir açıklama herhangi bir kırılganlığı engelleyebilir.

Kaynak: Rabi Yeuda Herzl Henkin "Tehumin" cilt 21, s. 374-384.

YAHUDİ EVİNİN TEMELLERİ

[Dini Uygulama Rehberi - Rabi Nisim Behar]

Kaşer Mutfak

Et ve süt konusunda hataya düşmemek için, mutfak şu şekilde düzenlenmelidir:

1. İki türlü kap kacak bulundurulmalıdır: Yani et için ayrı, süt için ayrı tencere, tabak, çatal ve bıçak olmalıdır.

2. Her kap kacak ete ve süte göre farklı ve kendilerine özel, ayrı dolaplarda bulunmalıdırlar.

3. Eğer sütlü kap kacak etlilerle aynı şekildeyse bunları ayırt etmek için işaretler yapmak gereklidir. 4. Genelde âdet özellikle sütlü mutfak takımlarını işaretlemektir.

5. Sütlü mutfak takımları ve etli mutfak takımları aynı yerde yıkanmamalıdır.

6. Etlinin bulaşık bezi, sütlününkinden ayrı olmalıdır.

7. Ekmek bıçağı özel olmalıdır ve onunla etli veya sütlü besinler kesilmemelidir.

8. Yeni kap kacak satın alındığında onları Tevila yapmak gerekir. Yani onları kuyu, deniz, akarsu, nehir gibi tabii sulara [ya da Mikve'ye] daldırıp yıkamak gerekir.

9. Kap kacak bir Yahudi tarafından imal edilmişse, o zaman onları Tevila yapmaya gerek yoktur.

10. Kil, tahta, taş veya plastik kap kacak, Yahudi olmayan birinden satın alınsa bile Tevila yapmaya gerek yoktur.

11. İçinde Tanrı korkusu olan bazı kimseler ne et ne de sütlü olmayan şeyleri yiyecekleri zamanlar için de ayrı kap kacak bulundururlar. Bunlara Parve denir.

12. Hiçbir çiziği bulunmayan cam tabaklar, yıkanmaları kolaysa hem etli için hem sütlü için kullanılabilirler.

İKİLEME CEVAP

[Rabi Mendel Weinbach / gatewaysonline.com]

Bir insanın başka insanlardan daha fazla hakka sahip olması söz konusu olmamasına rağmen, aklımızda tutmamız gereken bir şey vardır. Duyarlı bir öğretmen olarak, her bir öğrencinin öz saygısını geliştirmek sizi özellikle ilgilendirmelidir. Havaya kalkan eller arasında ender olarak parmak kaldıran bir öğrenci görürseniz, tabii ki ona öncelik tanımalısınız.

Ama ya yanlış bir cevap verirse?

O zaman, öğrencinin çabasının iyi bir deneme olduğunu, ancak cevabın tam olmadığını ve belki diğer öğrencilerden bir tanesinin cevabı tamamlayabileceğini belirtirsiniz.

Öğrencilerinize karşı sergilediğiniz tavrın onları ömür boyu etkileyebileceğini unutmayın.

Haftanın Sözü

["Shabbat Shalom Weekly" - Rabi Kalman Packouz]

"Şans" bazı insanların "Tanrı" sözcüğünü telaffuz ediş şeklidir.